رسالت اخلاقی رسانه انتقال صادقانه پیام به مخاطب در راستای ارتقای فرهنگ جامعه است

به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: آگاه کردن جامعه و انتقال پیام به مخاطب در عرصه‌های مختلف وظیفه خطیری است که از ذهن و قلم خبرنگاران و اصحاب رسانه محقق می‌شود. خبرنگاران طی سالها نوشتن از وقایع و اتفاقات مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و متعاقب آن ارایه نقد و تحلیل صاحب‌نظران، تاثیرگذارترین نقش را در گردونه شکل‌دهی به فرهنگ جوامع در حوزه‌های مختلف ایفا کردند اما چه بسیار افرادی که حتی از جان خود در این مسیر پر فراز و نشیب گذشتند و به مقام رفیع شهادت رسیدند تا یک خبر و پیام را صادقانه و با حفظ امانت‌داری به مخاطب انتقال دهند؛ کسانی که شَرَف، انسانیت و ارزش‌ها را مهمترین اصل زندگی خود قرار دادند.

خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان به مناسبت فرارسیدن 17 مرداد که در تقویم رسمی کشور به نام روز خبرنگار نامگذاری شده است، با دکتر «بشیر معتمدی» عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به گفت‌وگو پرداخته است تا از نقطه نظر متفاوتی فرآیند انتقال پیام، ارتباط با مخاطب و جایگاه رسانه در جامعه را بررسی کند که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید:

دکتر «بشیر معتمدی» در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، با اشاره به اهمیت اخلاق در انتقال پیام ذیل فعالیت‌های رسانه‌ای اظهار کرد: در این عرصه چند نکته قابل توجه است؛ نخست بحث دروازه‌بانی اخبار است به این معنا که هر رسانه بر اساس ارزش‌هایی که دارد به یک سری نکات و مطالب توجه بیشتری داشته و آنها را برجسته می کند و در مقابل ممکن است همین موارد برای رسانه دیگر در اولویت نباشند و در نتیجه کمتر مورد توجه رسانه دیگر قرار گیرند، اما به هر صورت بر اساس مدیریت و ارزش خبری و نگرش هر رسانه مطالب ارایه می شود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: چنین رویکردی در شاکله اخلاق رسانه چندان قابل ایراد نیست، طبیعی است که هر فردی در ساختار رسانه از خبرنگار گرفته تا سردبیر، دبیران گروه های خبری و ... در هر مرحله‌ای از سیر انتشار، دروازه‌بانی خبر داشته باشند تا مطلبی متناسب با نگرش رسانه و ارزش‌های خبری منتشر کنند اما در این روند آنچه که اهمیت پیدا می‌کند امانت‌داری در انتقال پیام است.

وی گفت: امانت‌داری در انتقال پیام به این معناست که دیدگاه افراد به درستی و به صورت کامل در رسانه منعکس شود، بدون اینکه بخشی از آن حذف شود و یا قسمتی برگزیده ارایه شود، اخلاق ایجاب می کند که اخبار کامل منعکس شوند با این وجود یکی از اتفاقاتی که در بعضا خلاف آن در جامعه ما وجود دارد همین مساله است و به جای اینکه سواد رسانه‌ای ارتقا داده شود مطالب حذف و به قول معروف سانسور می شوند که این رویکرد اخلاقی نیست و باید بتوانیم در عرصه رویکرد دیگری را اتخاذ کرده و جبران کنیم.

دکتر معتمدی با بیان اینکه مساله مهم دیگر در انتقال پیام به مخاطب در سطح رسانه نوع پوشش و انعکاس وقایع توسط خبرنگار است، خاطر نشان کرد: بسیاری از مواقع خبرنگار آموزش‌های لازم را ندیده است و نمی داند که دقیقا چه جنبه هایی از یک اتفاق باید منعکس شود، در چنین شرایطی مولفه های مختلفی از جمله زمان، عوامل حادثه، عوامل شکل‌گیری و ... به درستی مورد توجع واقع نمی شوند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: در این بین اما گاهی یک رسانه بر اساس رویکردی که در ابتدای بحث در مورد دروازه بانی خبر اشاره کردم، جنبه‌هایی از یک حادثه را بیشتر مورد توجه قرار می دهد تا جریان سازی خبری کند چراکه آن خبر برایش اهمیت دارد، اما در این شرایط هم اصل باید انتقال بی کم و کاست حادثه مدنظر باشد تا مخاطب بداند که دقیقا چه اتفاقی افتاده و بر همان اساس اظهارت درستی را ارایه کند.

این پژوهشگر تصریح کرد: در نتیجه انتقال درست و همه جانبه آنچه که در یک جریان رخ داده است مهمترین کار رسانه است، اگر به جای انتقال پیام، رویکرد حذف و سانسور وجود داشته باشد بزرگترین ضربه در سیر آگاهی‌بخشی به مخاطب صورت پذیرفته و این رویکرد درستی نیست.

دکتر معتمدی در بخش دیگری از مباحث خود گفت: حفظ شأن و جایگاه مخاطب هیچ مرزی ندارد، مهمترین مساله برای مخاطب صداقت است، اگر رفتار صادقانه در مواجهه با مخاطب رسانه داشته باشیم شأن و احترام او حفظ شده است، برای مثال برخی رسانه‌ها نگاهی از بالا به پایین به مخاطب دارند و تصور می کنند که شاید مخاطب درک نکند و در نتیجه بخشی از مطالب را منعکس نمی کنند در حالی که اگر نگاه به مخاطب بر پایه ارتباطات دو طرفه و مساوی باشد، در این صورت شاهد تحقق احترام و صداقت نسبت به مخاطب در سطح رسانه هستیم.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به عواملی نظیر قدرت و ثروت و تاثیر آن بر فرآیند آگاهی‌سازی و انتقال پیام در سطح رسانه‌های جهان افزود: اینکه دو مولفه یاد شده در عرصه رسانه وجود دارند تردیدی نیست و بعضا ممکن است که جریان انتقال پیام به نفع صاحبان قدرت و ثروت تغییر کند اما برای اینکه این دو خطر رفع شود اساسی ترین مساله آن است که ساختار یک جامعه سالم شود.

وی ادامه داد: هرچه که ساختار جامعه سالم‌تر باشد طبیعتا این اجازه به صاحبان قدرت و ثروت کمتر داده می شود که بتوانند در این رویکرد ورود پیدا کنند، جامعه سالم یعنی جامعه‌ای که در آن تکثر به رسمیت شناخته شده باشد و رسانه های مختلفی وجود داشته باشند، از سوی دیگر چنین جامعه ای با فاصله طبقاتی مواجه نیست، البته باید این مساله را مورد توجه قرار دهیم که جامعه سالم آرمانی نداریم، اما می توان به بسیاری از مسایل ذیل توجه به چند قاعده رسید تا خلاهای رسانه ای به حداقل برسد.

دکتر معتمدی اظهار کرد: در این راستا باید قواعدی تدوین شود که حقوق مطبوعات و رسانه ها برای انتقال پیام محفوظ بماند و صاحبان قدرت و ثروت اجازه ورود به این عرصه را برای سانسور نداشته باشند. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در قانون آمده است: «هیچ مقام دولتی و غیر دولتی حق ندارد برای چاپ مطلب یا مقاله‌ای در صدد اعمال فشار بر مطبوعات بر آید و یا به سانسور و کنترل‌نشریات مبادرت کند»، این قانون حکایت از توجه به به عرصه رسانه در کشور دارد با این وجود بسنده کردن به قانون اساسی کفایت نمی کند به این معنا که باید در عمل این مهم محقق شود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: امروز در شرایطی که دنیای رسانه‌های دیجیتال در فضای مجازی یکه‌تازی می کنند، حذف در روند انتقال پیام معنا ندارد و باید تکثر در سطح رسانه ها باشد، از سوی دیگر باید شرایطی را شکل دهیم که رسانه های عمومی شکل بگیرند. رسانه عمومی به این معنا که در کنار رسانه های دولتی و خصوصی، رسانه ای شکل بگیرد که مالکیت آن در اختیار همه افراد حاضر در آن رسانه باشد به گونه ای که این افراد خود سهام دار این رسانه باشند و احساس تعلق به آن داشته باشند، این روند حتی به مساله رفع فاصله طبقاتی حداقل در مورد یک قشر کمک می‌کند در این شرایط رسانه هر زمان تشخیص بدهد که باید یک مطلب را منتشر کند بدون توجه به مساله قدرت و ثروت رسالت خود را انجام می دهد.

پایان پیام/248