وقتی هالیوود قافیه را در چین می‌بازد

فرارو- "رژی دبره" فیلسوف فرانسوی در سال ۱۹۸۶ میلادی نوشته بود: "در موسیقی راک، ویدئو‌ها و شلوار جین آبی قدرت بیش‌تری نسبت به کل ارتش سرخ وجود دارد". قدرت نرم غربی که از طریق صادرات فرهنگی مانند موسیقی و سینما منتقل می‌شود به طور گسترده‌ای به عنوان عاملی کمک کننده در پایان دادن به اتحاد جماهیر شوروی شناخته شده بود. اکنون که روابط بین چین و آمریکا باعث مقایسه دوره فعلی با زمان جنگ سرد می‌شود رهبران چین مشتاق هستند تا نفوذ غرب را جابجا کنند.

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، "شی جین پینگ" رئیس جمهور چین گفته است: "از بین تمام کشور‌های جهان چین بیش‌ترین دلایل را برای داشتن اعتماد به نفس فرهنگی دارد". اندازه گیری قدرت نرم دشوار است، اما داده‌های مربوط به تنظیمات برگزیده مشاهده شده از سوی تماشاگران می‌تواند نشان دهد که آنان به کدام سمت گرایش دارند. تحلیل "اکونومیست" از نقد‌های فیلم در شبکه احتماعی "دوبان" (Douban) نشان می‌دهد که در بازار داخلی چین کفه ترازو به نفع استدلال شی است. به نظر می‌رسد در طول یک دهه گذشته سهم تماشاگران سینمای غربی در چین کاهش یافته است.

"دوبان" یک سایت چینی است که در آن کاربران می‌توانند فیلم‌ها را بررسی کنند. اگرچه چین به سینما‌ها اجازه نمایش تنها ۳۴ عنوان خارجی در سال را می‌دهد کاربران هزاران فیلم خارجی را که احتمالا از نسخه‌های غیر قانونی استفاده می‌کنند رتبه‌بندی کرده‌اند. ما امتیازات و تعداد بازدید‌ها را برای تمام ۲۶ هزار فیلم فهرست شده در دوبان که در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ میلادی ساخته شده اند دانلود کردیم. تقریبا ۱۰۰۰۰ فیلم از آن فیلم‌ها "انگلو" (به انگلیسی، از کشور‌های انگلیسی زبان) بودند و ۴۵۰۰ فیلم در سرزمین اصلی چین ساخته شده بودند. سایر فیلم‌ها عمدتا اروپایی، ژاپنی و کره‌ای هستند. در آن بازه زمانی فیلم‌های آنگلو ۴۳ درصد از بازدید‌های ثبت شده را تشکیل دادند. فیلم‌های چینی با ۳۶ درصد در رتبه دوم قرار داشتند و پس از آن فیلم‌های ژاپنی (۶ درصد) و فیلم‌های ساخت کره جنوبی (۵ درصد) قرار دارند.

با این وجود، این ارقام در طول زمان به شدت تغییر کرده‌اند. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ میلادی سهم فیلم‌های چینی از ۲۱ به ۵۵ درصد افزایش یافت در حالی که سهم فیلم‌های آنگلو از ۵۳ درصد به ۲۸ درصد کاهش یافته بود. این تغییر به دلیل ساخت فیلم‌های بیش‌تر چین نیست سهم آن کشور از کل فیلم‌های ساخته شده تنها از ۱۳ درصد به ۱۸ درصد افزایش یافته است. (در سال ۲۰۲۲ میلادی سهم چین کاهش یافت، زیرا سیاست کووید صفر در آن کشور ساخت فیلم را محدود کرد، اما تعداد فیلم‌های ساخته شده چینی احتمالا به سطح پیشین باز خواهند گشت).

این روند را نیز نمی‌توان به بهبود چشمگیر فیلم‌های چینی نسبت داد. تماشاگران در سال ۲۰۲۲ میلادی آن فیلم‌ها را بدتر از یک دهه قبل ارزیابی کردند و به طور متوسط نیم ستاره در مقیاس پنج ستاره را برای امتیازدهی به فیلم‌های چینی انتخاب کرده بودند. بسیاری از عوامل دیگر مانند بازاریابی، بازیگران یا تغییرات در رفتار کاربران دوبان می‌توانند بر رتبه بندی و تعداد بازدید تاثیر بگذارند.

با این وجود، چنین رتبه‌بندی ضعیفی نشان می‌دهد که اگرچه چین ممکن است در داخل کشور بتواند با قدرت نرم غربی مقابله کند، اما صادرات فرهنگی آن کشور آمادگی جذب در خارج از کشور را ندارد.

در میان عناوین فیلم‌های انگلیسی زبان مخاطبان چینی تمایل زیادی به ژانر ماجراجویی دارند که ۴۶ درصد از بازدید‌های فیلم‌های خارجی را تشکیل می‌دهد. در مقابل، زمانی که صحبت از سینمای داخلی به میان می‌آید علاقه بیش‌تر برای فیلم‌های کمدی است که ۴۴ درصد از بازدید عناوین فیلم‌های چینی را شامل می‌شوند. یکی از نمونه‌های بارز آن فیلم "سلام آقای میلیاردر" نسخه‌ای تقلیدی و بومی از فیلم "میلیون‌ها بروسترس" است که داستان مردی را روایت می‌کند که باید یک میلیارد یوان چین (۱۴۵ میلیون دلار) در یک ماه خرج کند تا بتواند ارث خود را تضمین نماید.

به نظر می‌رسد درام‌های تولید داخل چین نیز با تماشاگران چینی طنین انداز می‌شوند. فیلم‌هایی که با این ژانر برچسب گذاری شده‌اند ۵۴ درصد از بازدید‌های فیلم‌های چینی را تشکیل می‌دهند که کمی بیش از ۵۰ درصد عناوین محلی برچسب گذاری شده به عنوان درام است. یکی از برجسته‌ترین این فیلم‌ها "روز‌های بهتر" است که روایتی تکان دهنده از پیوند نامحتمل بین یک دختر نوجوان دبیرستانی و یکی از اراذل خیابانی است. این فیلم در سال ۲۰۲۱ میلادی نامزد دریافت جایزه اسکار شد افتخاری که از سال ۲۰۰۳ میلادی به این سو هیچ فیلم چینی زبان دیگری کسب نکرده بود.

برای رهبران چین مهم‌تر از همه آن است که فیلمسازان داخلی توانسته مخاطبان چینی را به سوی پروپاگاندای حکومتی جذب کنند. برای مثال، فیلم "گرگ جنگجو ۲" دومین فیلم پرفروش چین تا این لحظه به قدری محبوب بوده که عنوان آن برای بیان دیپلماسی چین مورد استفاده قرار گرفت و از آن پس از "دیپلماسی گرگ جنگجو" یاد شد. این فیلم داستان یک سرباز سابق عملیات ویژه است که در آفریقا با یک رهبر مزدور بیرحم آمریکایی نبرد می‌کند. شعار فیلم این است: "هر کسی که به چین توهین کند هر اندازه هم که دور باشد باید نابود شود".

فیلم دیگری به نام "مردم من، کشور من" دستاورد‌های چین را از زمان تاسیس حکومت کمونیستی در آن کشور از سال ۱۹۴۹ میلادی به این سو نشان می‌دهد. این فیلم هفتمین فیلم پربازدید در دوبان در سال ۲۰۱۹ بوده است.

برای تماشاگران غربی چنین سناریو‌های طرفدار حکومتی در چین ممکن است خام و ابتدایی به نظر برسند (اگرچه برای مثال سازندگان فیلم چینی "متولد شده برای پرواز" می‌توانند اشاره کنند که مشابه آن یعنی "تاپ گان" با حمایت نیروی دریایی امریکا ساخته شده است). با این وجود، محبوبیت این نوع از فیلم‌ها در چین نشان می‌دهد که ارگان‌های تبلیغاتی حزب کمونیست تاثیرگذار بوده‌اند و سینمای خانگی به طور فزاینده‌ای در حال شکل دادن به نحوه نگاه نسلی از مردم چین به کشور خود و جایگاه کشورشان در جهان است.