چه چیز می‌تواند جلوی ریاست جمهوری دوباره ترامپ را بگیرد؟

ساعات پایانی روز پنجشنبه به وقت نیویورک بود که دونالد ترامپ از دومین جلسه رسیدگی به پرونده کلاهبرداری خود و فرزندانش خارج شد، پرونده‌ای که در صورت محکومیت، به غرامت ۲۵۰ میلیون دلاری و ممنوعیت از فعالیت تجاری ترامپ و سازمانش در ایالت نیویورک منجر خواهد شد.

یکی دو هفته قبل هم این رئیس‌جمهوری سابق آمریکا رسما در دادگاه حاضر، انگشت‌نگاری و تفهیم اتهام شد، اما در پرونده‌ای مجزا. او به جعل اسناد مالی و پرداخت حق‌السکوت به یک بازیگر فیلم‌های پورن متهم شده است.

کمی بیشتر از دو سال قبل هم کنگره آمریکا ترامپ را برای دومین بار و این بار به دلیل تهییج هوادارانش به حمله به ساختمان کنگره در ششم ژانویه، استیضاح کرد.

اما با وجود همه اتهامات و تخلفات بالقوه و بالفعل، این رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا اعلام کرده که در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ حاضر خواهد شد و باور دارد که پیروز می‌شود و ظاهرا طبق قانون هیچ کدام از سلسله پرونده‌های قضایی او نیز نمی‌تواند مانع نامزدی‌اش در انتخابات شود.

در ایالات متحده، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شدن چندان پیچیده و دشوار نیست. کافی است در آمریکا به دنیا آمده، ۳۵ سال سن داشته و دست‌کم ۱۴ سال شهروند این کشور بوده باشید.

بر اساس قوانین انتخاباتی این کشور، محکومیت در مجامع قضایی و در پرونده‌های گوناگون، مانع راه شما برای شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری نخواهند بود. شما حتی می‌توانید از داخل زندان، رئیس‌جمهوری آمریکا باشید!

اما بخش کوتاهی از قانون اساسی این کشور به مواردی پرداخته که رد صلاحیت نامزدها را در پی خواهد داشت. در بخشی از متن متمم چهاردهم قانون اساسی آمریکا آمده است: «شخصی که به عنوان یکی از مقامات ایالات متحده ... برای حمایت از قانون اساسی ایالات متحده قبلاً سوگند ادا کرده باشد، ولی بعداً علیه ایالت خود شورش کند یا به دشمنان وابسته آن یاری دهد، نمی‌تواند ... هر گونه سمت کشوری و لشکری را در ایالات متحده یا درهر یک از ایالات آن تصدی کند».

اینجاست که ماجرای شورش ششم ژانویه دوباره شنیدنی می‌شود، شش ژانویه ۲۰۲۱، روزی که ترامپ هوادارنش را به ساختمان کنگره سرازیر کرد تا از تایید پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ جلوگیری کنند.

حمله هوادارن ترامپ به کنگره در شش ژانویه ۲۰۲۱

راه اصلی شکست ترامپ نه محکومیت در پرونده‌ حق‌السکوت به بازیگر فیلم‌های پورن است و نه شکست در پرونده ۲۵۰ میلیون دلاری در مقابل دادستان کل نیویورک که می‌خواهد "سازمان ترامپ" را از این ایالت بیرون کند. راه جلوگیری از شرکت دونالد ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا این است که او به شورش علیه کشورش محکوم شود. اما این آنقدرها هم ساده نیست.

نخست باید دید که آیا وقایع ششم ژانویه ۲۰۲۱ مصداق شورش هستند؟

بسیاری از فرهنگ‌های لغت، "شورش" را به عنوان یک قیام خشونت‌آمیز علیه دولت تعریف کرده‌اند. گرچه در ششم ژانویه شاهد خشونت بودیم، اما آیا این کافی است؟ فارغ از این، در مورد واژه «قیام»، می‌توان گفت که تمامی تظاهرکنندگان خواهان سرنگون کردن دولت نبودند. بسیاری از آن‌ها صرفا می‌خواستند تایید نتیجه انتخابات را به تعویق بیاندازند.

از سوی دیگر، این بخش از قانون در پی جنگ داخلی آمریکا در ۱۸۶۵ تصویب شد و اشاره‌اش به شورش و قیام، احتمالا چیزی در حد همان "جنگ داخلی" است که بیش از چهار سال به طول انجامید و نزدیک به ۶۲۰ هزار کشته داشت. باید دید که آیا تنظیم‌کنندگان این قانون یورش ششم ژانویه به کنگره را «شورش» می‌نامند یا نه.

اما آنچه تا اینجا گفته شد، همه پیچیدگی ماجرا نیست. بیایید فرض کنیم که دادگاه در بررسی‌های خود، وقایع ششم ژانویه را «خشونت‌آمیز» پنداشته و مصداق شورش بداند. اما آیا این لزوما بدین معناست که شخص ترامپ شورش کرده است؟ آیا فراخوان ترامپ برای جمع شدن هوادارانش و یورش به سمت ساختمان کنگره آمریکا، مصداق شورش توسط شخص دونالد ترامپ است؟ اگر پاسخ دادگاه به این پرسش هم مثبت باشد، ترامپ را از حضور در انتخابات منع خواهد کرد.

با این حال، این پایان راه ترامپ نخواهد بود. بخش سوم متمم چهاردهم قانون اساسی آمریکا که در ابتدا به آن اشاره کردیم، یک جمله دیگر را هم در خود جای داده که جانی تازه به احتمال نامزدی دوباره ترامپ می‌بخشد: «کنگره می‌تواند با رای دو سوم اعضای هر یک از دو مجلس، به عدم صلاحیت فرد مذکور پایان دهد».

این یعنی اگر همه موارد فوق‌الذکر بر خلاف تمایل ترامپ پیش رفته، او در دادگاه به شورش متهم شده و از شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری منع شود، موافقت دو سوم اعضای مجلس نمایندگان و مجلس سنای آمریکا کافی است تا این ممنوعیت لغو شود.

اما گفتنی است که کنترل مجلس نمایندگان امروز در دست حزب متبوع ترامپ (حزب جمهوری‌خواه) است و مجلس سنا هم با اختلاف ناچیزی در کنترل دموکرات‌هاست. به هر رو، این جدی‌ترین احتمال برای شرکت نکردن ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده آمریکاست؛ اما شرکت در انتخابات و شکست خوردن از رقیب دموکرات هم یکی دیگر از راه‌هایی است که به ریاست‌جمهوری ترامپ ختم نمی‌شود و با توجه به پرونده‌های متعدد قضایی و دادگاه‌هایی که ترامپ این روزها با آن‌ها روبروست، این گزینه‌ هم چندان دور از ذهن نیست.

روی هم رفته شاید نتوان راه ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا را مسدود دانست، اما بی‌شک می‌توان گفت که این راه هموار نخواهد بود.