به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، ادبیات کهن فارسی بخشی از هویت جمعی ما ایرانیان را تشکیل می‌دهد. با مطالعه‌ی این بخش از ادبیات، تا حدودی به شناخت فرهنگی و اجتماعی جامعه‌ی ایرانی از دیرباز تاکنون دست پیدا می‌کنیم. آثار نظم و نثر فارسی اعم از اسطوره‌ها، حماسه‌ها، حکایت‌نامه‌ها، رساله‌های تعلیمی، تذکره‌ها، مناجات‌نامه‌ها، منظومه‌ها، دیوان اشعار شاعران قدیم و... اقیانوس عظیم ادبیات کهن فارسی هستند.

قرن‌ها از نوشتن این متون می‌گذرد و این میراث گران‌بها همچنان چاپ می‌شود و بخشی از آن به شکل‌های گوناگون وارد ادبیات کودک و نوجوان شده است.

برهمین اساس در نشستی که بعدازظهر روز سه‌شنبه ۲۵ بهمن ۱۴۰۱ با موضوع «هویت ایرانی در آیینه متون کهن» در کتابخانه مرجع کانون برگزار شد مرجان فولادوند نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات کودکان با اشاره به این‌که ما نسبت به ایران احساس افتخار داریم گفت: همواره این نگرانی بیان می‌شود که این نگاه، تفکر نژادپرستی نباشد.

ضرورت توجه به زبان کودکانه در بازنویسی متون کهن برای کودکان

وی افزود: اما ریشه این موضوع کجاست؟ این تصور وجود دارد که احساس تعلق ما به کشور و مفهوم وطن امری جدید است. درحالیکه فرخی‌یزدی می‌گوید اگر در آثار خود نام وطن را زنده کرده باشم برایم کافی است. بنابراین مفهوم وطن در ایران یک امر متاخر است.

فولادوند در ادامه با بیان مثال‌هایی از متون ادبی که به مفهوم وطن اشاره داشتند، تصریح کرد: ایرانی‌ها دارای حماسه‌های ملی هستند درصورتی که کشورهای زیادی دارای این حماسه ملی نیستند.

این نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات کودکان بیان کرد: اگر متون قدیم را بررسی کنیم در آنها هم این فهمی که ما از کشور داریم وجود داشته است.

وی ادامه داد: ملت یعنی احساس تعلق به کشور. درواقع یک دولتی وجود دارد که ملت به آن حس تعلق پیدا می‌کند. ملت جایی شکل می‌گیرد که منافع مشترک باشد. این تصور در متون قدیم هم وجود دارد؛ پس مفهوم ملت مربوط به دوره معاصر نیست.

فولادوند سپس به بیان نمونه‌هایی از شاهنامه و متون قدیمی پرداخت که در آنها به تعلق خاطر نسبت به کشور اشاره شده است.

ضرورت توجه به زبان کودکانه در بازنویسی متون کهن برای کودکان

این پژوهشگر درباره اسامی کشورهایی که معمولا براساس یک قومیت به وجود آمده است صحبت کرد و ادامه داد: معنای ایرانی بودن چیست؟ ایران سرزمین آزادگان است. نام ایران به قوم آریایی اشاره دارد اما آریایی‌ها خودشان را به‌عنوان قوم نجیب و آزاد می‌شناختند.

فولادوند در بخش دیگری از صحبت‌های خود به کلمه «فَر» اشاره داشت و بیان کرد: «فَر» یک صفت مثبت است و فرد، به‌واسطه شایستگی‌ آن را دریافت می‌کند. اگر شایستگی را از دست دهد «فر» از او جدا می‌شود.

وی افزود: «فَر» ایرانی نشان می‌دهد معنای ایرانی بودن تنها متولد شدن در ایران نیست و مفهومی ارزشی‌تر دارد. چه چیزهایی باعث می‌شود فر ایرانی از دست برود؟ مثلا دروغ و یا هر رفتار و صفت نادرست.

او در ادامه نمونه‌هایی از اشعار فارسی را بیان کرد که در ستایش راستی و نهی دروغ سروده شده است.

در بخشی دیگر رضا موسوی‌طبری شاعر، مدرس و پژوهشگر حوزه متون کهن در تعریف هویت ملی گفت: ملت در لغت به معنای آیین و دین است و هویت ملی این مفهوم را شامل می‌شود.

موسوی‌طبری سپس با اشاره به برخی متون کهن بیان کرد: آثاری که در حوزه بازنویسی متون کهن نوشته می‌شود موضوع‌های تکراری زیادی دارد. برای نمونه شاهنامه از آثاری است که تا به حال نوشته‌های متعددی از آن تهیه شده است.

ضرورت توجه به زبان کودکانه در بازنویسی متون کهن برای کودکان

وی در ادامه به بیان مثال‌هایی از آثاری که با موضوع‌های تکراری نگارش شده است، پرداخت.

این پژوهشگر درباره آثار کودک که به متون کهن فارسی پرداختند، اظهار کرد: ادبیات کودک این ضرورت را دارد که به زبان کودکانه باشد. همچنین درعین حفظ زبان اثر، بخش منسوخ شده آن را به کار نبرد.

موسوی‌طبری در پایان گفت: درحال حاضر بین نسل جدید و متون کهن فاصله‌ای وجود دارد. بنابراین باید متن بازنویسی شده این فاصله را درنظر بگیرد. ضمن اینکه لزوما نباید هرچه در متن بود به نثر درآورد بلکه به‌صورت خلاصه بیان شود.

در پایان این نشست اکرم کشایی کارشناس کتابخانه مرجع کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مجری برنامه، مقاله «در خدمت و خیانت بازنویسی» نوشته مرجان فولادوند را معرفی کرد که در پژوهش‌نامه ادبیات کودک منتشر شده است.

ضرورت توجه به زبان کودکانه در بازنویسی متون کهن برای کودکان

او در ادامه نمونه‌هایی از اشعار فارسی را بیان کرد که در ستایش راستی و نهی دروغ سروده شده است.

ضرورت توجه به زبان کودکانه در بازنویسی متون کهن برای کودکان

وی در ادامه به بیان مثال‌هایی از آثاری که با موضوع‌های تکراری نگارش شده است، پرداخت.