معرفت نفس، اولین قدم برای رسیدن به زندگی عارفانه / ماحصل معرفت نفس شاکر شدن است

به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان؛ حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان استاد حوزه علمیه به مناسبت دهه دوم محرم در دانشگاه هنر به تبیین شاخص‌های هنرمند عارف پرداخت و گفت: باید برای دستیابی به زندگی عارفانه تلاش شود. در واقع برای عارفانه زندگی کردن در جامعه دینی باید تبلیغ صورت گرفته و عارفانه دینداری کردن را در فرهنگ عمومی جامعه تسرّی داد. باید به مراتبی از عرفان دست پیدا کرد. نباید عرفان را مختص یک طبقه یا قشر خاص دانست. به تعبیری دیگر زندگی و بندگی کردن عارفانه را باید عمومی کرد.

وی در ادامه با ذکر حدیثی از امام صادق (ع) به آثار و پیامدهای ایمان حقیقی پرداخت و افزود: ثمره ایمان آرامش است و ماحصل اعتقاد راسخ به خدا، دستیابی به بصیرت و به تعبیری بازشدن چشم دل است. وقتی چشم دل بینا شد، برای انسان خیلی چیزها مشهود می‌شود. بر این اساس اگر هنرمند بخواهد اثر دینی بیافریند، تنها اطلاعات دینی صِرف کفایت نمی‌کند، بلکه باید در این زمینه به شهود رسید، یعنی با چشم دل و نه لزوما با چشم سر، به درک و معرفت نائل آمد. وقتی نگاه هنرمند عارفانه شد، آنگاه در اثر هنری وی نمود عینی می‌یابد. برای مثال هنرمند باید ابتدا زیبایی عباداتی نظیر نماز، روزه و .... را درک و شهود نماید تا بتواند آنها را به زیبایی به تصویر کشد.

حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان با اشاره به این امر که رابطه زن و مرد به فرموده خداوند متعال در قرآن کریم نشانه‌ای از عظمت الهی است عنوان کرد: هنرمند برای ساخت فیلم خانوادگی باید نگاه عارفانه به مقوله زن داشته باشد در غیر این صورت اثر خلق شده، شیطانی خواهد شد. فقدان دید عارفانه نه تنها در اثر هنری پیامد نامطلوب در پی دارد، بلکه اگر مسئولین نظام نیز از نگاه عارفانه بی‌بهره‌ باشند، خطاکار و خیانتکار خواهند شد و ابعاد مختلف حیات اجتماعی آن جامعه را در معرض مخاطره قرار خواهند داد.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه نگاه عارفانه در تمامی ساحت‌های زندگی آدمی باید بروز و ظهور داشته باشد ابراز کرد: به فرموده قرآن کریم در آیه 18 سوره مبارکه بقره، فقدان نگاه عارفانه در عرصه‌های مختلف اجتماعی و خانوادگی، انسان را به درجه‌ای از کوری وکری و لال شدن یا به تعبیر قرآنی آن «صُمُّ بُکمٌ عُمی» تنزل داده، آنگاه یا فرد از فهم آیات الهی درمانده شده یا اگر حتی آیات الهی را ببیند، از درک زیبایی آن عاجز خواهد بود. در حقیقت دینداری بدون نگاه عارفانه، جذابیت نداشته، بلکه دافعه ایجاد می‌کند.

وی در ادامه با تأکید بر این که نمی‌توان از زندگی عارفانه صرفنظر نمود تصریح کرد: بیش از پنج مرتبه در کلام نورانی قرآن از جمله در آیه 7 سوره شمس به عبارت «ونَفس وَمَا سَوَّیهَا» اشاره شده، یعنی ما این جان یا همان انسان را در زیباترین و نیکوترین حالت ممکن خلق کرده‌ایم. در واقع آفرینش زیبای آدمی در اوج شکوه با واژگانی نظیر «سَوَّیْتُهُ» یا «أَحسَنِ تَقوِیم» ترسیم شده است. درک این میزان از زیبایی تنها با داشتن نگاه عارفانه مقدور و میسر است و در این مسیر هنرمندان پیشتاز هستند.

استاد حوزه علمیه با اشاره به زندگی عارفانه امام حسین (ع) که منجر به مجاهدت عارفانه ایشان شد بیان کرد: قدم اول زندگی عارفانه، معرفت نفس یا شناخت خویشتن است. عارف در واقع واصل است و بازتاب آن در هستی و زیست وحیات عارفانه وی مشهود است. عارف همواره در مقام پاسخگویی به معبودی است که به او محبت روا داشته است. به بیانی دیگر از آنجا که عارف به این میزان از درک رسیده که محبوب و معشوق خداوند است، لذا از عبادت‌هایی نظیر نماز و روزه و ... لذت می‌برد و می‌خواهد که عبادات بیشتری انجام دهد. برای نمونه پیامبر (ص) از این امر که نماز شب بر ایشان واجب شد، بسیار مسرور شدند.

حجت اسلام والمسلمین پناهیان در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: عارف با روح زیبایی که دارد، مثبت‌نگر می‌شود و این اصل و ویژگی شاخص (مثبت‌‌اندیشی و مثبت‌نگری)، مهمترین کمبود جامعه فعلی است، لذا رهایی خود و جامعه از دید منفی یک ضرورت است. مبتنی بر دیدگاه مثبت‌نگرانه، زندگی عارفانه، نمودی شاکرانه خواهد داشت و حس و حال یک فرد شاکر همواره خوب خواهد بود، چرا که دائماً به این می‌‍‌اندیشد که خداوند متعال هیچ چیزی برای بنده‌اش کم نگذاشته و هرآنچه که او بدان نیاز داشته برایش مهیا ساخته است. از اینرو امام حسن مجتبی (ع) ضمانت کرده‌اند که اگر کسی با این میزان از حسن نیت به خداوند متعال و راضی بودن از او دعا کند، قطعا دعایش مستجاب خواهد شد.

وی در ادامه ضمن اشاره به آثار و پیامدهای مطلوب مثبت‌اندیشی، به تبیین اهمیت و جایگاه والای رضایت الهی پرداخته و عنوان کرد: مبتنی بر دیدگاه عارفانه، باید به بندگی الهی مفتخر بود. باید مبتهج شد از حسینی بودن و به خود بالید از زائر امام حسین (ع) شدن. با چنین دیدگاهی است که رفتن به زیارت اربعین با تمام سختی‌ها و مشقت‌هایش حال زائر را خوب می‌کند، چرا که همان امامی که بخاطر دستگیری از خلق خدا مجاهدت کرده و جان خود را فدا نمود، به شکل اختصاصی پذیرای زائرین اربعین خواهد بود. در اینجاست که عشق امام حسین (ع) به امت نمودار می‌شود. کافی است که فرد مورد عشق و محبت امام و ولی زمان خود واقع شود، آنگاه برای شادکردن دل امام زمان ارواحناه فداه سرا از پا نمی‌شناسد.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان با بیان اینکه زندگی عارفانه از شاکر بودن آغاز می‌شود عنوان کرد: ماحصل معرفت نفس، درک زیبایی روح انسان است. انسان موجودی است بیقرار و تا به خدا نرسد، آرام و قرار نخواهد داشت. به تعبیری انسان عارف، به خدا وصل شده و انسان واصل به آرامش حقیقی دست خواهد یافت. باید به این امر دقت کرد که داشتن آسایش (رفاه دنیوی) با آرامش روحی متفاوت است و دستیابی به آرامش فقط در رسیدن به خداست و حقیقت محض در آیه 28 سوره مبارکه رعد بیان شده که «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» ، همانا یاد خدا آرامش‌بخش دلها است.

استاد حوزه علمیه در ادامه افزود: شناخت خود گام موثری است، چرا که ابتدا باید خود را شناخت تا سپس بدانیم از زندگی چه می‌خواهیم و پیش از آن بدانیم چه چیزهایی داریم. در حقیقت گویی جهانی در وجود انسان نهاده شده که ما از آن غافل هستیم. مبتنی بر چنین دیدگاهی است که حضرت زینب (س) در اوج مصائب جز زیبایی نمی‌بیند.

وی با بیان ضرورت پرهیز از انسان‌های منفی و مأیوس تصریح کرد: در عرصه سیاسی و اجتماعی نیز خیلی از مشکلات و آفت‌ها ناشی از سیاه‌نمایی و داشتن دیدگاهی ‌یأس‌آلود نسبت به آینده است. در واقع برخی از سیاسیون گویا اصرار به گسترش یأس و ناامیدی در سطح جامعه دارند که این امر با اصل دین و معرفت در منافات است. براین اساس تأکید می‌شود سیاست ما عین دیانت ما بوده و مبتنی بر چنین دیدگاهی عرفا باید وارد سیاست شوند.

حجت الاسلام والمسلمین پناهیان در پایان ضمن اشاره به فرازهایی از مناجات شعبانیه خاطرنشان کرد: شاخص خداشناسی رسیدن به نهایت کمال یا همان انقطاع کامل از دیگران و خلق خدا به جهت تقرب الهی است، آنگاه حجاب‌های نورانی کنار رفته و انسان به معدن عظمت الهی متصل می‌شود. چنین انسانی پس از معرفت نفس از زلال معرفت الهی سیراب شده و هدف غایی از زندگی را به درستی در می‌یابد، آنگاه بنده‌ای عارف، شاکر، مثبت‌نگر، راضی و شاد خواهد شد.

پایان پیام/487