منفعت‌های دسته جمعی یک رابطه/ راه تهران-ریاض کوتاه‌تر شد

خبرگزاری مهر؛ گروه سیاست: روابط ایران و عربستان که به یکی از موضوعات جذاب رسانه‌ای در چند ماه اخیر تبدیل شده است، بعد از سفر اولین وزیر امورخارجه ایران به ریاض بعد از ۱۲ سال وارد مرحله‌ای جدید شد. رابطه‌ای که دود سفید آن برندگان و بازندگانی دارد و نه تنها تهران و ریاض از توافق پکن به یک «منفعت مشترک» دست می‌یابند بلکه یک «منفعت دسته جمعی» نیز در منطقه و همچنین دنیای اسلام ناشی از این رابطه شکل گرفته است که در ادامه گزارش آثار این رابطه را بررسی می‌کنیم.

حسین امیر عبداللهیان وزیر امورخارجه کشورمان روز پنجشنبه ۲۶ مردادماه طی سفر رسمی به ریاض سفر کرد. او در ابتدای سفر خود به وزارت خارجه عربستان رفت تا با همتای سعودی خود دیدار کند. در محدوده وزارت خارجه عربستان، پرچم ایران در کنار پرچم عربستان به اهتزاز درآمده بود تا ضمن استقبال از این مقام ایرانی، رضایت خود را از این سفر و روابط دو کشور نشان دهند.

وزرای خارجه ایران و عربستان بعد از دیدارهای دوجانبه و رایزنی و گفتگو پیرامون مباحث مورد علاقه، در نشست خبری مشترک حاضر شدند تا مواضع خود را در رابطه با این دیدار رسانه‌ای کنند.

فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در این نشست تاکید کرد که «عربستان مصمم است رابطه با جمهوری اسلامی توسعه یابد.» هرچند سخنان او کوتاه و به رابطه ایران و عربستان بر اساس برادری و احترام متقابل خلاصه می‌شد، اما امیر عبداللهیان گزارشی کامل‌تر از رایزنی‌های دو کشور ارائه کرد.

توافق برای برقراری حج عمره، پروازهای مستقیم میان دو کشور، برقراری سفرهای سیاحتی و زیارتی عربستانی‌ها به ایران همانند گذشته، برگزاری بازی‌های رفت و برگشت ورزشی و برگزاری بازی دوستانه میان تیم‌های فوتبال دو کشور، برقراری دیپلماسی عمومی و دیپلماسی پارلمانی و همچنین تبادل هیئت‌های نخبگانی از جمله توافق‌های جالب توجه در رایزنی‌های وزرای خارجه دو کشور بود.

«قدس» محور مذاکرات

نکته جالب توجه در نشست، برگزاری آن در سالنی به نام «قدس» بود. امیرعبداللهیان با اشاره به این موضوع گفت «مسئله فلسطین یکی از موضوعات مورد گفتگو در این دیدار بود و خرسندیم در مکانی که نشست خبری برگزار می‌شود به نام سالن قدس نامگذاری شده است.»

وزیر امورخارجه ایران، این را هم تاکید کرد که «تردیدی وجود ندارد که رژیم صهیونیستی برای ایجاد تفرقه و دشمنی به تلاش‌های خود در جهان اسلام ادامه خواهد داد. ما با بصیرت و هوشیاری تحرکات رژیم صهیونیستی را پیگیری می‌کنیم.»

شاید کنایه امیرعبداللهیان به «طرح عادی سازی» بود که دولت بایدن برای دستیابی به یک دستاورد انتخاباتی در سیاست خارجی به دنبال تشویق و تطمیع عربستان برای پیوستن به طرح سازش است. هرچند که دولت سعودی تردیدهایی برای پیوستن به طرح دارد و شاید بهبود رابطه‌اش با تهران خیلی از دلواپسی‌های امنیتی این کشور را حل سازد و نیازی به تأمین آن از طرق دیگر نداشته باشد. همچنانکه همزمان با رایزنی‌ها و تلاش‌های کاخ سفید برای جوش دادن این سازش، عربستان اولین سفیر خود را در رام‌الله که به‌عنوان سرکنسول در قدس فعالیت خواهد کرد، معرفی کرد. اهمیت سیاسی این اقدام این است که با تعیین سفیر در فلسطین و سرکنسول در بیت‌المقدس، عربستان سعودی بار دیگر بر موضع خود در دفاع از کشور فلسطین تاکید می‌کند. بنابراین قطعاً رژیم صهیونیستی از برقراری رابطه ایران و عربستان راضی نیست و اقداماتی در راستای تخریب این رابطه انجام خواهد داد.

بازدید از سفارت ایران

امیر عبداللهیان در ادامه سفر به به سفارت تازه بازگشایی شده ایران در ریاض رفت و کادر سفارت گزارشی از مراحل بازسازی این سفارت خانه بعد از ۷ سال را به وزیر امور خارجه ارائه کردند. سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض رسماً پس از هفت سال ۱۶ خردادماه با حضور برخی از مقامات ایرانی و عربستانی بازگشایی شد. علیرضا عنایتی سفر معین ایران در عربستان است که به زودی در محل مأموریت خود مستقر خواهد شد.

دیدار با ولیعهد عربستان

سپس در ادامه سفر، وزیر امورخارجه کشورمان عازم جده شد تا با ولیعهد سعودی دیدار کند. دیداری که بسیار مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و امیدواری‌ها را نسبت به تعمیق این رابطه بیشتر کرد. دیداری که ۹۰ دقیقه به طول انجامید و به گفته امیرعبداللهیان طرف سعودی تلاش کرد نیت و اراده خود را بر تغییر نگاهش نسبت به گذشته نشان دهد و آمادگی خود را برای رقم خوردن یک صفحه جدید در روابط دو کشور اعلام کردند.

در این دیدار ولیعهد عربستان ضمن ابلاغ سلام خود و پادشاه عربستان سعودی به مقام معظم رهبری و رئیس جمهور ایران، گفت: نگاه عربستان به رابطه با ایران راهبردی بوده و ریاض در این خصوص عزم جدی دارد. محمد بن سلمان با تاکید بر دعوت از رئیس جمهور ایران برای سفر به عربستان، دیدار سران دو کشور را بسیار با اهمیت برشمرد. امیرعبداللهیان نیز در این دیدار از محمد بن سلمان برای سفر به ایران دعوت کرد که به گفته او این سفر در زمان مناسب صورت می‌گیرد.

بازدید از کنسولگری ایران در جده

وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در ادامه سفر خود به جده از ساختمان‌های سرکنسولگری و نیز نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده در تاریخ جمعه ۲۷ مرداد ماه.

امیر عبداللهیان در این بازدید، از نزدیک در جریان تلاش‌های بعمل آمده ماه‌های اخیر برای تعمیرات، آماده سازی و بازگشایی این دو نمایندگی قرار گرفت و پس از گفتگو با سرپرست موقت و همکاران نمایندگی‌ها، در خصوص تکمیل روند کار توصیه‌هایی ارائه و دستورات لازم را صادر کرد.

منفعت دسته جمعی رابطه تهران-ریاض

اما یکی از کلیدواژه‌های پر تکرار در دیدارهایش با مقامات سعودی «امنیت پایدار منطقه‌ای» بود که در سایه روابط و همگرایی دو کشور بزرگ منطقه حاصل خواهد شد. دستیابی به چنین امنیتی موجب «منفعت مشترک» برای کشورهای منطقه خواهد شد و نویدبخش آینده‌ای روشن برای منطقه خواهد شد.

همچنانکه در سایه «توافق پکن» شاهد حل مسئله سوریه و یمن هستیم. امروز آغوش کشورهای عربی برای سوریه باز و شعله جنگ در یمن نیز خاموش شده است و در پی از سرگیری رابطه تهران و ریاض، سایر کشورهای عربی نیز به دنبال تقویت رابطه خود با ایران هستند.

از سوی دیگر، همگرایی دو قطب منطقه‌ای که واقعیت تأثیرگذاری یکدیگر را پذیرفته‌اند، با توجه به منفعت‌ها و زیان‌های مشترکی که دارند می‌توانند با همکاری و همگرایی بسیاری از تهدیدها را رفع و با سیاست «تنش صفر» مسیر رشد و توسعه خود را سرعت ببخشند و بدون دخالت بیگانگان، امنیت و ثبات منطقه‌ای را برقرار سازند و مانع شکل‌گیری جنگ‌های خانمان‌سوز تحمیل شده از سوی غرب در منطقه غرب آسیا شوند.

همچنانکه اعزام نیروهای آمریکایی به خلیج فارس در سایه سفر وزیر خارجه ایران به عربستان به حاشیه رفت و نشان داد که دیگر زمان این لشکرکشی‌ها پایان یافته و دیگر آمریکا با نمایش شکست خورده «اقتدار از دست رفته» نمی‌تواند حرف اول و آخر را در منطقه بزند و سرنوشت آن را بدون توجه به منافع بازیگران اصلی آن -کشورهای منطقه‌- نمی‌تواند رقم بزند و متحدانش دیگر حرف شنوی سابق را از این قدرت رو به افول ندارند. همچنانکه روزنامه سوری الثوره در مقاله‌ای به دیگر کشورهای عربی توصیه کرده است که «عربستان و سوریه می‌توانند با همکاری دیگر کشورهای عربی تأثیرگذار مانند مصر، الجزایر، امارات، عراق و عمان، مجدداً یک نظام همکاری عربی را بدون نگرانی نسبت به خشم آمریکا تشکیل دهند.» از این رو، گام‌هایی مانند بهبود روابط با ایران که در تضاد با مواضع آمریکا و رژیم‌صهیونیستی در منطقه به نظر می‌رسد، امروز توسط کشورهای منطقه به راحتی برداشته می‌شود.

نتایج وحدت ایران و عربستان در جهان اسلام

اما یکی دیگر از نتایج مثبت همگرایی تهران و ریاض، می‌تواند متوجه جهان اسلام باشد. از آنجا که ایران و عربستان به عنوان دو کشور بزرگ اسلامی، دارای بزرگترین و بیشترین ذخایر و تولیدکننده انرژی جهان هستند می‌توانند وزن سازمان همکاری‌های اسلامی را در معادلات جهانی افزایش دهند تا حداقل شاهد تکرار اقدام جنون‌آمیز، هتک حرمت و اهانت سازمان‌یافته به ساحت قدسی قرآن کریم نباشیم و این کشورهای کوچک اروپایی از مجوز دادن به چنین رفتار شنیعی ابا کنند و از هزینه‌های اقتصادی و سیاسی آن بهراسند.

اما امروز بدلیل عملکرد ضعیف مسلمانان و دولت‌های اسلامی شاهد اهانت و تعرض‌های پیاپی به مقدسات و سرزمین‌های اسلامی هستیم، از توهین‌های نشریه فرانسوی و قرآن‌سوزی‌های مکرر در اروپا گرفته تا اشغال فلسطین توسط رژیم‌صهیونیستی؛ که این اهانت‌ها و تجاوزها برای عاملان آن هیچ هزینه‌ای ندارد. کشورهای اسلامی با ذخایر عظیم نفت خام، گاز طبیعی و دسترسی به آبراه‌های بین‌المللی، باید به ابرقدرت جهان تبدیل می‌شدند؛ اما متأسفانه مسلمانان از این نعمت‌های الهی تاکنون به‌خوبی استفاده نکرده‌اند و وحدت و یکپارچگی، حلقه مفقوده میان آنان و عامل اصلی در عدم دستیابی‌شان به یک هژمون و قطب قدرت بوده است.

هرچند نمی‌توان با این چند دیدار و رفت و آمدهای صورت گرفته میان مقامات ایران و عربستان به این آرزوها دست یافت، اما ادامه این روند در شرایطی که نظم جهانی در حال دگردیسی است و در دوران پسا تک قطبی شاهد پایان انحصارگرایی غرب در دنیا و تمایل به شرق فکری از سوی بسیاری از کشورها هستیم، امید است که کشورهای اسلامی نیز با وحدت و همگرایی و پرهیز از جنگ درونی و تنش، جایگاه واقعی خود را در این نظم جدید بدست آوردند.

سفیر معین ایران در ریاض: در ابتدای کار هستیم

علیرضا عنایتی سفیر معین ایران در عربستان در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره رابطه ایران و عربستان گفت: ما در بخش فعالیت سفارت‌خانه‌ها پیشرفت‌های اساسی داشتیم و تقریباً از آغاز مذاکرات تا به امروز که کمتر از ۶ ماه گذشته است با سرعت خوبی توانستیم کارهای مهمی انجام دهیم. دیپلمات‌های مشغول‌اند و سفرا هم در آینده نزدیک مشغول به کار خواهند شد. ما در بخش نهادی و سازمانی کار موفق بودیم و امروز می‌توانیم یک ارزیابی مثبتی در این زمینه داشته باشیم اما کارهایی که باید انجام بدهیم فکر می‌کنم در ابتدای کار هستیم.

وی ضمن اعلام این خبر که در چند روز آینده در محل مأموریت خود مستقر خواهد شد گفت: برای هر فعالیتی باید سفارت خانه‌ها و دیپلمات‌ها، کارشناسان وجود داشته باشند لذا بخش مقدماتی انجام شده و کار را آغاز کردند تا روابط را در زمینه‌های مختلف پیگیری کنند و زمینه‌های لازم را فراهم سازند.

عنایتی همچنین درباره فعالیت بخش‌های خصوصی دو کشور گفت: بخش دولتی و خصوصی باید در بستری فعالیت انجام دهد ما طی این چند ماه مشغول بسترسازی بودیم، اعم از فعالیت سفارت خانه‌ها، تبادل سفرا، انجام دیدارهای سیاسی که بتواند در خدمت کارهای اجرایی و عملی قرار بگیرد.

وی تاکید کرد: بطور جدی انتظار ما این است که بعد از استقرار سفرا این بخش‌ها بتواند از سر گرفته شود و فکر می‌کنم اگر هدف‌گذاری خود را در وهله نخست ایجاد بستر و ایجاد سازمان کار، برنامه‌ریزی کرده باشیم، موفق بوده‌ایم اما این سازمان باید در خدمت کارهای اجرایی قرار بگیرند و فکر می‌کنم در ماه‌های آینده شاهد رفت و آمدها و گسترش همکاری‌ها باشیم.

وی همچنین درباره تأثیر رابطه تهران و ریاض بر امنیت پایدار منطقه گفت: ایران همواره بر «امنیت دورن زا» با حضور کشورهای منطقه و بدون مداخله خارجی تاکید داشته است و امیدواریم در مسیر زمان و توسعه مناسبات ایران و عربستان، این امر در آینده محقق شود.

با فعالیت سفارت خانه‌ها همکاری‌ها گسترش می‌یابد

شیوا قاسمی پور، نماینده مجلس شورای اسلامی نیز که در این سفر جز هیئت همراه وزیر امورخارجه بود در گفتگو با خبرنگار مهر درباره چشم‌انداز رابطه ایران و عربستان، گفت: با توجه به صحبت وزرای خارجه ایران و عربستان این سفر، سفری به یادماندنی برای ملت ایران و عربستان می‌شود و امیدواریم کشورهای دیگر منطقه و اسلامی به این پیمان بپیوندند و در کنار یکدیگر قرار بگیرند.

نماینده کردستان در مجلس، تاکید کرد: ما باید نهایت تلاش را بکنیم تا این مناسبات حفظ شود، امیدواریم با سفر رئیس جمهور کشورمان به عربستان حرف‌هایی که زده شود و توافق‌هایی که صورت گرفته، عملیاتی شود.