برتری احکام دادگاه کیفری از دادسرا

کیفرخواست سندی است که توسط دادستان پس از پایان تحقیقات مقدماتی صادر می‌شود و در آن اتهام متهم، ادله اتهام و درخواست مجازات برای متهم به دادگاه اعلام می‌شود.
کیفرخواست یکی از مهم‌ترین مراحل دادرسی کیفری است زیرا با صدور آن پرونده برای رسیدگی به دادگاه ارسال می‌شود و متهم در معرض مجازات قرار می‌گیرد.

روند صدور کیفرخواست

روند قانونی صدور کیفرخواست در قانون آیین دادرسی کیفری ایران، به شرح زیر است:
۱- شکایت شاکی یا اعلام جرم
نخستین مرحله در صدور کیفرخواست، شکایت شاکی یا اعلام جرم است. شاکی می‌تواند به صورت کتبی یا شفاهی در دادسرا یا کلانتری، شکایت خود را مطرح کند.
۲- تحقیقات مقدماتی
پس از ثبت شکایت بازپرس یا دادیار تحقیقات مقدماتی را آغاز می‌کند. تحقیقات مقدماتی شامل جمع‌آوری ادله و مدارک، تحقیق از شهود، معاینه محل وقوع جرم و انجام سایر اقدامات لازم است.
۳- قرار منع تعقیب یا قرار جلب به دادرسی
پس از پایان تحقیقات مقدماتی، بازپرس یا دادیار، یکی از دو قرار زیر را صادر می‌کند:
قرار منع تعقیب: در صورتی که بازپرس یا دادیار، دلایل کافی برای انتساب اتهام به متهم را احراز نکند، قرار منع تعقیب صادر می‌کند.
قرار جلب به دادرسی: در صورتی که بازپرس یا دادیار، دلایل کافی برای انتساب اتهام به متهم را احراز کند، قرار جلب به دادرسی صادر می‌کند.
۴- صدور کیفرخواست
۵- در صورتی که قرار جلب به دادرسی صادر شود، دادستان، کیفرخواست را تنظیم و به دادگاه ارسال می‌کند.
۶- مندرجات کیفرخواست
کیفرخواست باید دارای موارد زیر باشد:
- نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، محل اقامت متهم، با سواد یا بی‌سواد بودن، مجرد یا متاهل بودن
- نوع قرار تامین با قید این که متهم آزاد است یا بازداشت
- نوع اتهام
- دلایل اتهام
- تاریخ و محل وقوع جرم
- موارد قانونی مورد استناد
- سابقه محکومیت کیفری (متهم دارای سابقه محکومیت کیفری باشد)
۷- ابلاغ کیفرخواست به متهم
کیفرخواست باید به متهم ابلاغ شود تا بتواند از حق دفاع خود استفاده کند. ابلاغ کیفرخواست، می‌تواند به صورت کتبی یا شفاهی انجام شود.
۸- اعتراض متهم به کیفرخواست
متهم می‌تواند ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ کیفرخواست نسبت به آن اعتراض کند. اعتراض متهم به کیفرخواست، توسط دادگاه رسیدگی می‌شود و دادگاه می‌تواند کیفرخواست را تایید یا رد کند. در صورتی که کیفرخواست تأیید شود، پرونده برای رسیدگی به دادگاه ارسال می‌شود.

انواع مدل کیفرخواست

کیفرخواست یکی از مهمترین مراحل دادرسی کیفری است و می‌تواند در تعیین سرنوشت متهم، تأثیرگذار باشد. بنابراین لازم است که کیفرخواست با دقت و رعایت مقررات قانونی تنظیم شود.

کیفرخواست کتبی

یکی از انواع کیفرخواست است که به صورت مکتوب تنظیم می‌شود و باید دارای مندرجات مقرر در قانون آیین دادرسی کیفری باشد. کیفرخواست کتبی باید به متهم ابلاغ شود تا بتواند از حق دفاع خود استفاده کند.
ابلاغ کیفرخواست کتبی می‌تواند به صورت پست سفارشی، پست پیشتاز یا تسلیم به متهم یا وکیل او انجام شود.

کیفرخواست شفاهی

یکی از انواع کیفرخواست است که به صورت شفاهی و در حضور متهم، تنظیم می‌شود. کیفرخواست شفاهی در صورتی صادر می‌شود که متهم، فاقد سواد یا خواندن و نوشتن باشد. در این صورت دادستان باید کیفرخواست را به صورت شفاهی و در حضور متهم، قرائت کند و متهم باید آن را امضا کند.

تفاوت کیفرخواست کتبی و شفاهی

تفاوت کیفرخواست کتبی و شفاهی در نحوه تنظیم و ابلاغ آن است. کیفرخواست کتبی باید به صورت مکتوب تنظیم شود و به متهم ابلاغ شود. کیفرخواست شفاهی در صورت عدم سواد متهم به صورت شفاهی و در حضور متهم تنظیم می‌شود.

سایر انواع کیفرخواست

علاوه بر کیفرخواست کتبی و شفاهی انواع دیگری از کیفرخواست نیز وجود دارد که عبارتند از:
- کیفرخواست مختومه: کیفرخواستی است که پس از صدور، به دلیلی مانند گذشت شاکی، یا فوت متهم، مختومه می‌شود.
- کیفرخواست موقوفی تعقیب: کیفرخواستی است که پس از صدور، به دلیلی مانند عدم صلاحیت دادگاه یا عدم احراز وقوع جرم، موقوفی تعقیب می‌شود.
- کیفرخواست تبرئه: کیفرخواستی است که پس از صدور، متهم در دادگاه تبرئه می‌شود.

توضیح مندرجات کیفرخواست

مندرجات کیفرخواست طبق ماده ۲۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری، به شرح زیر است:
- مشخصات متهم: مشخصات کامل متهم از جمله نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، محل اقامت، با سواد یا بی‌سواد بودن، مجرد یا متاهل بودن قید شود.
- نوع قرار تأمین: در این قسمت باید نوع قرار تامینی که برای متهم صادر شده است، قید شود.
- نوع اتهام: نوع اتهام انتسابی به متهم به طور صریح و روشن قید شود.
- دلائل اتهام: دلایل و مدارکی که حاکی از وقوع جرم و انتساب آن به متهم است آورده شود.
- تاریخ و محل وقوع جرم: باید تاریخ و محل وقوع جرم ذکر شود.
- موارد قانونی مورد استناد: مواد قانونی که در صورت احراز وقوع جرم و انتساب آن به متهم، مبنای صدور حکم قرار می‌گیرد، قید شود.
- دارای سابقه محکومیت کیفری: در صورتی که متهم دارای سابقه محکومیت کیفری باشد، باید سابقه محکومیت کیفری او در کیفرخواست قید شود. علاوه بر مندرجات مذکور در صورتی که متهم دارای وکیل باشد باید نام و نام خانوادگی وکیل او نیز در کیفرخواست قید شود.
کیفرخواست، باید به صورت خوانا و بدون ابهام تنظیم شود و باید تمامی مندرجات مذکور در آن درج شود. در صورتی که کیفرخواست فاقد یکی از مندرجات مذکور باشد، یا به صورت ناقص تنظیم شود دادگاه می‌تواند آن را رد کند.

اصلاح کیفرخواست دادستان

دادستان پس از صدور کیفرخواست، می‌تواند در صورت وجود اشتباه یا نقص در کیفرخواست آن را اصلاح کند. اصلاح کیفرخواست، باید به صورت مکتوب انجام شود و به متهم ابلاغ شود. مواردی که دادستان می‌تواند کیفرخواست را اصلاح کند، عبارتند از:
- اشتباه در مشخصات متهم
- اشتباه در نوع اتهام
- اشتباه در دلائل اتهام
- اشتباه در تاریخ یا محل وقوع جرم
- اشتباه در موارد قانونی مورد استناد
- اشتباه در سابقه محکومیت کیفری متهم
دادستان همچنین می‌تواند کیفرخواست را در صورتی که دلایل جدیدی در وقوع جرم یا انتساب آن به متهم به دست آید اصلاح کند. در صورتی که متهم به اصلاح کیفرخواست اعتراض داشته باشد می‌تواند ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ نسبت به آن اعتراض کند. اعتراض متهم به اصلاح کیفرخواست توسط دادگاه رسیدگی می‌شود و دادگاه می‌تواند اصلاح کیفرخواست را تایید یا رد کند.
در صورتی که اصلاح کیفرخواست توسط دادگاه تایید شود کیفرخواست اصلاح شده به متهم ابلاغ می‌شود و پرونده برای رسیدگی به دادگاه ارسال می‌شود. به عنوان مثال فرض کنید که دادستان کیفرخواستی علیه متهمی صادر می‌کند که در آن متهم به جرم سرقت متهم شده است.
در صورتی که پس از صدور کیفرخواست مشخص شود که متهم مرتکب جرم خیانت در امانت شده است دادستان می‌تواند کیفرخواست را در این خصوص اصلاح کند. در مورد مثال ذکر شده دادستان باید اصلاح کیفرخواست را به صورت مکتوب انجام دهد و به متهم ابلاغ کند.

رد کیفرخواست از سوی دادگاه

۱- عدم احراز وقوع جرم: دادگاه می‌تواند در صورتی که دلایل کافی برای احراز وقوع جرم را احراز نکند، کیفرخواست را رد کند.
۲- عدم انتساب جرم به متهم: در صورتی که دلایل کافی برای انتساب جرم به متهم را احراز نکند کیفرخواست را رد کند.
۳- عدم رعایت مقررات قانونی در صدور کیفرخواست: در صورتی که کیفرخواست فاقد یکی از مندرجات مقرر در قانون باشد، یا به صورت ناقص تنظیم شود، کیفرخواست را رد کند.
۴- وجود موانع تعقیب: دادگاه می‌تواند در صورتی که یکی از موانع تعقیب، مانند گذشت شاکی، وجود داشته باشد، کیفرخواست را رد کند.
۵- درخواست متهم برای رسیدگی خارج از نوبت: درخواست رسیدگی خارج از نوبت را داشته باشد و دلایل کافی برای این درخواست وجود داشته باشد، کیفرخواست را رد کند.
در صورتی که دادگاه کیفرخواست را رد کند مراتب را به دادستان اعلام می‌کند. دادستان می‌تواند ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ نسبت به تصمیم دادگاه اعتراض کند. اعتراض دادستان به رد کیفرخواست از سوی دادگاه تجدیدنظر استان رسیدگی می‌شود.
دادگاه تجدیدنظر استان می‌تواند اعتراض دادستان را تایید یا رد کند. در صورتی که اعتراض دادستان تایید شود کیفرخواست به دادگاه بدوی اعاده می‌شود و پرونده برای رسیدگی به دادگاه ارسال می‌شود.
به عنوان مثال فرض کنید که دادستان کیفرخواستی علیه متهمی صادر می‌کند که در آن متهم به جرم سرقت متهم شده است. در صورتی که دادگاه، پس از بررسی کیفرخواست دلایل کافی برای احراز وقوع جرم یا انتساب آن به متهم را احراز نکند می‌تواند کیفرخواست را رد کند.

منابع بررسی کیفرخواست

قانون آیین دادرسی کیفری، مهم‌ترین منبع قانونی در خصوص کیفرخواست است. این قانون، در مواد ۲۷۹ تا ۲۹۳ به مقررات مربوط به کیفرخواست پرداخته است.

نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه

نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه نیز می‌تواند در بررسی کیفرخواست مورد استفاده قرار گیرد. این نظریات، توسط کارشناسان حقوقی اداره حقوقی قوه قضاییه صادر می‌شود و در مواردی که ابهام یا اختلاف نظر در خصوص یک موضوع حقوقی وجود داشته باشد می‌تواند راهنمای مناسبی باشد.

آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور

آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور نیز می‌تواند در بررسی کیفرخواست، مورد استفاده قرار گیرد. این آراء، در مواردی که اختلاف نظر در خصوص یک موضوع حقوقی در بین شعب دیوان عالی کشور وجود داشته باشد، توسط هیات عمومی دیوان عالی کشور صادر می‌شود و از نظر حقوقی، لازم‌الاجرا است.
علاوه بر این می‌توان از منابع دیگری نیز در بررسی کیفرخواست، استفاده کرد. این منابع عبارتند از:

کتب و مقالات حقوقی

کتب و مقالات حقوقی، می‌تواند در بررسی کیفرخواست، اطلاعات و دیدگاه‌های حقوقی مناسبی را ارائه دهد.

تجربه عملی

تجربه عملی نیز می‌تواند در بررسی کیفرخواست مفید باشد. در صورتی که فرد دارای تجربه عملی در زمینه دادرسی کیفری باشد می‌تواند با استفاده از این تجربه به بررسی کیفرخواست بپردازد.

طرح شکایت کیفری شاکی

طرح شکایت کیفری از سوی شاکی یکی از مراحل مهم در دادرسی کیفری است. شاکی شخصی است که از وقوع جرم متضرر شده است و می‌تواند تعقیب مرتکب جرم را از طریق طرح شکایت درخواست کند. برای طرح شکایت کیفری شاکی باید به یکی از مراجع صالح قضایی مراجعه کند. مراجع صالح قضایی برای طرح شکایت کیفری عبارتند از:
- دادسرا: دادسرا مرجع صالح برای رسیدگی به کلیه جرایم است.
- دادگاه انقلاب: دادگاه انقلاب مرجع صالح برای رسیدگی به جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، محاربه و افساد فی الارض، جرایم مربوط به مواد مخدر، جرایم مربوط به اسلحه و مهمات و جرایم مربوط به پولشویی است.
- دادگاه نظامی: دادگاه نظامی مرجع صالح برای رسیدگی به جرایم نظامیان است.
- دادگاه اطفال و نوجوانان: دادگاه اطفال و نوجوانان مرجع صالح برای رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان است.
- دادگاه خانواده: دادگاه خانواده مرجع صالح برای رسیدگی به جرایم خانوادگی مانند طلاق، مهریه، نفقه، و سرپرستی فرزند است.
برای طرح شکایت کیفری شاکی باید مدارک زیر را به همراه داشته باشد:

• اصل کارت ملی یا شناسنامه
  دو قطعه عکس
  مشخصات کامل متهم
  دلایل و مدارک وقوع جرم
  شرح شکایت

شاکی باید شکایت خود را به صورت کتبی تنظیم کند و آن را به مراجع صالح قضایی ارائه دهد.

مراحل رسیدگی به درخواست شاکی

پس از طرح شکایت کیفری از سوی شاکی مرجع صالح قضایی باید نسبت به آن رسیدگی کند. در صورتی که شکایت شاکی واجد شرایط لازم باشد، مرجع صالح قضایی، قرار تأمین کیفری برای متهم صادر می‌کند. قرار تأمین کیفری برای جلوگیری از فرار یا تبانی متهم صادر می‌شود.
پس از صدور قرار تأمین کیفری مرجع صالح قضایی تحقیقات مقدماتی را برای کشف حقیقت، آغاز می‌کند. تحقیقات مقدماتی، توسط بازپرس انجام می‌شود. در پایان تحقیقات مقدماتی بازپرس کیفرخواست را برای ارسال به دادگاه صادر می‌کند. کیفرخواست سندی است که در آن اتهام متهم دلایل و مدارک وقوع جرم و درخواست تعقیب متهم قید می‌شود.
پس از صدور کیفرخواست پرونده برای رسیدگی به دادگاه ارسال می‌شود. دادگاه پس از رسیدگی به پرونده حکم مقتضی را صادر می‌کند. در صورتی که شاکی به دلایلی از طرح شکایت خود منصرف شود می‌تواند تقاضای ترک تعقیب کند.
تقاضای ترک تعقیب باید به صورت کتبی به مرجع صالح قضایی ارائه شود. مرجع صالح قضایی پس از بررسی تقاضای ترک تعقیب می‌تواند قرار ترک تعقیب را صادر کند. قرار ترک تعقیب به معنای برائت متهم نیست. در صورتی که شاکی پس از صدور قرار ترک تعقیب، مجدداً تقاضای تعقیب کند مرجع صالح قضایی می‌تواند قرار جلب به دادرسی را صادر کند.
در صورتی که شاکی به حکم دادگاه اعتراض داشته باشد می‌تواند تقاضای تجدیدنظر کند. تقاضای تجدیدنظر باید به صورت کتبی به دادگاه صادرکننده حکم ارائه شود. دادگاه تجدیدنظر پس از بررسی تقاضای تجدیدنظر می‌تواند حکم صادره را تایید یا نقض کند.

بررسی قرار موقوفی تعقیب

قرار موقوفی تعقیب یکی از قرارهای نهایی است که توسط مراجع قضایی در جریان دادرسی کیفری صادر می‌شود. قرار موقوفی تعقیب به معنای پایان یافتن تعقیب کیفری متهم است. قرار موقوفی تعقیب در موارد زیر صادر می‌شود:
- گذشت شاکی: در صورتی که شاکی از شکایت خود علیه متهم، صرف نظر کند، تعقیب کیفری متهم، موقوف می‌شود.
- رضایت شاکی: در صورتی که شاکی از متهم رضایت بدون قید و شرط بدهد تعقیب کیفری متهم موقوف می‌شود.
- سقوط دعوای خصوصی: در صورتی که دعوای خصوصی که از جمله جرایم قابل گذشت است به هر دلیلی سقوط کند تعقیب کیفری متهم موقوف می‌شود.
- فوت متهم: در صورتی که متهم فوت کند تعقیب کیفری او موقوف می‌شود.
- عفو عمومی: در صورتی که عفو عمومی صادر شود تعقیب کیفری متهمان موقوف می‌شود.
- اعلام جرم اشتباهی: در صورتی که مشخص شود که جرم به اشتباه به متهم نسبت داده شده است تعقیب کیفری متهم، موقوف می‌شود.
- معافیت از تعقیب: در صورتی که قانون متهم را از تعقیب کیفری معاف کند تعقیب کیفری متهم موقوف می‌شود. قرار موقوفی تعقیب باید به صورت کتبی و مفصل صادر شود. قرار موقوفی تعقیب باید دلایل صدور آن را، به طور صریح و روشن بیان کند.
قرار موقوفی تعقیب قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است. شاکی یا متهم می‌تواند ظرف مهلت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار موقوفی تعقیب نسبت به آن اعتراض کند. دادگاه تجدیدنظر پس از بررسی اعتراض می‌تواند قرار موقوفی تعقیب را تأیید یا نقض کند.
در صورتی که قرار موقوفی تعقیب توسط دادگاه تجدیدنظر، تایید شود تعقیب کیفری متهم به طور قطع موقوف می‌شود. در صورتی که قرار موقوفی تعقیب توسط دادگاه تجدیدنظر نقض شود پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه بدوی ارسال می‌شود.

بررسی قرار جلب به دادرسی

قرار جلب به دادرسی یکی از قرارهای نهایی است که توسط مراجع قضایی در جریان دادرسی کیفری، صادر می‌شود. قرار جلب به دادرسی به معنای آغاز رسیدگی کیفری به متهم است.
در صورتی صادر می‌شود که دلایل کافی برای احراز وقوع جرم و انتساب آن به متهم وجود داشته باشد و باید به صورت کتبی و مفصل صادر شود.
قرار جلب به دادرسی باید دلایل صدور آن را، به طور صریح و روشن بیان کند. قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است. متهم می‌تواند ظرف مهلت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار جلب به دادرسی نسبت به آن اعتراض کند. دادگاه تجدیدنظر پس از بررسی اعتراض می‌تواند قرار جلب به دادرسی را تایید یا نقض کند.
در صورتی که قرار جلب به دادرسی توسط دادگاه تجدیدنظر تایید شود پرونده برای رسیدگی به دادگاه بدوی ارسال می‌شود. در صورتی که قرار جلب به دادرسی توسط دادگاه تجدیدنظر نقض شود قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
مواردی که قرار جلب به دادرسی صادر می‌شود، عبارتند از:
- در صورتی که پس از تحقیقات مقدماتی، دلایل کافی برای احراز وقوع جرم و انتساب آن به متهم وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر می‌شود.
- در صورتی که متهم به شکایت شاکی اعتراض کند و دلایل کافی برای احراز وقوع جرم و انتساب آن به متهم وجود داشته باشد، قرار جلب به دادرسی صادر می‌شود.
- در صورتی که شاکی از شکایت خود علیه متهم، صرف نظر کند اما دادستان معتقد باشد که دلایل کافی برای تعقیب متهم وجود دارد قرار جلب به دادرسی صادر می‌شود.


مواردی که قرار جلب به دادرسی صادر نمی‌شود عبارتند از:
- در صورتی که پس از تحقیقات مقدماتی دلایل کافی برای احراز وقوع جرم یا انتساب آن به متهم وجود نداشته باشد قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
- در صورتی که متهم به شکایت شاکی اعتراض کند و دلایل کافی برای احراز وقوع جرم یا انتساب آن به متهم وجود نداشته باشد قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
- در صورتی که شاکی از شکایت خود علیه متهم صرف نظر کند و دادستان نیز معتقد باشد که دلایل کافی برای تعقیب متهم وجود ندارد قرار منع تعقیب صادر می‌شود.

قرار ترک تعقیب

قرار ترک تعقیب یکی از قرارهای نهایی است که توسط مراجع قضایی در جریان دادرسی کیفری صادر می‌شود به معنای پایان یافتن تعقیب کیفری متهم بدون صدور حکم محکومیت یا برائت است. باید به صورت کتبی و مفصل صادر شود باید دلایل صدور آن را به طور صریح و روشن بیان کند.
قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است. شاکی یا متهم می‌تواند ظرف مهلت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار ترک تعقیب نسبت به آن اعتراض کند. دادگاه تجدیدنظر پس از بررسی اعتراض می‌تواند قرار ترک تعقیب را تأیید یا نقض کند. در صورتی که توسط دادگاه تجدیدنظر تایید شود تعقیب کیفری متهم به طور قطع موقوف می‌شود.
در صورتی که قرار ترک تعقیب توسط دادگاه تجدیدنظر نقض شود پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه بدوی ارسال می‌شود.
- منصرف شدن شاکی از طرح شکایت علیه متهم
در این مورد شاکی می‌تواند به صورت کتبی یا شفاهی از طرح شکایت خود علیه متهم منصرف شود. در صورتی که شاکی به صورت کتبی از طرح شکایت خود منصرف شود، باید اظهارنامه‌ای را خطاب به دادستان تنظیم کند و آن را به دادسرا ارائه دهد.
در صورتی که شاکی به صورت شفاهی از طرح شکایت خود منصرف شود دادستان باید مراتب را در صورتجلسه‌ای قید کند و آن را به امضای شاکی برساند.
- گذشت یا رضایت شاکی علیه متهم
در صورتی که شاکی از متهم رضایت بدون قید و شرط بدهد تعقیب کیفری متهم موقوف می‌شود. رضایت شاکی باید در قالب سند رسمی یا عادی به دادسرا ارائه شود.
در صورتی که متهم به دلیل ارتکاب جرمی که قابل گذشت است مورد عفو عمومی قرار گیرد تعقیب کیفری متهم موقوف می‌شود. عفو عمومی توسط مقامات صلاحیت‌دار صادر می‌شود.
- انتساب اشتباه جرم به متهم
در صورتی که مشخص شود که جرم به اشتباه به متهم نسبت داده شده است تعقیب کیفری متهم موقوف می‌شود. این امر ممکن است به دلیل وجود اشتباه در تحقیقات مقدماتی یا به دلیل وجود اشتباه در احراز وقوع جرم یا انتساب آن به متهم باشد.