چای قندپهلو از چه زمانی باب شد؟/ داستان عجیب و مستند پزشک دربار ناصرالدین‌شاه و یک مشت بذر چغندر

قند جزو خوراکی‌های محبوب و پرطرفدار ایرانی‌هاست که معمولا همراه چای صرف می‌شود تا تلخی چای دیشلمه را در کام‌ها شیرین کند. اگر کنجکاوید بدانید این خوردنی سفید و شیرین از چه زمانی به ایران آمد و همنشینِ محبوب چای و نُقل محافل ایرانی‌ها شد، خواندن این متن را از دست ندهید.

به گزارش همشهری آنلاین، سر نخ قصه ورود قند به ایران را که دنبال می‌کنیم به سال ۱۲۳۷ شمسی و دوره قاجار می‌رسیم. زمانی که دکتر «یاکوب ادوارد پولاک»، پزشک اتریشی دربار ناصرالدین شاه، یک مشت بذر چغندر قند را از اروپا آورد و در روزنامه وقایع اتفاقیه درباره منافع و فواید این تحفه از فرنگ رسیده چنین آگهی داد: «دکتر پولاک، حکیم‌باشی خاصه اعلیحضرت شاهنشاهی، اعلان می‌نماید که چون در فرنگستان نیشکر نیست و به عمل نمی‌آید لهذا قند را از شیره نوعی چغندر می‌سازند که آن را چغندر قند می‌نامند و اکثر قندی که به اسم قند اروسی فروخته می‌شود همان ساخته از شیره چغندر است و شیرینی آن چغندر به‌حدی است که از یک خروار آن از هفت من الی ده من قند به عمل می‌آید...»

روزنامه وقایع اتفاقیه از زبان حکیم‌باشی خاصه اعلیحضرت شاهنشاهی، دکتر یاکوب ادوارد پولاک، در ادامه نوشته است: «از این جهت که منافع کلی از چغندر دارند کاشتن چغندر در بلاد فرنگستان شیوع دارد به‌خصوص که قوت زمین را هم کم نمی‌کند بلکه سال دیگر که آن اراضی زرع می‌شود گندم بسیار چاق و فربه می‌روید و طریق کاشتن آن مثل کاشتن همین چغندر است...

چون در ییلاقات بسیار خوب به عمل می‌آید مناسب و مطلوب است که در ولایت ایران نیز معمول و متداول شود، هم تخم چغندر مزبور برای کاشتن و هم ریشه به‌جهت تخم‌گرفتن در نزد مشارالیه موجود است. هرکسی طالب باشد و بخواهد به‌قدر کفایت بی‌قیمت و بدون مضایقه داده می‌شود به منزل ایشان رفته هرقدر لازم دارد، بگیرد».

قندفروش سیار در دوره قاجار

از همین‌جا بود که کشت چغندر قند در سراسر ایران رونق گرفت و بلاخره در سال ۱۲۷۴ شمسی نخستین کارخانه قندسازی ایران با کمک بلژیکی‌ها در کهریزک تأسیس شد و به این صورت قند در کنار استکان کمرباریک چای ایرانی‌ها جا باز کرد.