خلیفه چهارم داعش قرار است چه کند؟

جمیله کدیور در روزنامه اطلاعات نوشت:بعد از مدت‌ها سکوت و بی خبری در مورد وضعیت خلیفه چهارم داعش، بالاخره در ۳ اوت ۲۰۲۳ (۱۲ مرداد ماه ۱۴۰۲) سخنگوی رسمی این گروه، ابوحثیفه انصاری، کشته شدن ابوالحسین الحسینی القرشی را در نبرد مستقیم با گروه وابسته به القاعده، «هیئت تحریر الشام» (‏HTS‏)، در ولایت ادلب در شمال غربی سوریه تأیید و اعلام کرد این گروه جسد او را به ترکیه تحویل داده است.

او همچنین کشته‌شدن خلیفه داعش توسط نیرو‌های ترکیه را تکذیب کرد. بر أساس گزارش‌های منتشره، این عملیات در شمال سوریه در منطقه تحت کنترل گروه‌های شورشی مورد حمایت ترکیه انجام شده بود. نیرو‌های نظامی ترکیه از سال ۲۰۲۰ در شمال سوریه با کمک نیرو‌های نیابتی سوری کنترل این مناطق را در اختیار گرفته‌اند. ‏

پیش از این، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری این کشور، در ۳۰ آوریل ۲۰۲۳ (۱۰ اردیبهشت ماه سال جاری) به عنوان یک برگ برنده در انتخابات ترکیه اعلام کرده بود که سازمان اطلاعات ملی ترکیه (‏MIT‏) در ۲۹ آوریل (۹ اردیبهشت) سرکرده داعش را در منطقه جندریس در عفرین سوریه رهگیری و به قتل رسانده است. ادعایی که در آن زمان از سوی داعش و مقامات امریکایی تأیید نشد.

اردوغان که پیش از این در سال‌های قدرت داعش از حامیان جدی این فرقۀ تروریستی و سایر گروه‌های تکفیری مستقر در سوریه بود، به جز اقدامات آموزشی و کمک‌های پزشکی، امکانات لجستیکی، سیاسی و نظامی فراوانی در اختیار این گروه و دیگر مخالفان مسلح سوری قرار داد و تشکیلات دولتی اطلاعات ترکیه (میت)، نیز به تسهیل اعزام نیرو‌های تکفیری به سوریه مساعدت فراوان می‌نمود. در آستانه انتخابات ریاست جمهوری این کشور، اردوغان در گفتاری تبلیغاتی گفته بود: با اعلام کشته شدن خلیفه داعش، به مبارزه با گروه‌های تروریستی بدون تبعیض ادامه خواهد داد. ادعایی که توسط برخی از جمله نیرو‌های دموکراتیک سوریه‎ (SDF) ‎‏ جدی گرفته نشد. به گونه‌ای که مسئول مرکز رسانه‌ای این گروه با اعلام اینکه هیچ اتفاق جدیدی رخ نداده، اظهار داشت مأموریت یکی از عناصر داعش که سازمان اطلاعات ترکیه از آن حمایت می‌کرد، به پایان رسیده است‎. ‎

نکته قابل تأمل اینکه سخنگوی هیئت تحریر الشام نیز با انتشار بیانیه‌ای در ۴ اوت ادعای انجام عملیاتی برای هدف قرار دادن رهبر داعش و تحویل او به ترکیه را رد کرد. ‏

گفته شده القرشی پیش از دستگیری یا کشته شدن توسط نیرو‌های ترکیه یا متحدانش، خود را با کمربند انفجاری منفجر کرده بود. با توجه به اینکه اطلاعات زیادی از داعش و رهبرانش در دست نیست این پرسش مطرح است که قرشی واقعاً کیست؟

أبو الحسین الحسینی القرشی، رهبر کمتر شناخته شده و چهارمین خلیفه داعش بود که از ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲ تا ۲۹ آوریل ۲۰۲۳، خلافت این سازمان را برای پنج ماه برعهده داشت و در مورد او اطلاعاتی بیش از کنیه او موجود نیست. اولین ذکر نام او در نوامبر گذشته بود، زمانی که داعش در همان پیامی که کشته شدن ابوالحسن الهاشمی القرشی، خلیفه سوم را اعلام کرد، از أبو الحسین الحسینی القرشی به عنوان رهبر جدید یاد نمود. همانگونه که سخنگوی جدید داعش نیز در فایل صوتی اخیر همزمان با اعلام رسمی کشته شدن الحسینی القرشی و دستگیری سخنگوی داعش، با اعلام «ابو حفص الهاشمی القرشی» به عنوان خلیفه جدید، طرفداران را به بیعت با او دعوت کرد‎. ‎

ابوبکر البغدادی، بنیانگذار و اولین خلیفه داعش بود که در دوران خلافت او، تشکیلات فرقه‌ای و تروریستی داعش با تصرف بخش‌های زیادی از عراق و سوریه به اوج قدرت رسید و شاید بتوان گفت که با همان سرعت نیز با از دست دادن سرزمین‌های متصرفه شاهد ضعف وافول خلافت سرزمینی‌اش بود. خلافت او در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۴ توسط سخنگوی وقت داعش اعلام شد و بعد از پنج سال و چهار ماه، در ۲۶ اکتبر سال ۲۰۱۹ پس از تعقیب و شناسایی و محاصره توسط نیرو‌های ویژه آمریکایی در استان ادلب سوریه، با انفجار جلیقه انتحاری خویش، به حیات و خلافت خود پایان داد. ‏

أبو إبراهیم الهاشمی القرشی، دومین خلیفه داعش بود که خلافت او در ۳۱ اکتبر ۲۰۱۹ کمتر از یک هفته پس از مرگ البغدادی اعلام شد. او پس از دو سال و سه ماه در ‏۳ ‎فوریه ۲۰۲۲ در عملیات هوایی نیرو‌های آمریکایی در شمال غرب سوریه کشته شد. ‏

أبو الحسن الهاشمی القرشی خلیفه سوم داعش بود که ۱۰ مارس ۲۰۲۲ بیش از یک ماه پس از مرگ خلیفه دوم به عنوان خلیفه سوم داعش معرفی شد و کمتر از ۹ ماه بعد، در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲ داعش خبر کشته شدن او را در میدان نبرد اعلام کرد. گفته شده او در جریان درگیری‌ها خود را با جلیقه انتحاری کشته است. در واقع خلیفه چهارم که کمتر از اسلاف خود، فقط ۵ ماه خلافت این سازمان را بر عهده داشت.

داعش که با شعار «باقیه وتتمدد» در تلاش برای حفظ و توسعه موقعیت و اقتدار خود بود، اکنون با کشته و زندانی شدن چهره‌های اصلی خود طی سال‌های اخیر از یک سو و اختلافات داخلی بین رهبران از سوی دیگر، که از زمان خلیفه اول سربرآورد و به حذف فیزیکی، اسارت یا فرار نیرو‌هایی از این گروه منجر شد، برای بقای خود و جلب توجه جهانی و قرار گرفتن در رأس اخبار و جذب نیرو همچنان در تلاش است؛ این اقدامات از بهره‌گیری از مناطق ملتهب و پرتنش با حاکمیت دولت‌های ضعیف و ورشکسته و فشل جهت انجام عملیات تروریستی گرفته تا نبرد با نیرو‌های امنیتی و گروه‌های رقیب و حمله به زندان‌ها برای آزادی اعضا و طرفداران خود را شامل می‌شود. در حالی که بعد از خلافت خودخوانده و خشونت‌بار البغدادی، هیچ یک از خلفای اعلام شده از خود نقش و اثر و سخن مشخصی برجای نگذاشتند، باید در انتظار ماند و دید خلیفه جدید داعش نیز مانند سه خلیفه بعد از البغدادی صرفاً به عنوان نمادی برای اعلام حضور است یا واقعاً اقدامی نوآورانه در جهت احیا و تقویت و توسعه این سازمان بدنام تروریستی خواهد داشت. اما بیش از هر تصوری، شاید هم این خلیفۀ تازه، قبل از انجام هر اقدامی به اسلاف معدوم خود بپیوندد؟!