همگرایی، عنوان فصل جدید روابط ایران و عربستان

سفر «حسین امیرعبداللهیان » وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران به عربستان در روز پنجشنبه (۱۷ آگوست) و دیدار روز جمعه او با «محمد بن‌سلمان» ولی‌عهد سعودی به یکی از مهم‌ترین تحولات منطقه و جهان تبدیل شد؛ رویدادی که توجه منابع خبری و پایگاه‌های تحلیلی را به خود اختصاص داد.

خبرنگار بین‌الملل فارس با چند تحلیلگر، کارشناس و صاحب‌نظر در منطقه گفت‌وگو کرد تا نتایج و دستاوردهای این سفر را بررسی و مهم‌ترین دستورکارهای ایران و عربستان را برای آینده مناسبات معرفی کند. تحلیلگران به نظم جدید منطقه و پیشرفت روابط ایرانی عربی در مسیر درست به عنوان نتیجه رضایت‌بخش این سفر اشاره کردند و معتقدند که این پیروزی دیپلماتیک، جایگاه ایران و متحدانش در محور مقاومت را تقویت کرده است. برخی ناظران تحولات نیز به شکست تلاش‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی در پروژه عادی‌سازی با کشورهای عربی پرداخته و بر این باورند که مقامات عربستانی ایران را گزینه مناسب‌تر و قوی‌تری برای اتحاد نسبت به واشنگتن و تل‌آویو می‌دانند.

مناسبات منطقه در مسیر درست

«قاسم الغراوی» کارشناس مسائل بین‌الملل و مدیر مرکز مطالعات راهبردی «القمه» در عراق، در گفت‌وگو با خبرنگار فارس سفر هیات ایرانی به عربستان را موفق خواند و تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی به طور ضمنی توافق کرده‌اند که بعد از عادی‌سازی روابط دوجانبه، در مسیر تفاهم سیاسی بردارند؛ دیدارهای متقابل بین دو طرف اولین گام در جهت تحکیم و گسترش این روابط به لحاظ امنیتی، اقتصادی و انرژی است. سفر وزیر امور خارجه جمهوری ایران مهم و مثمر بود؛ در حدی که رایزنی درباره مناسبات دوجانبه در سطوح بالاتر را شامل شد و حتی موضوعاتی همچون سفر رئیس‌جمهور ایران به ریاض و یا عزیمت ولی‌عهد سعودی به سوی تهران را برای پیگیری برنامه‌ها و امضای چند توافقنامه را مطرح کرد.

الغراوی نتایج منطقه‌ای این روند را تشریح کرد و گفت: منطقه شاهد ثبات امنیتی و همکاری اقتصادی خواهد بود؛ آن هم در سایه نیت صادقانه برای تداوم این روابط و تضمین ثبات منطقه به دور از تنش‌ها و درگیری‌های بین‌المللی. کشورهای حوزه خلیج‌ فارس نشان خواهند داد که قادر به حفظ ثبات و امنیت خود هستند و این موضوع در حفاظت جمعی کشورهای منطقه از آبراهه‌های مهم و منابع انرژی، به طور مثبت منعکس خواهد شد. من معتقدم روابط جدید تهران و ریاض، مسیر مثبتی را ترسیم و توسعه اقتصادی را در بین کشورهای منطقه ایجاد می‌کند و زمینه را برای هدفمندکردن همکاری‌های در غرب آسیا با جهان فراهم خواهد کرد؛ مسئله‌ای که تأثیر مثبتی بر مردم منطقه خواهد داشت.

این کارشناس عراقی درباره اهتمام وسیع رسانه‌های جهان به فصل جدید روابط ایران و عربستان تاکید کرد: روزهای گذشته رسانه‌های عربی و بین‌المللی مشغول تحلیل و رصد این رویداد مهم بودند؛ دیداری که محمد بن سلمان، ولی‌عهد سعودی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران را در ریاض گرد هم آورد. فضای مثبت و دوستانه بی‌سابقه، از مهم‌ترین ویژگی‌های دیدار این دو مقام ارشد بود. اظهارات خوش‌بینانه‌ای که پس از آن در مورد مرحله جدید روابط عربستان و ایران مطرح شد، می‌تواند تاثیر بسیار مثبتی بر وضعیت امنیت منطقه داشته باشد؛ حالا امید می‌رود که در بسیاری از پرونده‌های برجسته، مخصوصاً پرونده یمن گشایشی حاصل شود.

الغراوی در بخش پایانی اظهاراتش خاطرنشان کرد: این همان چیزی است که ما به همراه سایر تحلیلگران انتظار آن را داشتیم، پس از اینکه توسط دو طرف تأیید شد که همکاری مشترک قرار است جایگزین درگیری و جنگ نیابتی شود؛ این مطمئن‌ترین و سریع‌ترین راه برای آرام‌کردن تنش‌ها و پیشبرد روابط در جهت درست است. انگیزه‌های محرک این نزدیکی عربستان و ایران قابل درک و اهداف آن روشن است؛ به طوری که نیاز به تفسیر یا دقت ندارند؛ هر دو طرف سعودی و ایرانی در شرایط فعلی، علاقه قطعی به توسعه و حفظ روابط جدید دارند.

بُرد دیپلماتیک ایران و متحدان

دکتر «نضال عیسی» نویسنده و فعال رسانه‌ای لبنانی نیز در گفت‌وگوبا خبرنگار فارس، به تشریح ابعاد دیگری از روابط ایران و عربستان پرداخته و تاکید کرد: بدون شک سفر وزیرخارجه ایران به عربستان، سفری موفق و مثبت بود؛ بویژه دیدارش با ولی‌عهد سعودی که از ۹۰دقیقه گذشت و با دعوت رئیس‌جمهور ایران از سوی پادشاه عربستان برای دیدار با وی به پایان رسید. این بدان معناست که روابط تهران و ریاض به سمت مثبت، گشایش و همکاری پیش می‌رود.

نویسنده لبنانی در ارزیابی روابط آینده ایران و عربستان گفت: مطمئناً آینده روابط تهران و ریاض مسیر گشایش و همکاری را طی خواهد کرد و از اختلافات گذشته خواهد گذشت. من معتقدم این روابط فاز جدیدی از تفاهمات، هماهنگی‌ها و مبادلات تجاری را شامل خواهد شد. شاهزاده محمد بن سلمان در این چرخش سیاسی محسوس به سوی ایران، نشان داد که ذهنی باز دارد و کاملاً آگاه است که اختلاف با کشور بزرگ خاورمیانه، یعنی ایران، با این توانمندی‌های نظامی، پیشرفت و نفوذ منطقه‌ای، سودی نخواهد داشت.

عیسی در ادامه افزود: حاصل تحلیل این شرایط توسط ولی‌عهد سعودی برای حرکت به سمت همکاری بهترین تصمیم ممکن بود؛ به ویژه اینکه او در تلاش است تا عربستان سعودی را با گام‌های بزرگ به سمت توسعه و اجرای پروژه بزرگ ۲۰۳۰ سوق دهد. این برنامه که اختلاف نظرهایی را در ابعاد سیاسی برای بن‌سلمان در پی داشته، در برخی موارد موجب تضادهای جدید بین دولت عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا هم شد. نزدیکی روابط سیاسی تهران و ریاض، تضمینی‌ترین و مطمئن‌ترین راه برای شاهزاده محمد بن سلمان بود و توانست تثبیت موفقیت دیپلماسی ایرانی در منطقه را نشان دهد.

فعال رسانه‌ای لبنانی در بخش پایانی صحبت‌هایش خاطرنشان کرد: یقیناً قرارگرفتن جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی در مسیر همگرایی برای خاورمیانه به طور کلی و به طور خاص برای سوریه، یمن و لبنان مثبت خواهد بود. این توافق بیشترین تأثیر را بر ثبات امنیتی پس از جنگ در سوریه توسط سازمان‌های تروریستی خواهد داشت. این تحولات لبنان را تحت تاثیر خود قرار داد؛ آن هم در زمانی که دشمنان، سعی دارند روستاهای حومه بعلبک را اشغال کرده و امنیت بیروت را از طریق بمب‌گذاری‌های انتحاری و مقابله با مقاومت در برابر این گروهک‌ها متزلزل کنند. جنگ یمن که عاملان آغازش را خسته کرده از تحولات اخیر بی‌نصیب نخواهد ماند؛ این همگرایی ایرانی-سعودی قطعاً تاثیر خوبی در این پرونده خواهد داشت و به‌زودی می‌توان حل بحران یمن را نشان موفقیت همکاری تهران و ریاض دانست.

عملکرد موفق تهران در برابر ناکامی واشنگتن و تل‌آویو

«رنا جهاد العفیف» تحلیلگر سوری هم در گفت‌وگو با خبرنگار فارس به ابعاد فرامنطقه‌ای همگرایی در روابط ایران و عربستان اشاره کرده و گفت: شرط‌بندی برخی طرف‌های فرامنطقه‌ای روی رکود مجدد در روابط ریاض و تهران حتی بعد از توافق پکن هم ادامه داشت؛ عصبانیت دشمنان منطقه اخیراً و به ویژه بعد از سفر امیرعبداللهیان به عربستان که نشانه‌هایی از احیای سریع روابط دوجانبه دارد، افزایش یافته است. عده‌ای همچنان گمانه‌زنی‌های بدبینانه خود را در خصوص پرونده‌های یمن و سوریه مطرح می‌کنند که درست نیست؛ روند همکاری‌ها و دیدارهای ایرانی سعودی طی چند ماه گذشته به اندازه کافی مثبت و امیدوارکننده بوده است.

تحلیلگر سوری به برنامه‌های کاخ‌سفید در جهت مقابله با همگرایی تهران و ریاض هم اشاره و تصریح کرد: تلاش‌های زیادی از سوی آمریکا برای اولویت دادن به روابط عربستان و اسرائیل به جای گرمی مناسبات عربستان و ایران در این زمینه وجود دارد. همانطور که در فهرست مطالبات آمریکا از عربستان سعودی برای توافق هم شروطی از جمله یعنی فاصله گرفتن از تهران و چین و روسیه فاش شده است. تحلیل غالب این است که عربستان سعودی احتمالاً به این موضوع واکنش مثبت نشان نخواهد داد، به خصوص این که از نظر ژئوپلیتیک و اقتصادی در موقعیت مناسبی قرار دارد.

العفیف در بخش پایانی اظهاراتش به بُعد راهبردی روابط ایران و عربستان پرداخت و توضیح داد: نکته آخر در مورد امنیت حمل‌ونقل دریایی منطقه است. این یک پرونده دوجانبه معمولی نخواهد بود؛ زیرا ایران یک فرآیند تصمیم‌گیری اتخاذ کرده و طبق آن پیش می‌رود. تهران در موضع سیاسی نقاط قوتی دارد که به طرفی اجازه نمی‌دهد به آن فشار آورد. این مورد، برخلاف شرایط عربستان است که ممکن است سیاست‌هایش تحت تأثیر قدرت‌های بزرگ قرار گیرد. این احتمال وجود دارد که ریاض نتواند برخی گزینه‌های سیاسی جایگزین غرب، از جمله جهت‌گیری به سوی چین و روسیه ایران را در پیش بگیرد اما حداقل در همین مسیر گام برمی‌دارد؛ دلیل این مسئله هم فشارهای آمریکایی به مقامات سعودی برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی است که تاکنون راه به جایی نبرده است.