پیوند شاهین و کلاغ

منچسترسیتی اماراتی‌ها، پاریس قطری‌ها
و حالا رونمایی از نیوکاسل سعودی‌ها

سهیل اسماعیل‌پور گنجی

در این روزگار عجیب، همه‌ چیز امکان‌پذیر است. روزگاری بود که انگلیسی‌ها به عشق خاورمیانه به خواب می‌رفتند و در صحرای خلیج در کنار چاه‌های نفت سیگار برگ را روشن می‌کردند و با چه لذتی شترسواری و رقص عربی و مُعسَل و رقص شمشیر؛ لذتی که انتها نداشت و البته عشقی که هنوز هم شعله‌ور است. شاهین، شتر و شمشیر، سه رُکن جدایی‌ناپذیر سلطنتی‌های اعراب است؛ از عربستان گرفته تا کویت، قطر و امارات و عمان. مسابقاتِ پرواز شاهین همیشه با حضور پادشاهان و ولیعهدان و درباریان اعراب منطقه خلیج فارس پرشکوه برگزار می‌شود. ظاهرا شاهین مسیرش را گم کرده؛ از خلیج فارس ناگهان در اسکاندیناوی و بریتانیا و کشور انگلیس سَر درآورده! او راهش گم نکرده؛ شاهین، جاده نفت را در پیش گرفت و برعکس، کاملا صحیح روی دستان صاحبش فرود آمد!

چه پیوند خوش‌یمنی؛ زاغ و شاهین، انگلیس و عربستان

در فوتبال جزیره، باشگاه نیوکاسل را با لقب کلاغ زاغی‌ها می‌شناسند و هم‌چنین غولِ گالوگِیت، آلن شیرر افسانه‌ای. نیوکاسل شهری در منطقه تاین اَندوِر در شمال شرقی کشور انگلستان در مجاورت رودخانه تاین، شهری که با دو چهره سرشناس و بین‌المللی روآن اَتکینسون (مستر بین) و آلن شیرر به خاطر آورده می‌شد، اکنون به لطف شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد کشور عربستان سعودی، کانون توجهات رسانه‌ها و مطبوعات و شبکه‌های مجازی است. باشگاهی که در سال 1892 با ادغام نیوکاسل ایست‌اند و نیوکاسل وست‌اند به وجود آمد. راه‌راه‌پوشان سفید و مشکی در استادیوم سنت جیمز پارک به مصاف حریفان خود می‌روند. باشگاهی که در طول تاریخش به جز سه بار، همیشه در بالاترین سطح فوتبال انگلستان حضور داشته است.
درست است که از طلایی‌ترین دوران تاریخ باشگاه سفید و مشکی‌پوش نیوکاسل بیش از یک قرن می‌گذرد، اما همیشه زاغ‌های نیوکاسل از محبوبیت خاصی در فوتبال جزیره در بین فوتبال‌دوستان برخوردار بوده‌اند. دهه اول سده 1900 (سال‌های 1901 تا 1910) عصر طلایی باشگاه نیوکاسل به حساب می‌آید؛ سال‌هایی که آن‌ها سه بار موفق به فتح جام قهرمانی لیگ و یک بار هم جام حذفی و یک بار هم جام خیریه انگلیس شدند. با چهار عنوان قهرمانی لیگ، شش جام حذفی و یک جام خیریه و قهرمانی جام یوفا اینترتوتو در سال 2006 نهمین باشگاه پرافتخار کشور انگلستان به شمار می‌آیند. تیم نیوکاسل در سال 2009 و بار دیگر در سال 2016 به دسته پایین‌تر سقوط کرد؛ سقوط‌هایی که سریعا با قهرمانی در چمپیونشیپ و صعود به لیگ برتر در فصل آتی همراه بود؛ در سال‌های 2010 و 2017.
رقیب سنتی نیوکاسل، باشگاه ساندرلند است که از سال 1898 تقابل این دو تیم به دربی تاین وِر (Tyne–Wear) مشهور است. راه‌راه سیاه و سفید در پیراهن و شورت و جوراب از ابتدا معرف آن‌ها بوده؛ نماد باشگاه متشکل از اِلمان‌هایی است که برگرفته از تاریخ شهر نیوکاسل است. یک تاج که دو عدد هیپوکامپ خاکستری از آن نگه‌داری می‌کنند (موجودی اساطیری که اغلب در زبان انگلیسی آن را اسب دریایی می‌نامند، نامی که ریشه یونانی دارد. بالاتنه اسب و پایین‌تنه ماهی). قبل از ورود بازیکنان به مستطیل سبز سنت جیمز پارک، شعار معروف «قهرمانان منطقه» (LOCAL HERO) از سوی هواداران طنین‌انداز می‌شود. آقای مایک اَشلی از سال 2007 تا سال 2021 به عنوان مالک باشگاه تصمیم‌گیرنده بود. باشگاهی که در سال 2015 به عنوان پانزدهمین باشگاه ثروتمند جهان معرفی شد.
در ماه می سال 2020، دو نماینده محافظه‌کار پارلمان انگلیس (کارل مک‌کارتنی و گایلز واتلینگ) از دولت خواستند تا جنبه‌های این معامله را مورد بررسی دقیق قرار دهد و از وزارت دیجیتال، فرهنگ، رسانه و ورزش خواستند تا جلسه‌ای برای شفاف‌سازی و اتهامات وارده به کنسرسیوم عربستانی برگزار کند.
زخمی که به واسطه شکایت قطری‌ها سَر باز کرد. پس از درگیری‌های سیاسی و مناقشات دیپلماتیک میان دو کشور عربستان سعودی و قطر که حتی منجر به خروج دیپلمات‌های دو کشور از خاک طرفین و تعطیلی کنسول‌گری و لغو خطوط پروازی (ایرلاین‌ها) دو کشور به خاک همدیگر شد، باعث شد دود این تنش‌ها در چشم ورزش و پخش رسانه‌ای و پوشش رقابت‌های ورزشی برود. سازمان رسانه‌ای با پوشش جهانی BeIN Sport با مالکیت کشور قطر، حق پخش هر گونه مسابقات ورزشی این شبکه را برای کشور عربستان ممنوع اعلام کرد، ولی رسانه عربستانی beoutQ با دور زدن فیلترها مسابقات را پخش می‌کرد، که بارها از سوی قطری‌ها به دادگاه‌های بین‌المللی در حوزه رسانه و مدیا شکایاتی تسلیم شد که این شبکه عربستانی طی اقدام غیرقانونی نسبت به پخش مسابقات اقدام می‌کند و بدون خریداری حق پخش، فرکانس‌ها را می‌دزدد و نسبت به پخش آن اقدام می‌کند.
پس از این مناقشات و هجمه‌های شدید به سعودی‌ها به خاطر دست داشتن مستقیم در قتل جمال خاشقچی و نقض بیان صریح و حقوق بشر و حضور در جنگ مستقیم و حمله به خاک یمن و عدم رعایت حق پخش‌های تلویزیونی و سایر اتهامات وارده، در تاریخ 30 ژوییه 2020 عربستان سعودی با حمایت از رسانه خود beoutQ کناره‌گیری خود را از این معامله اعلام کرد. البته سعودی‌ها طی بیانیه‌ای از هواداران باشگاه نیوکاسل بسیار تشکر کردند، ولی دلیل خود را برای کناره‌گیری روند طولانی این واگذاری اعلام کردند. هفتم اکتبر سال 2021 رسما اعلام شد که صندوق سرمایه‌گذاری پادشاهی عربستان سعودی که ریاست آن را شخص محمد بن سلمان، ولیعهد پادشاه عربستان سعودی بر عهده دارد، با مدیریت اجرایی آقای یاسر الرُمایان خریداری شد؛ شبی که برگِ جدیدی از تاریخ باشگاه نیوکاسل رقم خورد و بدون شک آغازی است بر تغییرات گسترده و شروع یک هیجان باورنکردنی در لیگ برتر انگلستان. به حدی این خبر برای هواداران نیوکاسل خوشحال‌کننده بود که به‌سرعت خود را به استادیوم سنت جیمز پارک رسانده و در حمایت از مالکان مولتی میلیاردر سعودی شعار می‌دادند و برخی نیز از سَرشوقِ بی‌حد، دِشداشه و لباس‌هایی به سبکِ اعراب بر تَن داشتند و برخی دیگر نیز پرچم عربستان را!
در ۱۴ آوریل ۲۰۲۰ مشخص شد که قرارداد انتقال مالکیت باشگاه فوتبال نیوکاسل یونایتد به مبلغ ۳۰۰ میلیون پوند بین مالک فعلی مایک اشلی و کنسرسیوم خرید احتمالی متشکل از صندوق سرمایه‌گذاری عمومی کشور عربستان، پی‌سی‌پی کاپیتال پارتنرز (PCP Capital Partners) توافق شده است. بااین‌حال، اتحادیه فوتبال انگلیس به‌ طور بحث‌برانگیزی از تصویب این قرارداد خودداری کرد. رقم بسیار سنگین و باورنکردنی بود و از طرفی، یک مقام عالی‌رتبه سیاسی رأسا وارد میدان فوتبال شده بود. یک سال طول کشید. کِش‌وقوس‌های قانونی و دادگاه‌های حقوق بشری و جداسازی این پرونده خرید باشگاه از سوی سعودی‌هایی که مستقیما در قتل جمال خاشقچی، خبرنگار سعودی، در ترکیه نقش داشتند و شکایات خانواده مقتول و حامیان حقوق بشر و هم‌چنین بی اثر کردن بیانیه‌های تند و جهت‌دار حامیان ضد جنگ در منطقه خاورمیانه و به‌خصوص کشور یمن و تبرئه شدن‌ها و جمع‌آوری مستندات و رد اتهام سعودی‌ها و گرفتن رضایت از مالکان قطری شبکه BEIN SPORT، ولی این‌ها فقط اندکی ذهن ولیعهد را مشوش کرده بود. قابل پیش‌بینی بود که همگی حل‌وفصل خواهد شد. بنابراین مایک اشلی در تلاش برای تکمیل فرایند انتقال مالکیت باشگاه، مراحل مختلف حقوقی را در پی گرفت تا درنهایت هم برای باشگاه نیوکاسل، هم برای فوتبال بریتانیا و هم برای لیگ برتر جزیره، هفتم اکتبر ۲۰۲۱ اتفاقی ماندگار باشد. خرید باشگاه نیوکاسل از سوی ولیعهد عربستان با مبلغ سرسام‌آور 320 بیلیون دلار!
سازمان‌های حقوق بشری از لیگ برتر به دلیل اجازه دادن به PIF ( Public Investment Fund ) برای خرید یک باشگاه از لیگ برتر انگلیس انتقاد کردند. دادگاه عفو بین‌الملل به سابقه حقوق بشری عربستان اشاره کرد و گفت که لیگ برتر باید استانداردهایی را وضع کند که ناقضان حقوق بشر نتوانند مالک باشگاه‌های لیگ برتر شوند. خانم خدیجه چنگیز، نامزد جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی که به دست عوامل کشور عربستان سعودی در خاک ترکیه و در سفارتخانه عربستان کشته شد، از لیگ برتر خواست تا مانع این انتقال به PIF شود. در آوریل ۲۰۲۱ شاهزاده بن سلمان، نخست‌وزیر بریتانیا، بوریس جانسون را تحت فشار قرار داد تا در این موضوع مداخله کند تا لیگ برتر مالکیت نیوکاسل از سوی PIF را تایید کند. در اکتبر ۲۰۲۱ اتحادیه فوتبال انگیس پس از دریافت «تضمین‌های قانونی لازم‌الاجرا مبنی بر عدم کنترل پادشاهی عربستان سعودی بر باشگاه فوتبال نیوکاسل یونایتد» مالکیت PIF را تصویب کرد. بنابراین باشگاه نیوکاسل با مالکیت آقای یاسر الرُمایان با 300 میلیون پوند، با اختلاف دست‌نیافتنی، ثروتمندترین باشگاه بریتانیا لقب گرفت.

برگی از تاریخ نیوکاسل

فصل 1992، نیوکاسل در دسته اول، جایی که به آن‌جا تعلق نداشت. آقای جان هال در سال 1992 مالک باشگاه نیوکاسل شد و کوین کیگان ستاره فوتبال بریتانیا را جایگزین اُسوالدو آردیلس آرژانتینی کرد. همین تغییر کافی بود تا نه‌تنها نیوکاسل بحران‌زده و در شوک سقوط به دسته اول به دسته پایین‌تر سقوط نکند، بلکه اندیشه‌های کوین کیگان و دستیارش تری مک درموت (دو لیورپولی سابق) با بازیکنانی مثل لی کلارک، بَری وِنیسون، گاوین پیاکُک، راب لی و خط حمله آتشین دیوید کِلی و اَندی کول جوان با قدرت، با قهرمانی در دسته اول، مجوز صعود به لیگ برتر انگلیس را که تازه یک سال از تاسیسش گذشته بود، دریافت کرد.
اولین تجربه حضور نیوکاسل در لیگ برتر، بسیار درخشان‌تر از حد تصور بود و با قرار گرفتن در جایگاه سوم لیگ برتر بهترین عنوان خود را از سال 1927 بر جای گذاشت. فلسفه تهاجمی و بازی‌های جذابِ نیوکاسلِ تحت هدایت کیگان باعث شد تا کارشناسان آن‌ها را «سرگرم‌کننده‌ها» خطاب کنند. نیوکاسل در اولین فصل حضور خود در لیگ برتر 94/1993 در رتبه سوم قرار گرفت؛ بالاترین مقام لیگ از سال 1927.
نیوکاسلِ کوین کیگان، بازی به بازی بالغ‌تر و کامل‌تر می‌شد. تا جایی که تا یک قدمی فتح لیگ برتر پیش رفتند. دو فصل پیاپی 96/1995 و 97/1996 نیوکاسل فصل را با رتبه شایسته نایب قهرمانی به پایان رساند.
در رقابت‌های جام ملت‌های اروپا 1996 آلن شیرر فوق‌العاده ظاهر شد و با به ثمر رساندن پنج گل برنده کفش طلا و آقای گل مسابقات معرفی شد. در همان سال 1996 کاندیدای دریافت توپ طلا هم بود که درنهایت در جایگاه سوم بهترین بازیکن سال قرار گرفت. پس از رقابت‌های یورو 96 باشگاه‌های منچستریونایتد و رئال مادرید به دنبال جذب استعداد ناب انگلیسی، آلن شیرر بودند. بااین‌حال، مارتین ادواردز رئیس منچستریونایتد و لورنزو سانز رئیس رئال مادرید اظهار داشتند که باشگاه بلکبرن اجازه نداده که آلن شیرر به اولدترافورد یا سانتیاگو برنابئو برود. سرانجام یکی از بزرگ‌ترین انتقال‌های تاریخ لیگ برتر جزیره رونمایی شد. آلن شیرر به باشگاه زادگاهش پیوست؛ نیوکاسل. 30 ژوییه 1996 در ازای مبلغ 15 میلیون یورو رکورد نقل و انتقالات دنیای فوتبال شکسته شد و آلن شیرر از تیم بلکبرن راورز به نیوکاسل پیوست. پادشاه در سنت جیمز پارک تاج‌گذاری شد؛ آغاز سلطنت آلن شیرر افسانه‌ای. فصلی که با درخشش آلن شیرر، نیوکاسل در جایگاه دوم جدول قرار گرفت و درنهایت شیرر با به ثمر رساندن 25 گل آقای گل جزیره شد و جایزه بهترین بازیکن فصل، جایزه PFA Award را به دست آورد. چه تیمی، چه شکوه و اُبهتی؛ پاول سرنیک (دروازه‌بان)، کاپیتان راب لی، پیتر بردسلی، آلن شیرر، دیوید ژینولا، فآوستینو آسپریا، لِس فردیناند.
کوین کیگان در ژانویه 1997 سنت جیمز پارک را ترک کرد و هم‌بازی او در لیورپول، کنی داگلیش جانشین او شد. نیوکاسل مدعی، فصل را در بدترین شرایط در جایگاه سیزدهم به پایان رساند. عملکرد خیره‌کننده کیگان، توقعات را بسیار بالا بُرده بود و داگلیش حتی نتوانست نزدیک دستاوردهای کیگان شود. در فصل 98/1997 لس فردیناند و دیوید ژینولا، باشگاه را ترک کردند، درحالی‌که آلن شیرر نیز به دلیل شکستگی مچ پا در یک بازی دوستانه پیش‌فصل، یک نیم‌فصل را کامل از دست داده بود و به همین دلیل داگلیش برای تقویت تیم خود بازیکنان نام‌دار و توانمندی مثل یان راش، جان بارنز، دانکن فرگوسن و استوارت پیرس را به خدمت گرفت و یکی از تاریخی‌ترین بازی‌های تاریخ باشگاه نیوکاسل در جام باشگاه‌های اروپا در آن فصل رقم خورد. دیدار مقابل بارسلونا که نیوکاسل موفق شد با هت‌تریک فآوستینو آسپریا، مهاجم کلمبیایی خود با نتیجه 3 بر 2 حریف نام‌دار اسپانیایی را از پیش رو بردارد. ولی تیم تحت هدایت داگلیش برخلاف کیگان محتاطانه فوتبال بازی می‌کرد و درنهایت فصل را در جایگاه سیزدهم به پایان رساند و هم‌چنین نتوانست از مرحله گروهی جام باشگاه‌ها صعود کند. ضمن این‌که دیدار فینال جام حذفی را نیز به آرسنال واگذار کرد. برای تقویت تیم، داگلیش نولبرتو سولانو و دیتمار هامان را نیز به خدمت گرفت، اما خیلی زود ازسِمت خود برکنار شد.
رود گولیت، ستاره معروف فوتبال هلند، جایگزین کنی داگلیش شد. با‌این‌حال، تغییری در روند نتیجه‌گیری باشگاه حاصل نشد و دقیقا اتفاق فصل قبل تکرار شد. نیوکاسل دوباره لیگ را در مکان سیزدهم به پایان رساند و دوباره در فینال جام حذفی شکست خورد. این‌بار به منچستریونایتد باخت. اختلاف میان سرمربی و ستارگان تیم به‌وضوح مشخص بود و رسانه نیز این مسئله را عیان می‌کرد و به آن دامن می‌زد. اختلاف میان آلن شیرر و کاپیتان تیم راب لی، که درنهایت این اختلاف موجب شد در ابتدای فصل 2000/1999 روود گولیت از سمت خود استعفا دهد و باشگاه نیوکاسل را ترک کند. گرچه بعدها کیت ژیلسپی مدیریت باشگاه غرور را علت اصلی عدم نتیجه‌گیری گولیت در نیوکاسل عنوان کرد.
در سپتامبر سال 1999، سِر بابی رابسون فقید سکان هدایت نیوکاسل را بر عهده گرفت. تیم رابسون دو فصل ابتدایی را آهسته و پیوسته حرکت کرد و در جایگاه یازدهم به کار خود پایان داد، ولی تغییر در تیم کاملا مشخص بود و آن‌ها در حال بازگشتن به مسیر اصلی خود بودند. در فصل 02/2001 آن‌ها موفق شدند در جایگاه باورنکردنی چهارم قرار بگیرند. نیوکاسل که در لیگ قهرمانان اروپا در فصل 03/2002 بازی می‌کرد، در شرایطی که شانسی برای آن‌ها متصور نبودند، موفق شدند به مرحله حذفی صعود کنند. نیوکاسل در گروه E یوونتوسی را با نتیجه 1-0 شکست داد که در ادامه به فینال جام باشگاه‌های اروپا رسید. فرمت آن روزهای جام باشگاه‌های اروپا همانند نامش با فرایند و برنامه‌ریزی جدید لیگ قهرمانان اروپا متفاوت بود و پس از صعود تیم‌های اول و دوم هر گروه، مجددا قرعه‌کشی و یک دور گروهی جدید آغاز می‌شد، که از شانس بد نیوکاسل، آن‌ها در گروهی بسیار دشوار کنار تیم‌های بارسلونا، اینتر و بایر لورکوزن قرار گرفتند.
بازیکنان یوونتوس او را یکی از سخت‌ترین مهاجمانی می‌دانستند که تابه‌حال با آن روبه‌رو شده‌اند. مارچلو لیپی، سرمربی بیانکونری، در مورد عملکرد شیرر، بعد از بازی گفت: «به مهاجمان تیم آلکس دل‌پیه‌رو، دیوید ترزگه و مارسلو سالاس دستور داده شد تا فیلم‌های بازی‌های او را بگیرند و در خانه تماشا کنند!»
تیم آماده و سرحال بابی رابسون نیوکاسل فصل 03/2002 را با بازیکنانی مثل شِی گیون (دروازه‌بان)، کاپیتان آلن شیرر، گری اسپید، رابی اِلیوت، کِریگ بِلیمی، لومانا لوآلوآ و شولا آمه اوبی در خط حمله، اندی اُبراین، نولبرتو سولانو، جاناتان وودگییت، کیران داییر و جِرمین جناس در جایگاه سوم لیگ برتر به پایان رساند. اما در مرحله انتخابی لیگ قهرمانان موفق به صعود نشد. البته در عوض در جام یوفا 04/2003 به جمع چهار تیم نیمه نهایی رسید.

غولِ گالو گِیت؛ تشکر بابت 10 سالِ عالی

بَنری با تصویر آلن شیرر با همان شادی بعد از گل مخصوص خودش، دست چپ بالا، با 25 متر طول و 32 متر عرض، بیرون استادیوم، دقیقا پُشت جایگاه گالوگیت، از روز 19 آوریل سال 2006 تا 11 می 2006 روز آخرین بازی پادشاه در سنت جیمز پارک. بَنری که از همه جای شهر دیده می‌شد، گِیتس هِد و رودخانه تاین و بلندتَر از منطقه Angel of the North. جیمی لارنس بین سال‌های 1904 تا 1921 در 496 مسابقه با پیراهن نیوکاسل گام به مستطیل سبز گذاشت که رکورددار بیشترین بازی در تاریخ باشگاه نیوکاسل محسوب می‌شود. بهترین گل‌زن باشگاه با ثبت 206 در همه مسابقات برای نیوکاسل کسی نیست جز آلن شیرر که بین سال‌های 1996 تا 2006 پیراهن نیوکاسل را بر تن کرده است. رکورددار به ثمر رساندن بیشترین گل زده در طول یک فصل برای نیوکاسل تعلق دارد به اندی کول با به ثمر رساندن 41 گل در فصل 94/1993 لیگ برتر و رکورد بیشترین بازی اروپایی برای باشگاه نیوکاسل نیز به دروازه‌بان ایرلندی این باشگاه، شِی گیون، با 134 بازی تعلق دارد.

چلچراغ۸۴۱