توجه ویژه مجلس شورای اسلامی به حوزه انیمیشن

به گزارش اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، نشست «هم‌اندیشی تدوین راهکارهای تقنینی توسعه پویانمایی در کشور» عصر دوشنبه ۹ خرداد ماه در دوازدهمین جشنواره پویانمایی تهران برگزار شد.
موسی بیات مدیر دفتر مطالعات فرهنگی و آموزش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ابتدای این نشست عنوان کرد: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به عنوان بازوی مشورتی مجلس در بُعد نظارتی، گروههای مختلفی دارد که یکی از این گروه‌ها فرهنگ عمومی، هنر و صنایع خلاق است که بررسی و مطالعه پویانمایی ذیل این گروه تعریف می شود.
بیات درباره توجه به فرهنگ و هنر در برنامه توسعه هفتم توضیح داد: اکنون برنامه توسعه ششم در حال پایان است و ما در آستانه تدوین برنامه هفتم هستیم. برنامه‌های عمرانی در ایران پیش از انقلاب همه به حوزه توسعه عمرانی و زیرساختی تمرکز داشته‌اند و پس از انقلاب توسعه زیرساختی در برنامه توسعه کشور جای خود را بر توسعه اقتصادی می دهد و از همبن رو متاسفانه فرهنگ جزو مولفه‌های مهم برنامه‌های توسعه کشور نبوده و تحت الشعاع قرار گرفته است. ما تعریف دقیقی از فرهنگ و مولفه های فرهنگی در برنامه توسعه کشور ارایه نکردیم لذا در برنامه ریزی فرهنگی به سازمان‌ها و دستگاههای فرهنگی بسنده کردیم.
مدیر دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس اظهار کرد در برنامه‌های توسعه همواره نگاه اقتصادی پررنگ بوده است و فرهنگ بخش لاغر و تقلیل یافته‌ای را به خود اختصاص داد و حتی در رشد اقتصادی از اقتصاد فرهنگ و هنر نیز غفلت کردیم.
او در پایان تاکید کرد: در آستانه برنامه هفتم برگزاری اینکونه نشست‌ها با متخصصان و هنرمندان مهم است تا ما از ظرفیت واقعی فرهنگ و هنر آگاه شویم و از آن‌ها در تدوین سند توسعه استفاده کنیم.

در ادامه این نشست رضا مستمع مدیر گروه فرهنگ عمومی, هنر و صنایع خلاق دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی بیان کرد: ما قصد داریم در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی چالش های این حوزه را اعم از مالی، اداری، حقوقی و... بررسی کنیم و به راهکارهایی جهت رونق این هنر صنعت دست یابیم. این راهکارها را با تعامل با دستگاه‌ها, متولیان و افراد ذی نقش بررسی می‌کنیم تا بتوانیم با زبان تقنین به صورت احکام مشخص در برنامه توسعه هفتم پیشنهاد نماییم.
او اضافه کرد: در قوانین بودجه سنواتی هم ذیل امور فرهنگ اشاراتی به پویانمایی شده است اما این اعتبارات حداقلی است و تکافوی توسعه این عرصه را ندارد. ما به دنبال این هستیم که پویانمایی را که یک نحله هنری است به عنوان یکی از مولفه های صنایع خلاق بشناسانیم و جایگاه آنرا در قوانین توسعه ارتقا بخشیم. طبق آخرین گزارش نهادهای رسمی بین المللی صنایع خلاق در ایران ۲.۹ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده است درنتیجه هدف ما این است که با اخذ نظر متولیان این حوزه بسته پیشنهادی تقنینی در جهت رونق این هنر-صنعت و افزایش سهم آن در تولید ناخالص داخلی برای ارائه به مجلس شورای اسلامی آماده نماییم.
در ادامه این جلسه ابراهیم غلامپور، دبیر جلسه،‌ با توجه به بررسی های که تاکنون به عمل آمده و اقدامات متولیان گزارش را در ابتدای جلسه ارائه کرد: مهمترین مسائل موجود در حوزه انیمیشن شامل؛ نبود چرخه مناسب اقتصادی برای پویانمایی،‌ مهاجرت روزافزون نیروهای کارآمد، تک بعدی بودن اکثر دست اندرکاران(نداشتن مهارتهای تکمیلی مانند کنترل پروژه، تهیه کنندگی،‌ بازاریابی، ...)،‌ بالابودن ریسک سرمایه گذاری در تولید برای بخش خصوصی،‌ به روز نبود تجهیزات و ابزارهای تولیدی، وابستگی به دولت،‌ نبود شرکت های حرفه ای تولید و پخش،‌ محدودیت در ژانر،‌ و محدودیت در عرضه و نمایش و مانند آن است.

او در ادامه آماری از حمایت سازمان‌ها از آثار انیمیشن در بازه زمانی سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ ارایه و بیان کرد: در حوزه اجرا مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی در ۵ سال گذشته از ۸۷ اثر حمایت کرده است، همچنین مرکز انیمیشن حوزه هنری از ۷ اثر، مرکز پویانمایی صبا از ۱۷۱ اثر و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از ۲۵ اثر حمایت کرده‌اند.
غلامپور اظهار کرد: نهادهای دولتی در این چند سال اقدامات و سازوکارهای مختلفی را برای پویانمایی انجام داده اند که برخی از آنها عبارتند از:‌ طراحی ساختار براساس سه گروه مخاطب خردسال، کودک و نوجوان،‌ حذف برنامههای با کیفیت پایین و خنثی از سبد تولیدات مرکز،‌ تشکیل گروههای اندیشهورزی و اتاق فکر در سطوح مختلف،‌ انجام پژوهش‌های کاربردی و محتوایی با هدف غنی سازی محتوا،‌ هماهنگی و ارتباط مؤثر با نهادهای مرجعداخل و خارج به منظور غنابخشی محتوا و عقد تفاهم نامه،‌ انتخاب مشاوران محتوایی برای برنامههای تخصصی‌، راه اندازی طرح رویازی که بستری است برای ارتباط تولیدکنندگان،‌طراحان و سرمایه گذاران انیمیشن،‌ اتخاذ راهبرد تولید عناوین کمتر و تعداد قسمت بیشتر،‌ تولید برنامهها با فرمت ۴K،‌ ارتقای کیفی صداگذاری به ۵ کاناله دالبی با توجه به فرمت تصویر،‌ استفاده از ابزارهای بازی سازی (گیم) برای تولید انیمیشن و تدوین آیین نامه ها،‌ دستورالعمل ها و شیوه نامه های اجرایی برای حمایت و استانداردهای آرشیو برنامه های پویانمایی تلویزیونی.
او در پایان با طرح پرسش‌هایی درباره اهداف برگزاری این جلسات گفت: ما باید بدانیم که باید
برای ارتقای جایگاه پویانمایی ایرانی در گستره محتواهای تصویری داخلی و خارجی، هماهنگ کردن فعالیت های جاری در دستگاه‌های دولتی، تدوین قانون مناسب برای پشتیبانی از توسعه پویانمایی، حمایت های ناکافی حقوقی، ‌فرهنگی و مالی از فعالان پویانمایی، حمایت از آثار تولید داخی، ایجاد چرخه اقتصادی مناسب برای پویانمایی(تولید،‌ فروش،‌ صادرات،‌ زنجیره تامین و ...)، ارتقای کیفی و فرهنگی آثار متناسب با سیاست های فرهنگی نظام، بهره گیری از ظرفیت های فرهنگی، دینی و انقلابی در تولید آثار، ارتقای سازوکارهای اجرایی موجود ‌و ایجاد امکان توسعه یافتگی متوازن پویانمایی در کل کشور چه راهکارهای قانونی میتوانیم داشته باشیم؟

انیمیشن در ایران صنعت نیست
فاطمه حسینی شکیب عضو هیات علمی دانشگاه هنر گفت: جای زنده‌یاد محمد ابوالحسنی در این جلسه خالی است که همیشه می‌گفت ما در ایران صنعت انیمیشن نداریم اما تجربه تولید انبوه در این زمینه داریم. جامعه انیمیشن ایران یک جامعه کوچک و تصادفی است که از روی عشق و علاقه کار می‌کنند و بخش اعظم آن را دولتی ها نمی‌بینند.
او ادامه داد: انیماتورهای ما در این سال‌ها دستاوردهای خوبی داشته‌اند اما این دستاورها سیستماتیک تبوده و تکه‌تکه و براساس ذوق شخصی افراد شکل گرفته است.
عضو هیات علمی دانشگاه هنر بیان کرد: در قوانین موجود ایران انیمیشن جدی گرفته نمی‌شود واینگونه صنعت انیمیشن ساخته نمی‌شود. ما در ایران اقتصاد انیمیشن به عنوان یک‌ کالای تجاری نداریم. انیمیشن ما به حوزه تحصیلات و تبلیغات بی توجه است و حتی بیرون از جشنواره پویانمایی تهران جمعی وجود ندارد و هر افتخاری که در این سال‌ها حاصل شده بنابر توانایی‌ نیروهای انسانی بوده است.
او تصریح کرد: ما در ایران اقتصاد و صنعت انیمیشن نداریم و برای ایجاد آن یک تصمیم کلان لازم است. اگر دولت به تاثیرگذاری حوزه انیمیشن اعتقاد دارد باید تبیین شود که چرا برنامه‌های گذشته اجرا نشده است. ما می خواهیم انیمیشن را به صنایع خلاق تبدیل کنیم اما درواقع صنعتی وجود ندارد. انیمیشن ایران در طول سال‌ها دولتی و شبه‌دولتی بوده است و مهم‌ترین سرمایه آن همین تجربه اندوخته هنرمندان است.
حسینی شکیب در پایان پیشنهادی مطرح کرد: به عنوان پیشنهاد ما باید یک تعریف کامل و دقیق از صنعت انیمیشن ارائه کنیم.
ایجاد کارگروه حوزه انیمیشن
محمدعلی صفورا مدیرگروه رشته سینما و انیمیشن دانشگاه تربیت مدرس دیگر سخنران این نشست بود که عنوان کرد: ما می‌خواهیم به حوزه انیمیشن سامان دهیم و برای این کار باید حتما زیرنظر یک سازمان مانند وزارت ارشاد یا کمیسیون فرهنگی مجلس کارگروهی تشکیل شود که ۲ هفته یکبار جلسه تشکیل دهند و دبیر و هیات رییسه داشته باشد تا یک برنامه مدون تدوین‌ شود و با این نشست‌های کوتاه نمی‌توان به نتیجه رسید.
او در پایان اظهار کرد: با ایجاد کارگروه مشخص و با حضور نمایندگان گروه‌های مختلف مانند دانشگاه، موسسات و نهادهای دولتی، هنرمندان و... می‌شود به برنامه مدونی در این حوزه رسید.
امیر سحرخیز رییس هیات مدیره انجمن صنفی فیلمسازان انیمیشن ایران بیان کرد: ما در انجمن حدود ۴۰۰ عضو فعال داریم که حدود ۲۰ درصد در حوزه داخلی فعالیت دارند و اکثرا به تولیدات خارجی خدمات می دهند.
او ادامه داد: پیکسار یک انیمیشن مانند «ماشین‌ها» ساخت که جزو ضعیف‌ترین آثارش است اما در چند فصل تولید شد اما پیوست‌های فرهنگی فروش بیشتری از خود اثر داشت. اگر ما اکران و پخش تلویزیونی داریم همه می خواهند از تولید سود ببرند اما از این بازار پیوست‌های فرهنگی کاملا غافلیم.
یکسری موانع حقوقی هم در مالکیت معنوی طرح وجود دارد که وقتی یک اثر تولید و محبوب می‌شود، بهره‌برداری از آن با موانعی مواجه می‌شود همچنین حمایت از اکران سینمایی انیمیشن‌ها می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

صنعتی شدن انیمیشن مناسب ساختار کشور ما نیست
روانبخش صادقی عضو هیات مدیره خانه سینما در ادامه این نشست عنوان کرد: از همین ابتدا بگویم که ما صنعت انیمیشن‌ نداریم و باید بدانیم در دنیای انیمیشن کجای کار ایستاده‌ایم. زمانی که مرکز پویانمایی صبا راه‌اندازی شد، امیدوار بودیم که به صنعت برسیم اما دیگر این امید وجود ندارد زیرا واقع‌بینانه می‌دانیم که صنعتی شدن انیمیشن مناسب کشور ما نیست و نباید به این سمت برویم.
او ادامه داد: اکنون کشورهای همسایه ما به سمت صنعتی شدن انیمیشن نمی‌روند زیرا می‌دانند که به دردشان نمی‌خورد. زمانی که ژاپن «مانگا» را راه‌اندازی کرد یک گروه بزرگ سیاستگذاری پشت آن بود، درنتیجه ورود به صنعت انیمیشن توانایی‌ها، زیرساخت‌ها و حمایت‌هایی می‌خواهد که در غیراین‌صورت تلاش بی‌حاصل است و ما نمی‌توانیم خود را با کمپانی‌های دیزنی و پیکسار مقایسه کنیم و برای ورود به حوزه صنعت باید فاکتورهای جهانی را در قالب محتوا، تکنیک و... رعایت کنیم.
صادقی اظهار کرد: در ابتدای جلسه در یکی از مشکلات حوزه انیمشین به تک‌بُعدی بودن هنرمندان این حوزه اشاره کردید اما این ویژگی لازمه صنعت انیمیشن است که هنرمندان آن در یک زمینه تخصصی حضور داشته باشند.
او تاکید کرد: سینمای ما که قدمت بیشتری از انیمیشن دارد پس از گدشته سال‌ها هنوز نتوانسته است به فروش انبوه در کشورهای خارجی برسد و فقط محدود به جشنواره‌ها شده است.
عضو هیات مدیره خانه سینما در پایان تصریح کرد: باید یک شورای عالی فراتر از دولت متشکل از معاونت ها و اداره کل های سازمان‌های صنعتی ایجاد شود. به نظر من ما نباید دنبال تولید صفر تا صد باشیم بلکه باید مونتاژکار خوبی شویم و دولت هم در این زمینه قوانین و تسهیلاتی ایجاد کند تا بچه‌های ما به طور رسمی با کشورهای مختلف همکاری کنند و با پروژه‌های خارجی وارد تعامل شوند و مهم‌تر از همه انیمیشن به عنوان شغل تعریف شود.
محمدعلی صفورا در ادامه این جلسه اظهار کرد: ما قرار نیست که در حوزه انیمیشن با بزرگان این حوزه وارد رقابت شویم موقعیتی به وجود آمده که قانون ایجاد کنیم و به وزارت صمت وصل شویم و باید قدر این موقعیت را بدانیم.
محمدرحیم لیوانی رییس مرکز پویانمایی صبا با بیان پرسش‌هایی بیان کرد: در این جلسه چند سوال خوب مطرح شد؛ اینکه نمی دانیم چرا مجلس و مرکز پژوهش‌ها برای حمایت از انیمیشن آمده است؟ و اینکه چرا باید صنعت انیمیشن داشته باشیم؟ در پاسخ من فکر می‌کنم که ما مزیت تولید انیمیشن را داریم و اگر دیگران تولید نمی‌کنند حتما مزیت ندارند و فکر می‌کنم اگر کشور روی این‌ مزیت کار کند حتما نتایج خوبی حاصل می‌شود. اگر انیمیشن ژاپن به صنعت تبدیل شد قطعا هنرمندان این کار را نکردند بلکه سیاستمداران این امر را حاصل کردند.
او ادامه داد: سوال دوم این است که ما صنعت انیمیشن می خواهیم یا خیر؟ شاید دورانی ۹۸ درصد انیمیشن های پخش شده از تلویزیون ما خارجی بودند اما رهبر معظم انقلاب اعلام کردند که باید این نسبت تغییر کند. ما خط تولید انیمیشن داریم اما باید سیاستمداران از تقویت آن حمایت کنند.
لیوانی در پایان اظهار کرد: ما تولیدات نیمه‌صنعتی داریم و باید روی مواردی مانند پیوست‌های فرهنگی، آموزش نیرو و ... توجه داشته باشیم.

بهرام عظیمی فیلمساز، انیماتور و تهیه کننده تاکید کرد: اکنون خیلی از هنرمندان درجه یک حوزه انیمیشن که اسمشان هم خیلی مطرح نیست، در خارج از کشور فعالیت می‌کنند اما اگر همین الان پروژه‌ای باشد همه با دل و جان به ایران می‌آیند تا ما را همراهی کنند.
عظیمی در پایان عنوان کرد: مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی در بخش انیمیشن خود طرح‌ها را دریافت می‌کند و پس از تایید در شورا این طرح‌ها ساخته می‌شوند و وجود چنین شوراهایی لازم است تا افراد باسابقه از همه طیف آدم در آن حضور داشته باشند و طرح ها را بخوانند و از آن حمایت کنند.
سعید پورحسینی قائم‌مقام شبکه کودک صداوسیما بیان کرد: ما در جلسه قبل اشاره کردیم که زیرساخت‌های لازم در حوزه صنعت انیمیشن وجود ندارد و حمایت مالی انجام‌ نمی‌شود و هنرمندان ما وضعیت خوبی ندارند.
او در ادامه اظهار کرد: پرسش من این است که نگاه شما به اقتصاد فرهنگ چیست؟ پیشنهادم این است که باید در برنامه توسعه هفتم به حوزه فرهنگ و هنر نگاه کلی و کلان داشته باشید و نباید تنها بر مساله‌ای مانند انیمیشن متمرکز شد.
قائم‌مقام شبکه کودک تصریح کرد: اگر یک اثر و شخصیت پویانمایی در حوزه‌های مختلف تولید و تبلیع نشود، سودی برای انیماتور ندارد. مسائل حقوقی هم وجود دارد و نباید فقط صرف تولید انیمیشن را دید.

پورحسینی در پایان پیشنهادی بیان کرد: در فضای مجازی گروهی تشکیل شود و نکات و قوانینی که پیش‌تر بوده است، آنجا قرار دهید تا استادان نظر خود را در این باره اعلام‌ کنند. نگاه شما باید کلی باشد نه فقط تولید انیمیشن و باید پیوست‌های فرهنگی، کپی رایت و مسائل حقوقی را درنظر داشته باشید تا دوباره به مشکل برنخوریم.
انیمیشن ما باید متولی مشخص داشته باشد
مهدی خرمیان عضو هیات مدیره انجمن سینمایی فیلمسازان انیمیشن ایران (آسیفا) با بیان اینکه این جلسه را به فال نیک می‌گیرد، عنوان کرد: بازی‌های رایانه‌ای حدود ۱۰-۱۵ سال وارد ایران‌ شده است و بنیاد بازی‌های رایانه‌ای در این چند سال تاسیس شد و بودجه مشخصی هم در مجلس دارد اما انیمیشن ما با حدود ۷۰ سال سابقه هنوز بنیاد مشخصی ندارد که به طور متمرکز در این حوزه کار کند.
او در پایان خاطرنشان کرد: بنیاد انیمیشن باید به صورت مستقل تاسیس شود تا ما ازنظر مالی زیر چتر حمایتی آن قرار بگیریم و همچنین انیمیشن متولی خود را داشته باسد تا به رسمیت شناحته شود به طور مثال ما اکنون در سازمان سینمایی جزو اولویت‌های چندم آن‌ها هستیم.
امیرحسین صالحی مدیر خانه انیمیشن گفت: مشکلات انیمیشن را نباید صرفا در سطح تهران بررسی کرد و به عنوان کسی که سال‌ها در سطح استان‌ها استودیو داشته و نیرو آموزش داده است، می‌گویم که اکنون وضعیت تولید در استان‌ها اصلا خوب نیست.
او ادامه داد: یکی از مشکلات بزرگ‌ ما استمرار بازار و تولید انیمیشن است. نمودار تولید انیمیشن ما سینوسی است به این صورت که گاهی بودجه‌ای آمده و اثری ساخته شده است و دوباره این تولید رو به کاهش رفته است.
او اظهار کرد: انیمیشن یک رشته چندوجهی است و باید بدانیم که درباره مساله کوچکی صحبت نمی‌کنیم و فرهنگ کار کردن در این حوزه بسیار مهم است. ما سال‌هاست که نیرو تربیت می‌کنیم اما نمی توانیم‌ آن‌ها را نگه داریم و مهاجرت هنرمندان ما یک مشکل جدی است.
صالحی در پایان گفت: هیچ دستگاه و نهاد دولتی نباید مقابل تولیدکننده خصوصی قرار بگیرد، تولید کند و رقیب بخش خصوصی باشد. نهادها و دستگاه‌های دولتی تنها باید از پروژه‌ها و فیلم‌ها حمایت کنند تا این عرصه سرپا بماند نه اینکه اثر بسازند و پول دربیاورند.
در پایان این جلسه دو محور اصلی بدین شرح اعلام شد: ارائه یک تعریف مشترک از انیمیشن در اسناد رسمی و بحث ایجاد مرکزیت برای متولی‌گری انیمیشن در ایران و اینکه یک نهاد و بنیاد خاص در ایران شکل بگیرد. همچنین از حاضران در جلسه دعوت شد تا با همراهی دفتر مطالعات فرهنگی و آموزش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی آن‌ها را در ارائه پیش‌نویسی به مجلس همراهی کنند.