بازتاب سفر بن فرحان به تهران

- اولین بند توافق ایران و عربستان ایجاد کانال گفتگوی مستقیم میان دو کشور است در چارچوب بازگشایی سفارتخانه ها و معرفی سفرا است که با سفر بن فرحان اجرای این گام به پایان رسید. قبلا ایران سفارت خود در ریاض را بازگشایی کرده بود و با بازگشایی سفارت عربستان در هتل اسپیناس پالاس در تهران کانال گفتگوی مستقیم بدون وساطت طرف ثالث به طور کامل میان دو کشور باز شد.

۲- با سفر بلنکن وزیر امور خارجه امریکا به عربستان خیلی ها تصور می کردند که ممکن است گامهای اجرایی توافق دوجانبه ایران و عربستان در پکن چین تحت فشار امریکا خرد یا حد اقل کند شود اما سفر وزیر خارجه عربستان به تهران این شبهه را از بین برد و نشان داد که حاشیه مستقل سیاست خارجی ریاض همچنان وسیع است و امریکا نمی تواند این دریچه را ببندد.

۳- درخواست مجدد امریکا از عربستان برای به رسمیت شناختن اسرائیل و برقراری ارتباط با آن که فرایندی متضاد با ماهیت توافق ایران و عربستان است به نتیجه نرسید و بن فرحان در سفر اخیر بلنکن وزیر امور خارجه امریکا به سعودی و در اجلاس خبری مشترک با صراحت گفت نگاه عربستان این است که به رسمیت شناختن اسرائیل مشکل منطقه را حل نخواهد کرد بلکه به رسمیت شناختن حق تعیین سرنوشت جامعه فلسطینی وامکان ایجاد دولت فلسطینی مستقل می تواند به این بحران پایان دهد و در این اظهارات یک نه روشن به پیشنهاد سازش با رژیم صهیونیستی است.

۴- مخالفت عربستان با سفر مستقیم هوایی حجاج فلسطینی از میدا فرودگاه بن گوریون در تل اویو به جده و مدینه منوره علیرغم فشارهای غربی و ظاهر انسانی تسهیل سفر حجاج فلسطینی بیت الله الحرام اهمیت زیادی دارد چرا که اسرائیل برای رخنه مجدد به منطقه، حج را بهانه کرده اما عربستان برای حفظ توافق خود با ایران با این پیشنهاد مخالفت کرد.

۵- تشکیک بسیاری از تحلیلگران در باره استمرار توافق ایران و عربستان به علت رویکردهای متفاوت و گاه متعارض دو نظام سیاسی بجا نیست چرا که این نگاه نیازها و ضرورت های سیاسی جدید را نادیده می گیرد. در حال حاضر همه طرفها قبول دارند که نظام بین المللی دچار تحول است و چند قطبی شدن آن اجتناب ناپذیر است و مرکزیت قدرت جهانی از غرب به شرق در حال جابجایی است و کشورهای مختلف در برابر این تحولات تلاش دارند تا با اتخاذ مواضع درست و بجا در نظام جدید بین المللی جایی برای خود رزرو کنند. ایران به علت رفتار خصمانه غرب در چهار دهه گذشته و تحریم های حد اکثری از سالها پیش راهبرد نگاه به شرق را در پیش گرفت و خود را بخشی از ائتلاف آسیایی می داند که در محور تحولات نظام بین الملل پس از جنگ اوکراین قرار دارد. عربستان سعودی نیز با مشاهده تحولات نظام بین الملل تلاش دارد با اعضای ائتلاف جدید بین المللی تعامل کند. توافق چند سال پیش ریاض با مسکو در چارچوب اوپک پلاس در جهت تنظیم عرضه نفت با تقاضای بازار توافق مهمی انجام داد که تاکنون در برابر تخریب و فشار امریکا پایدار مانده و قیمت های نفت را در بازار جهانی بالا نگه داشته است. همچنین دعوت سال گذشته ریاض از رهبر چین و توافق با او در باره صادر کردن روزانه دو میلیون و چهارصد هزار بشگه نفت به چین با پرداخت یوان توافق مهمی است که نگاه جدید ریاض را منعکس می کند و یکی از مهمترین اصول امریکا یعنی تعامل با دلار در بازار انرژی را زیر پا گذاشت. توافق ریاض با تهران در پکن اقدام دیگر عربستان است برای برقراری تعامل با قدرتهای جدید بین المللی و منطقه ای است.

۶- شکی نیست که نگاه ۲۰۳۰ محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی یک تحول مهمی است که در به وجود آوردن توافق دو جانبه اهمیت زیادی دارد. این راهبرد عملا بر رفتار عربستان اثر گذاشت و ضرورت های اقتصادی را در اولویت راهبرد ریاض قرار داد. اجرای این راهبرد مستلزم فروش نفت با قیمت بالاست و در این زمینه ایران و عربستان و نیز روسیه اشتراک نظر دارند. تا چند سال پیش عربستان تحت فشار امریکا با سیاست افزایش عرضه نفت در بازارهای بین المللی قیمت نفت را پایین نگاه می داشت و این مسئله اکنون تغییر کرده و رفتار ریاض بر این اصل استوار است که منافع ملی برای عربستان در اولویت قرار دارد و نه دیکته ها و نیازهای غرب است.

۷- البته رفتار امریکا در دوران ترامپ رئیس جمهور سابق این کشور نسبت به عربستان در این رویکرد جدید ریاض بی تاثیر نبود. ترامپ توهین های مکرر به رهبران عربستان را دستمایه جوک و خنده امریکاییها قرار داده بود و این رفتار توهین آمیز برای هیچ کشوری قابل قبول نمی تواند باشد. ترامپ گاهی عربستان را گاو شیرده می نامید و گاهی می گفت شما پولدارید و باید به امریکا پول بپردازید و هر زمان که می خواست ریاض را سرکیسه کند می گفت که ما چتر امنیتی برای عربستان فراهم کردیم و آنها باید بابت این کار به امریکا پول بپردازند. یا گاهی به صورت کاملا توهین آمیز می گفت که اگر امریکا حمایت خود را بردارد عربستان ظرف یک هفته سقوط می کند. این رفتارهای غیر اخلاقی کاخ سفید نسبت به رهبران سعودی عملا خاندان آل سعود را به بازنگری در سیاست های خارجی خود وادار ساخت.

۸- شکی نیست که جنگ عربستان بر ضد یمن و نتیجه این جنگ پس از هشت سال بر رفتار و راهبردهای عربستان تاثیر گذاشت و نشان داد که این تصور غلط است که با داشتن پول زیاد می توان هر چیزی را فراهم کرد از جمله پیروزی بر دشمنان. فراهم سازی کلکسیونی از سلاحهای غربی و مزدوران مختلف نتوانست ریاض را در این جنگ به پیروزی برساند و عربستان در نهایت به این نتیجه رسید که با انصار الله یمن باید وارد گفتگو شود و اختلافات را با گفتگو و نه جنگ و مخاصمه حل کند. این فرایند عملا گفتگو و توافق سیاسی را در صدر اولویت های دیپلماتیک عربستان قرار داد که یکی از نتایج آن توافق دوجانبه ریاض و تهران است.