نخبگان ایرانی از دانشگاه‌های برتر جهان چگونه برمی‌گردند؟

سید علی حسینی، معاون دفتر توسعه روابط علمی و سرمایه انسانی مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری در خصوص سامانه کانکت توضیح می‌دهد: در سال ۱۳۹۵ پرسش‌نامه‌ای توسط پنج نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه شریف طراحی شد تا مشخص شود چه ویژگی‌هایی‌ برای سامانه‌ای که قصد داریم در جهت استفاده از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور راه‌اندازی کنیم مطرح است، موانع و چالش‌های افراد خارج از کشور که علاقه‌مند به کار و فعالیت در کشور هستند چیست و چه انگیزه‌هایی در این مسیر وجود دارد. در این پرسش‌نامه ۴۵۰۰ نفر از افرادی که نفرات برتر کنکور، المپیادی و یا افراد با سطح توان علمی بسیار بالا که در خارج از کشور مشغول به تحصیل بودند، مشارکت داشتند. درصد بالایی از این افراد علاقه‌مندی بودند که با ایران همکاری داشته باشند و دوست داشتند در اکوسیستم علم و فناوری ایران نقش داشته باشند. آن‌ها خیلی جدی به بازگشت به کشور فکر می‌کردند و این موضوع انگیزه‌ی بزرگی برای شروع ما بود.

ایجاد توانایی تعامل با کشور در حوزه‌ی علم و فناوری

حسینی در خصوص مخاطبان این سامانه می‌گوید: ما در پلتفرم کانکت مخاطبمان هر ایرانی ساکن خارج از کشور نیست؛ بلکه هدف فارغ تحصیلان و اساتید ایرانی ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا یا افراد شاغل و کارآفرینان در شرکت‌های با تکنولوژی پیشرفته یا شرکت‌های استارتاپی خارج از کشور هستند. گاهی این افراد سال‌های زیادی خارج از کشور مشغول هستند و ظرفیت‌هایی که در ایران در حوزه‌ تخصصی‌ آن‌ها وجود دارد را نمی‌شناسند و ارتباطات زیادی در ایران ندارند یا موانعی مانند سربازی و بحث‌های مالی وجود دارد که آن‌ها را برای همکاری مردد می‌کند. راه‌حلی که ما در نظر گرفتیم این بود که برنامه‌ای طراحی شود تا فرد بدون این که لازم باشد بستری که در آن کشور برایش مهیا شده را رها کند، توانایی تعامل با کشور در حوزه‌ علم و فناوری را داشته باشد. به این طریق فرد می‌تواند ظرفیت‌های حوزه‌ی تخصصی خود را در ایران شناسایی ‌کند و یا با مراکز و پژوهشگاه‌های که در ایران در آن حوزه فعال هستند آشنا شود. در واقع قبل از بازگشت به ایران، از شرایط کاری و اقتصادی خود، آگاه شود و به این شکل مسیر برگشتش هموارتر می‌شود.

او معتقد است: این پلتفرم یک پل ارتباطی بین افراد ساکن خارج از کشور با مراکز متناسب با تخصص آن فرد در داخل است و فرد می‌تواند در حوزه‌ تخصصی خودش با ظرفیت‌های موجود آشنا شود. همچنین طیفی از حمایت‌ها رو برای این افراد مد نظر قرار دادیم؛ مثلاً در رفع موانعی مانند سربازی، فردی مشمول سربازی است می‌تواند با انجام یک پروژه‌ علمی و فناورانه چالش سربازی‌اش را حل کند یا تسهیلگری مسیر افرادی که قصد دارند یک استارتاپ یا مرکز دانش‌بنیان در ایران تأسیس کنند.

حسینی در خصوص میزان استقبال از این سامانه می‌گوید: تا کنون ۸۰۰۰ نفر در سامانه ثبت‌نام داشته‌اند که ۲۷۰۰ نفر از این‌ها هم‌اکنون ایران هستند و بسیاری از استارتاپ‌ها توسط همین ایرانی‌های بازگشته از خارج از کشور شکل گرفته است. گرچه اصراری به بازگشت افراد به ایران به هیچ وجه وجود ندارد. ما در وهله اول سعی می‌کنیم ارتباط اولیه را شکل دهیم و اگر خود فرد جایگاه خوبی در ایران پیدا کند، به کشور باز خواهد گشت. مهم‌ترین نکته برای این افراد احساس تاثیرگذاری‌ است که ممکن است به دلیل فضای رقابتی زیاد در خارج از کشور نداشته باشند.

روایتی از همکاری‌های موفق

در وبسایت این سامانه، نمونه‌های موفقی از همکاری نخبگان خارج از کشور ثبت شده است؛ از جمله یکی از این موارد معصومه جباری فر است که دکتری خود را در رشته مهندسی کامپیوتر در دانشگاه Ecole Polytechnique de Montr ́eal کانادا سپری کرده است و محقق پسادکتری در دانشگاه تورنتو و دانشگاه مک‌گیل کانادا بوده است. وی بعد از ارتباط با مجموعه معاونت علمی از طریق سامانه کانکت، در داخل کشور مشغول به کار شد و هم‌اکنون به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیره و مدیر تحقیقات شرکت «چابکفا» مشغول به فعالیت است.

نمونه دیگر سید علی موسوی شایق است که دوره پسادکتری را در دانشگاه‌های هاروارد و MIT گذرانده است. ادامه‌ فعالیت او پس از ارتباطی که از طریق معاونت علمی ایجاد شده به این صورت است که در حال حاضر به عنوان عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد فعالیت می‌کند و در سال ۱۴۰۱ موفق به کسب جایزه بین‌المللی بنیاد علم و فناوری مصطفی (رقابت کنز) شده است. همچنین موفق به تأسیس شرکت ریز سامانه بهبود درمان گردید و در حال حاضر به‌عنوان مدیرعامل شرکت ریز سامانه بهبود درمان و رئیس مرکز رشد فناوری سلامت در پارک فناوری سلامت مشهد در حال فعالیت است.

سید مهدی خلیق رضوی که محقق پسادکتری در دانشگاه MIT و هاروارد بوده است نیز از دیگر افرادی است که با استفاده از حمایت برنامه همکاری، به‌عنوان محقق پسادکتری در پژوهشگاه رویان مشغول به فعالیت شد. او در ادامه فعالیت‌های خود شتاب‌دهنده همتک را در ایران و شرکت Cognetivity را در انگلستان تأسیس کرد و در حال حاضر به‌عنوان مدیرعامل شرکت خردورزان شهر هوشمند در ایران در حال فعالیت است.