رویای اتمی شاهزاده

طبق گزارشی که در این خصوص خبرگزاری یورونیوز منتشر کرده، عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی در کنفرانس عمومی سالانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که کشورش اخیرا تصمیم گرفته تا با فسخ پروتکل مواد هسته‌ای با مقادیر کم به سمت اجرای توافقنامه جامع پادمانی حرکت کند.

به گزارش اعتماد، این موضوع از آنجا اهمیت دارد که چنین پروتکلی مقررات پادمانی را به آن شکلی که در پیمان منع گسترش تسلیحاتی یا پروتکل الحاقی مطرح است، در بر نگرفته و مسیری را برای ادامه فعالیت‌های مخفی برای عربستان ایجاد می‌کند. درواقع اعلام مقامات سعودی درحالی صورت می‌گیرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سال‌هاست که در حال مذاکره با ریاض به منظور جلب موافقت این کشور برای پیوستن به توافقنامه جامع پادمانی (CSA) است.

با این حال در صحبت‌های دو پهلوی وزیر انرژی عربستان در نشست وین مشخص نشده که سعودی‌ها قرار است علاوه بر توافق جامع پادمانی، پروتکل الحاقی را بپذیرند یا خیر؟ چراکه درخصوص فعالیت‌های صلح‌آمیز اتمی، مساله مهم و اساسی پذیرش پروتکل الحاقی است که امکان بازرسی گسترده و سرزده بازرسان آژانس را از تاسیسات هسته‌ای هر کشوری فراهم می‌کند.

از سوی دیگر برخی معتقدند که صحبت‌های وزیر انرژی عربستان، موافقت با خواسته آژانس به منظور بازرسی بیشتر بر برنامه هسته‌ای این کشور است.

دلیل اصرار سعودی‌ها بر برنامه هسته‌ای

در همین رابطه لازم به ذکر است هر چند که عربستان صنعت هسته‌ای نوپایی داشته و هم‌اکنون طبق اعلام قبلی راکتور تحقیقاتی‌اش در نزدیکی ریاض به تازگی ساخته شده و نیاز به تزریق سوخت دارد، اما به گفته برخی ناظران، سعودی‌ها همزمان با اینکه یک برنامه موشکی با چین دارند، در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای نیز با پکن همکاری می‌کنند. حتی برخی منابع خبری به صورت غیررسمی معتقدند که سعودی‌ها سال‌ها قبل نقشه‌های اتمی را از عبدالقدیر خان پدر بمب اتمی پاکستان خریداری کرده‌اند.

در همین راستاست که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان چند روز قبل برای دومین بار طی مصاحبه‌ای که با شبکه فاکس‌نیوز داشته، مدعی شد در صورت دستیابی ایران به سلاح اتمی، ما هم به این سمت خواهیم رفت. چنین ادعایی در شرایطی صورت می‌گیرد که اکنون بحث‌ها بر سر عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسراییل نیز داغ است. در واقع اکنون چند ماه است که محافل خبری و کارشناسی اعلام کرده‌اند که دولت بایدن به دنبال عادی‌سازی روابط میان ریاض و تل‌آویو است و حتی اخیرا وزیر خارجه اسراییل مدعی شده تا ۴ الی ۵ ماه آینده جزییات چنین توافقی قابل دسترس و امضا خواهد بود.

این موضوع از آنجا اهمیت دارد که یکی از شروط سه‌گانه عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسراییل، کمک‌های ایالات متحده به این کشور به منظور پیشبرد برنامه‌های هسته‌ای ریاض است. امری که به یکی از موانع چنین توافقی تبدیل شده است؛ زیرا از یک‌سو امریکایی‌ها نگران شروع یک مسابقه هسته‌ای جدید در منطقه هستند؛ زیرا فارغ از عربستان، اکنون ترکیه، مصر و امارات نیز برنامه‌های هسته‌ای خاص خود را دنبال می‌کنند.

در این راستا گویا به سعودی‌ها پیشنهاد شده که از مدل برنامه اتمی امارات پیروی کنند؛ برنامه‌ای که غنی‌سازی را در خارج از خاک این کشور انجام می‌دهد؛ اما سعودی‌ها به دنبال غنی‌سازی در خاک خود هستند و همین مساله به یکی از موارد اختلافی میان آن‌ها و امریکا بدل شده است. در همین راستا بود که روزنامه وال استریت ژورنال هفته گذشته گزارش داد که مقامات اسراییلی در حال همکاری با دولت بایدن روی توافق پیچیده‌ای هستند که به موجب آن عملیات غنی‌سازی اورانیوم توسط ایالات‌متحده و عربستان راه‌اندازی شود.

در این میان به گفته کارشناسان دو شرط دیگر عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسراییل نیز ازجمله موارد پیچیده است؛ زیرا سعودی‌ها از یک‌سو به دنبال یک توافق امنیتی جدید با امریکا هستند که محدودیت فروش سلاح به عربستان را نداشته باشد. علاوه بر این در شرایطی که دولت تندرو و راستگرای نتانیاهو بر سر کار است، عربستان شرط دیگر خود را تشکیل کشور مستقل فلسطینی اعلام کرده است.

در این رابطه به گفته کارشناسان، هر چند که هنوز بحث توافق میان ریاض و تل‌آویو نامشخص است، اما می‌توان گفت که برنامه اتمی عربستان نیز در راستای بلندپروازی‌های محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان کلید خورده است. در واقع بن سلمان قصد دارد در افق ۲۰۳۰ علاوه بر اینکه اقتصاد کشور را از وابستگی به نفت جدا کند، بلکه اکنون با هزینه‌های هنگفت در حال ساخت پروژه‌های بزرگی نظیر شهر هوشمند نئوم (با سرمایه‌ای بالغ بر ۵۰۰ میلیارد دلار) و طرح ساحل گردشگری دریای سرخ است. به همین دلیل است که برخی تحلیلگران معتقدند برنامه اتمی هم جزیی از جاه‌طلبی‌های بن سلمان به منظور تکمیل ژست توسعه سریع در عربستان محسوب می‌شود.