امام علی (ع) در نامه 31 نهج البلاغه به منشور جامع مدیریت فرهنگی می پردازند

حجت الاسلام "علی رهبر"، استاد معارف دانشگاه اصفهان و نویسنده کتاب‌های "سیر و سلوک یا عرفان علوی از منظر نهج البلاغه" و "بر‌شانه‌های اقیانوس" شرحی بر نهج البلاغه درباره مدیریت فرهنگی از دیدگاه امام علی(ع) به خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان گفت: رویکرد به نهج البلاغه را در فضای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنار قرآن و صحیفه سجادیه را به فال نیک می‌گیریم؛ ما یک تعریف ثابت از واژه فرهنگ‌نداریم به طوری که یکبار یکی از دوستان باسواد می‌گفت شمارش شده که تعداد معانی برای واژه فرهنگ به ۱۵۰ مورد می‌رسد اما وقتی تعبیر مدیریت فرهنگی را بکار می‌بریم تقریباً مقصود روشن است که در مقوله تفکر انسان، رفتار‌های انسان، عقاید انسان قرار است موجی ایجاد کنیم که این موج باید نظام‌مند و نظم‌مند باشد. همانطور که حضرت علی(ع) در بستر مشرف بر شهادت فرمودند "شما را به پارسایی و نظم امر توصیه می‌کنم" این را فردی می‌گویند که ضربتی از دشمن خورده که جمجمه‌شان آسیب دیده و صورت حضرت بر اثر زهری که بر شمشیر بود زرد شده و منجر به شهادتشان می‌شود در واقع‌ایشان در بستر مقوله پارسایی و نظم را مطرح می‌کنند چون انسان‌ها معمولاً در آستانه رفتن مهمترین توصیه‌هایشان را می‌کنند این یکی از توصیه‌های حضرت که در نامه های‌شان آمده موارد تعیین‌کننده و حالت رکن و ستون دارد.

استاد معارف دانشگاه اصفهان افزود: این فرهنگ که در برنامه‌ها است و برای رشد و توسعه آن تلاش می‌کند یک خروجی ارزنده دارد که انسان مقصود از آفرینش را درک کند، رسالت‌های خودش را بشناسد و برای مدیریت زندگی مادی و معیشت‌اش برنامه‌ریزی داشته باشد؛ این رعایت باید‌ها و نباید‌های خداوند همان پارسایی و تقواست، یعنی انسان گویی فرمان خدا را ملاک قرار می‌دهد. بزرگی تقوا را تفسیر کرده بود با این مفهوم که خدا را برای خودتان نگه دارید اگر بخواهیم خدا را برای خودمان نگه داریم باید فرمان‌های او را بر دیده بگذاریم و نهی‌های خدا را حرمت داری کنیم، تقوا و پارسایی این است. امور فرهنگی یعنی ارتقای‌اندیشه انسان در راستای هدف آفرینش، بدون نظم همه چیز بهم میریزد، فردی که مدیریت در هر مقوله‌ای نداشته باشد نمی‌تواند کار را به فرجام نیکو برساند و ریخت و پاش در این مسیر زیاد خواهد بود.

این نویسنده با اشاره به پرداختن به مدیریت فرهنگی در نامه ۳۱ امام علی (ع) در نهج البلاغه گفت: اگر به نامه ۳۱ امام علی(ع) در نهج البلاغه دقت کنیم موج مدیریت فرهنگی امام علی (ع) را حس می‌کنیم. در آن زمان نوشتن نامه به پسر اصلاً معمول نبوده که فردی بردارد به فرزند خود نامه مفصل بنویسد و در این نامه منشور جامع فرهنگی را بگنجاند.

وی خاطر نشان کرد: جلد چهارم کتاب "بر‌ شانه‌های اقیانوس" به نامه‌های حضرت اختصاص داده‌ام که اگر کسی می‌خواهد تفکر مدیریت فرهنگی امام علی (ع) را ببیند باید این نامه‌ها را بخواند. اگر بخواهیم تفکر مدیریت فرهنگی نهج البلاغه را که طراوش دریای‌ اندیشه و علم از سینه سینایی علی ابن ابیطالب است را دریافت کنیم باید به نامه ۳۱ مراجعه کنیم. در این نامه امام می‌فرمایند: "پسرم تو را برخی از وجود خودم یافتم بلکه تو را بخشی از وجود خودم دیدم و... ". بر اساس همین نامه در مدیریت فرهنگی باید پل مهربانی بزنیم و با زبان مهربان و لین و مشفق در طرف مقابل تحول ایجاد کنیم و اگر غیر از این باشد نگاه خشن خواهد بود در واقع امام حسن مجتبی(ع) بهانه نامه سی و یکم است اما حضرت این نامه را برای همه عصر‌ها نوشته‌اند. در این نامه توجه به خویشتن خویش، توجه به دیگران مطرح شده و به آفت‌هایی که برای رشد و تربیت وجود دارد اشاره شده است.

حجت الاسلام رهبر درباره پرهیز از اسراف و تجمل در نهج البلاغه گفت: در جلد چهارم کتاب "بر‌ شانه‌های اقیانوس" نامه‌ای از امام علی (ع) در نهج البلاغه خطاب به عثمان بن حنیف وجود دارد، عثمان بن حنیف ادم تربیت یافته ارزنده‌ای بود که برخی فکر می‌کردند حدود را رعایت نمی‌کند فقط یک اتفاق افتاد که ذهن امام را به خود معطوف کرد، او در شهر بصره دعوت جوانی را پذیرا شد که وقتی سر سفره نشستند خبری از توده‌های ضعیف نبود و همه اشراف بودند و بزم گناه هم نبود و همین باعث شد که امام به زهد و سادگی خود اشاره کنند که به امام خود اقتدا کنید و آن را الگو قرار دهید. در این نامه امام علی (ع) خطاب به عثمان بن حنیف می‌گوید: "تو به زندگی من نگاه کن به دو جامه عادی اکتفا کرده‌ام یکی برای زمستان و یکی برای تابستان و به دو قرص نان بسنده کرده‌ام شما دقیقاً نمی‌توانید مثل من باشید و باید با رعایت ورع، عفت و سختی استوار و کوشش بر ان خدا را یاری کنید".

این استاد معارف دانشگاه اصفهان با اشاره به ساده زیستی مقام معظم رهبری و مدیران جامعه اسلامی اظهار کرد: زهد از نوع شدید در پیشوایان، بزرگان و مدیران جامعه اسلامی وجود دارد که این را من خودم نمی‌گویم دشمن‌ترین دشمنان جمهوری اسلامی وقتی راجع به مقام معظم رهبری صحبت می کنند به زهد و ساده زیستی‌ایشان اشاره کرده‌اند؛ ‌ایشان فردی بسیار زاهد است که به ساده‌ترین فرش‌های قدیمی در خانه و گلیم‌های ساده در حسینیه اکتفا کرده‌اند و خوراک‌ایشان نیز ساده‌ترین مواد خوراکی است. بر همین اصل باید همه فرمانداران و استاداران این ساده زیستی و زهد‌ایشان را الگو قرار دهند البته خیلی‌ها در کشور هستند که اسراف و زیاده روی نکردند.

وی با اشاره به حرام شرعی بودن اسراف یاد‌آور شد: همانطور که می‌دانید اسراف یک حرام شرعی است و در خیلی زمینه‌ها تباه کردن نعمت خداوند است، نعمت‌های خداوند یکی دو تا نیست باید در مصرف آنها زیاده روی نکرد و آنها را هدر نداد و به نسل‌های آینده هم فکر کرد. در هنگام شستن دست‌ها و یا وضو گرفتن باید شیر آب را به اندازه مصرف باز و بسته کنند و در مصرف اب باید صرفه‌جویی کرد. اگر در هنگام وضو گرفتن این اصول را رعایت کنیم خدا نعمت‌هایش را خواهد افزود، شاید همین صرفه‌جویی‌های امروز ما باعث شده که بارش‌های زیادی را در کشور شاهد باشیم.

حجت الاسلام علی رهبر گفت: در جلد سوم کتاب "بر‌ شانه‌های اقیانوس" یک شرحی بر سخن حضرت‌امیر در خطبه ۱۹۴ ذکر شده است. لازم است معنای اسراف را از قرآن فرا بگیریم، قرآن خروج از اعتدال را سبب نابودسازی امکانات و عده می‌داند. امام علی (ع) می‌فرمایند: "اگر در مقام قضاوت باشند از اعتدال خارج می‌شوند و در حکم به باطل می‌گروند برای حق ستیزی باطلی را لباس حق می‌پوشانند و برای هر دری کلید مخصوص دارند و هر کسی را به کلید خاصی فتح می‌کنند و زهد فروشی حربه آنهاست". تعبیر کلام حضرت در این خطبه این است که آنها در تشکل ابلیس سازمان دهی شدند انسان مسرف این گونه است.

پایان پیام/32