کدام خواننده‌ها می‌خواهند در تخت جمشید کنسرت بگذارند؟/ چالش‌های پیش‌رو؛ از شان گروه و موسیقی تا تخریب بنا

زمانی که میراث فرهنگی با ناپدید شدن فرش‌های حافظیه کاخ سعدآباد، اشیاء توقیفی در فرودگاه امام خمینی، ساخت اشیاء جعلی توسط قاچاقچیان، همایش و رویداد‌های مربوط به هفته میراث فرهنگی و موزه مشغول بود و گردشگری‌ها با چالش‌های نبود گردشگر و نوسان ارزان دست و پنجه نرم می‌کردند، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری در گشایش هتل آپادانا در شیراز (۳روز پیش) اجازه برگزاری کنسرت‌های شادی آفرین در اماکن و محوطه‌های تاریخی را صادر کرد.

به گزارش خبرآنلاین، عزت الله ضرغامی درمراسم گشایش هتل از «سالار عقیلی» به عنوان سفیر میراث فرهنگی یاد می‌کند که قرار است به جهت ترویج شادیدستور در جامعه، مجموعه کنسرت‌های شادی‌آفرین رادر مجموعه تخت جمشید برای مردم برگزار کند.»

این نخستین بار نیست که شخصی به عنوان سفیر میراث فرهنگی، گردشگری یا صنایع دستی انتخاب می‌شود. در سال‌های گذشته افراد فرهنگی که از آن‌ها به عنوان سلبریتی یاد می‌شود سفرای مختلف سه حوزه این وزارتخانه بوده‌اند که جنبه نمادین داشته و فعالیت مثمرثمری از آن‌ها دیده نشده است، همچون «ساره بیات» که سفیر صنایع دستی بود حالا «سالار عقیلی» به عنوان سفیر میراث فرهنگی به یکباره معرفی می‌شود.

اما آنچه در صحبت‌های ضرغامی بعد از انتخاب و معرفی سفیر میراث فرهنگی چشم‌نوازی می‌کند، موافقت یا اجازه برگزاری کنسرت در تخت جمشید است. خواسته‌ای که آرزوی بسیاری از هنرمندان ایرانی و خارجی است که تا به امروز محقق نشده است.

اجرای کنسرت و پروژه‌های فیلم‌سازی در محوطه‌ها و بنا‌های تاریخی، به دلیل آسیبی که به بنا وارد می‌کنند، همواره محل بحث و اعتراض فعالان و دوستداران میراث فرهنگی بوده است وبه این جهت سالیان سال است که برگزاری رویدادی کنسرت در آن‌ها ممنوع بوده است.

نخستین بار ممنوعیت اجرای برگزاری کنسرت در ابتدای دولت یازدهم در اظهار نظری از رییس وقت مطرح شد (نجفی) که البته این اظهار نظر برگرفته از دیدگاه معاون پیشین میراث فرهنگی (مهدی حجت) بود که دیدگاه ویترینی به موزه‌ها و بنا‌های تاریخی داشت.

اما در مقابل این اظهارنظر‌ها بسیاری به جهت پویایی و خلاقیت در ابنیه‌های تاریخی خواهان برگزاری رویداد‌های فرهنگی متناسب با شان بنا شدند به این منظور وزارت میراث فرهنگی از دستورالعمل ممنوعیت کامل کمی پایین‌تر آمد و در سال ۱۳۹۸، ضوابطی را تنظیم کرد تا تحت شرایطی خاص، مجوز اجرای برنامه در اماکن فرهنگی را صادر کند، که نمونه برگزاری آن را می‌توان برگزاری رویداد‌های پرحاشیه در عمارت مسعودیه و کنسرت در سعدآباد اشاره کرد.

اما همچنان تخت جمشید رویای دست نیافتی و آرزوی محال است، تاشاید سالار عقیلی خط شکن شود.

مخالفان چه می‌گویند؟

به صورت اغراق آمیزی بعضی از فعالان میراث فرهنگی و کارشناسان می‌گویند که «صوت» و «ارتعاشات» باعث آسیب به بنا ومحوطه تاریخی می‌شود. در صورتی که احمد محیط طباطبایی، ریس ایکوم ایران در گفتگو با خبرآنلاین می‌گوید: «در همه جای دنیا و در تمام محوطه‌های تاریخی دنیا با حفظ آن چیزی که به حفاظت بنا منجرشود و مانع از تخریب و صدمه بشود برنامه و رویداد‌های فرهنگی متناسب با آن می‌تواند برگزار می‌شود؛ این رویداد می‌تواند کنسرت یا موارد دیگر باشد.»

گروه دیگر مخالفان، نبود زیرساخت و سرمایه‌گذار مناسب را دلیل مخالفت خود می‌دانند که ممکن است موجبات نارضایتی مخاطبان را فراهم آورد و اعتبار این مجموعه‌های باستانی را زیر سوال ببرد؛ که دراین‌باره هم رییس ایکوم معتقد است با مطالعه و امکان سنجی پیش از برگزاری رویداد توسط کارشناسان زبده در محل برگزاری قابل حل است.

موافقان چه می‌گویند؟

موافقان، اما در مقابل اعلام می‌کنند که بنا‌های تاریخی باید از حالت رخوت در بیایند و رفت و آمد به آن‌ها بیشتر شده و برنامه‌های فرهنگی در آن اجرا شود. آن‌ها می‌گویند باید تغییرنگاه در موزه‌ها و بنا‌های تاریخی اتفاق بیافتد تا بازدیدکنندگان بیشتری جذب آن‌ها شود، همچنین خلاقیت و نوآوری موارد مغفول مانده در میراث فرهنگی است.

آیا طلسم تخت جمشید شکسته خواهد شد؟

تاکنون هنرمندان زیادی همچون همایون شجریان، شهرام ناظری، شهرداد روحانی و دیگرانی پیشنهاد برگزاری کنسرت در تخت جمشید را ارائه کرده‌اند که بسیاری از آن‌ها مجوز‌های لازم را از دستگاه‌های ذی‌ربط دریافت کرده‌اند اما؛ میراث فرهنگی تاکنون اجازه برگزاری را صادر نکرده‌است. این‌بار، اما بالاترین شخص این وزارتخانه که از قضا در کابینه دولت سیزدهم دارای محبوبیت و قدرت است در جمعی عمومی اجازه برگزاری کنسرت موسیقی اصیل و ملی را صادر می‌کند.

اما برگزاری کنسرت در تخت جمشید که یک مجموعه جهانی است حساسیت بیشتری دارد ضمن اینکه عمر بنا بسیار بالاست و کوچکترین بی‌توجهی صدمات جبران ناپذیری را به بار خواهد آورد. از سوی دیگر تخت جمشید نیاز به بازدیدکننده بیشتر ندارد، چون همه ساله جز رکورددار بازدید از اماکن فرهنگی در ایران است. پس دلیل برگزاری کنسرت در چنین بنایی همان خلاقیت و نوآوری و ترویج شادی در جامعه خواهد بود.

اما؛ حساسیت بیشتری که درباره تخت جمشید و بسیاری از محوطه‌ها و بنا‌های تاریخی وجود دارد همخوانی برگزاری رویداد با محوطه تاریخی است.

کارشناسان مرمت و فعالان میراث فرهنگی در این‌باره معتقد هستند اگر قرار باشد اتفاق موسیقایی بر بنای تاریخی غلبه کند، اصل برگزاری کنسرت در بنای تاریخی اشتباه است، چون مردم با آن بنا ارتباط برقرار نمی‌کنند. بلکه باید اولویت، اثر تاریخی باشد. نخست باید اصل اثر دیده شود و پس از آن برنامه فرهنگی برگزار شود و به این فکر شود که از نظر تکنیکی اجرای برنامه با محوطه سازگار است یا خیر؟

احمد محیط طباطبایی در این باره نیز به خبرآنلاین می‌گوید: «شان برنامه، شان گروه با شان بنا مرتبط است و باید رعایت بشود و جانمایی و فضا و صوت باید به شکلی باشد که بنا را مورد آسیب قرار ندهد، تمام فعالیت‌ها در محوطه‌ها و اماکن تاریخی همچون معرفی، چاپ کتاب و تبلیغات برای حفاظت از بنا است.»

او ادامه می‌دهد: «باید ویژگی‌های برگزاری برنامه به ما اعلام شود تا با پروتکل‌ها تطبیق داده شود و از سوی دیگر نوع رویداد یا گروه موسیقایی باید با مرتبه محوطه تاریخی و جهانی همخوانی داشته باشد و شان و مرتبه ملی و جهانی را دارا باشد.»

او در پاسخ به این سوال که آیا تخت جمشید پذیرش سه هزار نفر را دارد، می‌گوید: «باید پذیرش فنی و ظرفیتی مکان مورد نظر را مطالعه کرد که مثلا آیا تخت جمشید ظرفیت ۵۰۰ یا سه هزار نفر را داراست.»

او در پاسخ به این پرسش که آیا جامعه به لحاظ فرهنگی آمادگی برگزاری کنسرت در بنا‌های تاریخی بالاخص در تخت جمشید را داردضمن اینکه تخت جمشید در سال‌های گذشته لوکیشن چند فیلم و سریال شده بود که منجر به صدمه و آسیب به بنا از سوی عوامل شده بود، توضیح می‌دهد: «هر نوع برگزاری رویداد متناسب با فضا شرط نخستش حفاظت است و هر آنچه که به حفاظت آسیب بزند مورد تایید نیست و این حفاظت می‌تواند شامل وجه اجتماعی هم باشد حتی تبلیغات. اگر به لحاظ فیزیکی صدمه نزند ممکن است پرستیژی صدمه وارد کند.»

ریس ایکوم ایران با اشاره به برگزاری رویداد‌های مختلف در محوطه جهانی کشور‌های مختلف گفت: «اساس برگزاری در تمام بنا‌های تاریخی دنیا پروتکل حفاظت است.»

او با ذکر مثالی ادامه داد: «در موزه‌ها ما چهار شکل عکاسی و فیلم داریم. عکاسی و تصویربرداری برای ساخت سریال و فیلم داستانی در موزه‌ها ممنوع است، ولی تصویربرداری خبری و مستند به جهت معرفی آزاد است؛ اما تمامی موارد مجاز در زمان فعالیت موزه و زمان بازدید موزه امکان پذیر نیست و نمی‌توان جریان حرکت بازدید کنندگان در موزه را متوقف کرد؛ این پروتکل‌ها بسیار واضح است و ممکن است بعضی‌ها رعایت کنند و بعضی‌ها رعایت نکنند.»

رییس ایکوم ایران نیز برگزاری کنسرت در بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی حتی تخت جمشید را منوط به رعایت پروتکل حفاظت می‌داند، پروتکل حفاظت استانداردی است که مسئولان بنا‌ها و ابنیه‌های تاریخی براساس آن اجازه برگزاری رویداد یا کنسرت را می‌دهند.