کاهش عملکرد مغز افراد سالخورده

به گزارش شفاف، سیدشجاع الدین هاشمی،عضو هیأت مدیره انجمن علمی گفتاردرمانی ایران با اشاره به هفته سلامت و توجه به جمعیت سالمند کشور، گفت: یکی از مسائل عمده جمعیتی، عموماً در کشور‌های جهان، مسئله سالخوردگی جمعیت و پیامد‌های ناشی از آن است. در حال حاضر، ایران نیز مرحله انتقال ساختار سنی جمعیت از جوانی به سالخوردگی را تجربه می‌کند. با اینکه جمعیت سالمند سهم کمی از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده است، اما فزونی سرعت رشد جمعیت سالمند در مقایسه با رشد جمعیت کل کشور و پیش بینی افزایش سالخوردگان (جمعیت ۶۰ سال و بالاتر) در سال‌های آتی لزوم برنامه ریزی آینده نگر برای کنترل مسائل مربوط به این گروه از جمعیت را مورد تاکید قرار می‌دهد.

وی افزود: بر اساس مستندات سازمان بهداشت جهانی، افراد ۶۰ سال و بالاتر به عنوان افراد سالمند شناخته می‌شوند و بر اساس این تقسیم بندی سالمندان به سه گروه ۶۰ تا ۶۹ سال (سالمند)، ۷۰ تا ۷۹ سال سالمند سالخورده و ۸۰ سال و بالاتر، سالمند سالخورده‌تر تقسیم می‌شوند.

هاشمی ادامه داد: با در نظر داشتن نیاز‌های خاص دوران سالمندی، توجه به کیفیت زندگی سالمندان امر مهمی است که عمدتاً مورد غفلت قرار می‌گیرد. با توجه به افزایش شمار سالمندی در کشورمان، توجه خاص به نیاز‌های مختلف آن‌ها مستلزم برنامه‌های تدوین شده‌ای است که با تغییرات آناتومیکی، نوروآناتومیکی و فیزیکی این گروه ارزشمند جامعه مطابقت داشته باشد.

وی افزود: حفظ توانایی‌های کیفی و کمی گفتار و زبان در دوره سالمندی می‌تواند نقش ارزشمندی در ارتباط آن‌ها با جامعه داشته باشد. هرچه توانایی برقراری ارتباط در آن‌ها بیشتر باشد سایر معضلات حاشیه‌ای که ممکن است به دنبال این عدم ارتباط حاصل گردد نیز کم می‌گردد.

هاشمی گفت: با بررسی اولیه مناسب و تشخیص نوع اختلال گفتار و زبان سالمند می‌توان برنامه درمانی مناسبی را آغاز نمود که این درمان و مداخله زودهنگام می‌تواند موجب رشد همه جانبه ارتباط سالمند با دنیای خارج شود. همچنین مهیا نمودن زمینه‌های ارتباطی در سالمندان، یکی از راه‌های مناسب و تأثیرگذار در جهت پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌های روحی و روانی خاص این دوره است. در این دوران سلول‌های عصبی مغز، عموماً ممکن است دچار کم رشدی شوند که این موارد در نهایت می‌تواند به کاهش عملکرد‌های شناختی افراد منجر شود.

وی افزود: کاهش عملکرد مغز و اعصاب مرتبط با مغز ممکن است اعصاب مغزی مربوط به شنیدن و بینایی و بلع را نیز دچار نقصان کند. نقص در شنیدن و دیدن، هر کدام به تنهایی و یا توأم می‌تواند در میزان ارتباط انسان با دنیای پیرامون وی مؤثر باشد.

هاشمی ادامه داد: کاهش عملکردی دستگاه مغز و اعصاب، عمدتاً کاهش قدرت جسمی و حرکتی را نیز به دنبال دارد. این امر ممکن است سبب کاهش قدرت در انجام حرکات فیزیکی و کار‌های روزمره سالمند شود. ممکن است سالمند در اثر کاهش قدرت‌های مغز و اعصاب از یک طرف و تأثیر این کاهش در قدرت بافتی عضلات، تاندون‌ها و مفاصل و استخوان‌ها از طرف دیگر دچار مشکلات جسمی گوناگون شود. مشکلاتی از قبیل نداشتن قدرت تعادل بدنی و صدمات ناشی از آن و همچنین کاهش توانایی بلع در این افراد می‌شود. کاهش قدرت مراکز حیاتی ذکر شده در سالمند ممکن است اختلالات زبانی وی را در ابعاد مختلفی از قبیل اختلال واج شناختی، صرف و نحو و معناشناسی، آهنگ گفتاری، درک کلامی، شناخت کلامی و در نهایت بیان کلامی به وجود بیاورند که میزان کاهش این توانمندی‌ها با اجرای آزمون‌های ویژه زبانی قابل اندازه گیری هستند.

وی افزود: اختلالات گفتاری نیز در سالمندان به دلیل تغییرات ساختاری در آناتومی و فیزیولوژی اندام‌های مربوط به آن رخ می‌دهد که نتایج آن باعث کاهش قدرت تولید دم و بازدم تنفس می‌شود و قدرت تولید گفتار را کاهش می‌دهد. شروع گفتار آهسته، کاهش سرعت گفتار، کاهش بلندی صدا، تنفس کم عمق، یکنواختی نوای گفتار، کاهش در قدرت حرکتی اندام‌های تشدیدی گفتار، سکوت و مکث‌های نامناسب گفتاری می‌توانند نمونه‌هایی چند از اختلالات گفتاری مورد نظر سالمندی باشند.

عضو هیأت مدیره انجمن علمی گفتاردرمانی ایران گفت: در سنین بالاتر از ۶۵ سالگی، خصوصاً زمانی که سالمند دارای مسائل سلامتی زمینه‌ای باشد، اختلالات شدیدتری در ساختار زبان و گفتار وی به صورت کنش پریشی گفتار و یا حتی گفتار فلجی نیز ظاهر می‌شود. مورد دیگری که در سالمندان قابل توجه است کاهش توانایی بلع در این افراد است.

وی افزود: اختلال بلع یا کاهش کفایت بلع در افراد سالمند در بیش از ۵۰ درصد آنان می‌تواند منجر به سوءتغذیه و کم آبی بدن و همچنین منجر به خفگی و آسپیراسیون و در برخی موارد هم منجر به عفونت ریه در این افراد شود. ارزیابی و ارائه راهکار‌های پیشگیری و درمان مشکلات بلع دهانی-حلقی از وظایف تخصصی متخصصان گفتاردرمانی است که می‌توانند افراد دارای اختلال بلع و سالمندان درگیر با این اختلالات را ارزیابی، درمان و مشاوره‌های تخصصی ارائه نمایند. علاوه بر اختلال بلع ناشی از سالمندی، در مواردی از بیماری‌های دوره سالمندی نظیر سکته‌های مغزی، پارکینسون، ضربه‌های مغزی، ام اس، آلزایمر و سرطان‌های سر و گردن نیز ما شاهد اختلال در بلع هستیم که توجه به آن بسیار مهم بوده و حضور یک متخصص آسیب شناس گفتار و زبان در کنار تیم درمانی این افراد لازم و ضروری است.

هاشمی در تشریح اختلالات گفتار و زبان در دوره سالمندی، گفت: اختلال در پردازش شنیداری و درک گفتار، اختلال در بلع، کاهش سرعت گفتار، کاهش کیفیت گفتار و اختلال در صوت، اختلال در شناخت و حافظه که در تمام این موارد مشاوره با متخصصان گفتاردرمانی می‌تواند به کنترل و درمان این موارد منجر شود.