خاطره‌گویی بر سلامت اجتماعی سالمندان تأثیر مثبت دارد

سالمندی، یک فرایند بیولوژیکی اجتناب ناپذیر است. تحولات اجتماعی، اقتصادی و پیشرفت های علمی در سال های اخیر موجب افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ مرگ و میر و درنتیجه، افزایش چشمگیر جمعیت سالمندان شده اند برخی مطالعات نشان داده است که قصه گویی مبتنی بر هوش هیجانی و هوش اخلاقی بر میزان سازگاری و تاب آوری تاثیر مثبت دارد.
داستان‌سُرایی معمولاً به عنوان صحبت کردن یا نوشتن داستان توصیف می‌شود. اغلب داستان‌ها به منظور سرگرمی و جذب شنوندگان یا خوانندگان گفته یا نوشته می‌شوند. با این حال، داستان‌سُرایی در شکل دادن به سلامت روان نیز قدرتمند است.
زمانی‌که همراه با اعضای خانواده درباره اتفاقات روزانه و یا یک اتفاق خاص که برایمان رخ داده صحبت می‌کنیم، در حقیقت در حال قصه‌گویی هستیم. همچنین هنگامی‌که شروع یک رابطه عاشقانه را توصیف می‌کنیم، باز هم در حال قصه‌گویی هستیم. وقتی درباره رویدادها، شخصیت‌ها، اعمال، مضامین، احساسات و ایده‌ها صحبت می‌کنیم، در واقع بطور روزانه و هر لحظه از تکنیک‌های داستان‌گویی استفاده کرده‌ایم.
داستان‌گویی راهی است که ما برخی از گفتگوهای خود را شروع می‌کنیم. ما بیشتر از آنچه که تصور می‌کنیم داستان‌ها را با دیگران به اشتراک می‌گذاریم. داستان‌ها ما را به هم متصل می‌کنند.
پیوند بین داستان‌سُرایی و سلامت روان
تحقیقات انجام شده در زمینه روانشناسی داستان‌سُرایی، ارتباط بین داستان‌ها و به‌زیستی را نشان می‌دهد. کاوش در داستان‌های شخصی، تأمل در آنها، تغییر این روایت‌ها و به اشتراک گذاشتن آنها ممکن است ما را آسیب‌پذیر کند، اما به بهبود و رشد و افزایش تاب‌آوری ما نیز کمک می‌کند. با گفتن داستان، گوش دادن به داستان و به اشتراک گذاشتن داستان، ما برای سلامت روان خود اقدام موثری انجام می‌دهیم.
داستان درمانی به افراد کمک می‌کند تا از داستان‌های مشکل‌آفرینی که آنها را در زندگی عقب نگه می‌دارد عبور کنند. با به چالش کشیدن باورهای ناسالم و گسترش دیدگاه آنها نسبت به داستان‌های زندگی خود، داستان‌های جایگزین پیدا می‌کنند. این منجر به دیدگاه‌های جدیدتر و سالم‌تر می‌شود.

تخمین زده می شود که جمعیت سالمندان در جهان تا ۴۰ سال آینده ۲ برابر شود. این افزایش جمعیت در کشورهای در حال توسعه به مراتب بیشتر از کشورهای توسعه یافته است. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه از این تغییرات جمعیتی مستثنی نیست.
طبق گزارش مرکز آمار ایران، جمعیت سالمند ایران از ۶.۴ درصد در سال ۱۳۴۵ به ۹.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. باتوجه به افزایش سریع تعداد سالمندان، مسئله بهداشت، سلامت و تأمین آسایش و رفاه آنان در جامعه هر روز ابعاد تازه و گسترده تری پیدا می کند.

فرایند سالمندی بنابر گفته متخصصان با تغییرات جسمانی گوناگون درکنار تغییرات روانی همچون نگرانی و اضطراب از آینده و تغییرات اجتماعی همراه است. سیستم های مختلف بدن تحلیل می روند و در عمل توانایی های انسان کاهش می یابد و سالمندان دچار افزایش ناتوانی، کاهش استقلال و افزایش وابستگی به دیگران می شوند.

بازنشستگی که شاید به گونه ای، آغازگر سالمندی محسوب شود، نیز یک انتقال و تحول مهم در زندگی محسوب می شود که همراه با تغییرات مهم در سبک زندگی و نقش های اجتماعی است.

فاکتورهای متعددی در بازنشستگی نقش دارند که البته در کشور ایران برای بیشتر مشاغل دولتی، سابقه کار مدنظر قرار می گیرد.
سالمندی همراه با بازنشستگی، فقدان هایی را درپی دارد. مواردی همچون از دست دادن عملکرد، از دست دادن دوستان و از دست دادن آزادی می توانند سلامت اجتماعی فرد را با مشکل رو به رو سازند.
پژوهشگرانی از دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان با در نظر قرار دادن این موضوع مهم، اقدام به اجرای یک طرح پژوهشی کرده اند که در آن، تأثیر خاطره‌گویی به عنوان یک فرایند ساده و جالب توجه بر سلامت اجتماعی سالمندان بازنشسته مورد بررسی علمی قرار گرفته است.
در این تحقیق، ۹۰ فرد بازنشسته ۶۰ تا ۷۵ سال مشارکت داشته و از طریق پرسش‌نامه اطلاعات فردی و پرسش‌نامه سلامت اجتماعی، داده های مورد نیاز تحقیق را فراهم آورده اند. این داده ها سپس با استفاده از نرم افزارهای آماری، تجزیه و تحلیل شده اند.
نتایج این مطالعه نشان می دهد: خاطره‌گویی به‌صورت گروهی می‌تواند بر سلامت اجتماعی سالمندان تأثیر مثبت و مفیدی داشته باشد.
به گفته نسرین رضائی، محقق گروه روان‌پرستاری مرکز تحقیقات پرستاری جامعه دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان و همکارش، به نظر می رسد خاطره گویی می تواند شرایطی را برای سالمند به وجود آورد که او احساس کند ضمن این که جامعه او را پذیرفته، همچنین شرایطی را فراهم کرده است تا در کنار دوستان و همکاران بازنشسته خود به بیان خاطرات بپردازد.
محققان فوق می گویند: این تعامل باعث می شود فرد سالمند احساس کند که به جامعه و اطرافیانش تعلق دارد و فردی دارای شأن و ارزش است و مورد احترام دیگران است و درنهایت این احساس بر سلامت اجتماعی او تأثیر خواهد داشت.
بر اساس این نتایج، پیشنهاد پیشنهاد شده است که ازنظر اهمیت دادن به سلامت جسمی و روانی سالمندان، پرستاران بالینی در اقدامات مراقبتی جهت بهبود وضعیت سالمندان، از روان درمانی هایی نظیر خاطره گویی استفاده کنند. همچنین مدیران حوزه سلامت، خاطره گویی را به عنوان یک مداخله معمول در مراکز درمانی، نگهداری و تجمعات سالمندان مورد توجه قرار دهند.
رضائی و همکارش اشاره کرده اند، همچنین بر اساس برخی مطالعات مروری، باید به این نکته نیز توجه کرد که سالمندی سالم، ابعادی چندگانه دارد و نیاز است برای دستیابی به آن، مطالعات بیشتر و با توجه به زمینه و شرایط مختلف سالمندان انجام شود.
این نتایج که در نشریه پرستاری ایران وابسته به مرکزتحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران منتشر شده اند، بر این نکته دلالت دارند که ازآنجایی‌که سالمندان، علاقمند به بیان خاطرات هستند و خاطره‌گویی، مداخله‌ای جذاب، ساده و بدون هزینه است، می‌توان از آن به منظور ارتقای سلامت اجتماعی سالمندان استفاده کرد.