اتانازی چیست: 20 نکته درباره مفهوم، انواع و قوانین اتانازی یا خودکشی کمکی در جهان

اتانازی که با عنوان خودکشی کمکی، خودکشی (مرگ) با کمک متخصص، مرگ (خودکشی) با کمک پزشک هم شناخته می‌شود و در معنای عام‌تر به کشتن از سر ترحم معروف است، یعنی با قصد روشن و صریح برای پایان دادن به زندگی یک شخص جهت رها کردن او از رنج بی‌پایان (مداوم، بی‌وقفه) دست به اقدامی عامدانه بزنیم.

بعضی‌ ها اتانازی را به عنوان شیوه‌ای برای پایان دادن به یک زندگی به طریقی بدون درد تعبیر می‌کنند. بسیاری با این تعبیر مخالف هستند، چون معتقدند لازم است که به رنج بی ‌پایان شخص بیمار هم اشاره شود.

در بیشتر کشورها اتانازی یا خودکشی کمکی خلاف قانون است. طبق خدمات سلامت همگانی (NHS)در بریتانیا، کمک به کسی برای خودکشی، فارغ از اوضاع و شرایط او ، کاری غیرقانونی است. خودکشی کمکی، یا اتانازی داوطلبانه در بریتانیا تا ۱۴ سال حبس در پی دارد. در ایالات متحده این قانون در بعضی از ایالت‌ها فرق می‌کند.

انواع اتانازی

دو دسته‌بندی اصلی برای اتانازی وجود دارد:

• اتانازی داوطلبانه- این اتانازی انجام شده با رضایت خود شخص است. از ۲۰۰۹ اتانازی داوطلبانه در بلژیک، لوگزامبورگ، هلند، سوئیس، و ایالات اورگن (ایالات متحده) و واشنگتن (ایالات متحده) قانونی اعلام شده است.
• اتانازی غیردواطلبانه- اتانازی بدون رضایت خود شخص انجام می‌شود. تصمیم گیری توسط شخص دیگری انجام می‌گیرد چون خود بیمار قادر به تصمیم گیری نیست.

بر اساس روند انجام دو دسته‌ بندی برای اتانازی وجود دارد:

• اتانازی منفعل- این نوع اتانازی وقتی اتفاق می‌افتد که از درمان ‌های نجات بخش خودداری شود. تعریف اتانازی منفعل اغلب خیلی روشن نیست. به عنوان مثال اگر پزشکی افزایش دوز مسکن مخدر(داروهای مسکن قوی) را تجویز کند که ممکن است نهایتا برای بیمار مسمومیت ایجاد کند، بعضی ‌ها ممکن است بر سر این که آیا اتانازی منفعل اتفاق افتاده است یا نه اختلاف نظر داشته باشند- در بیشتر موارد، اقدام پزشک به عنوان اقدامی منفعل دیده می‌شود. بسیاری معتقدند که این اصطلاح غلط است، چون اتانازی رخ نداده است، چون هیچ قصدی برای گرفتن جان شخص وجود ندارد.
• اتانازی فعال- از مواد یا نیروهای کشنده برای گرفتن جان بیمار استفاده می‌شود. اتانازی فعال شامل اقدامات کشنده‌ ی انجام گرفته توسط بیمار یا شخصی دیگر می‌شود.

اتانازی فعال از اتانازی منفعل موضوع بسیار بحث ‌برانگیزتری است. آدم‌ها به خاطر بحث‌ های مذهبی، اخلاقی و ترحمی موجود حول این مسئله از هم جدا می‌شوند. اتانازی مدت‌ها یک موضوع بسیار بحث برانگیز و احساسی بوده است.

اصطلاح خودکشی کمکی چندین تعبیر مختلف دارد. شاید پراستفاده‌ترین و مورد قبول‌ترین آنها این باشد: “تعجیل تعمدی در مرگ توسط یک بیمار علاج ناپذیر با کمک گرفتن از یک پزشک، خویشاوند یا شخص دیگر.”

بعضی از آدم‌ها اصرار دارند که چیزی مثل این عبارت “به منظور رها شدن از رنج بی‌پایان(مداوم و بی‌وقفه)” باید در بین خطوط این تعریف گنجانده شود، درحالی که عده‌ای دیگر اصرار دارند که “بیمار علاج ناپذیر” فی نفسه همان معنی را می‌رساند.

۱۰ وحشتناکترین روش اعدام در کشورهای مختلف جهان

تعاریف پزشکی اتانازی

بر اساس فرهنگ واژگان پزشکی MediLexicon:

اتانازی:

۱. “یک مرگ آرام و بی‌درد” است یا

۲. “به مرگ کشاندن عامدانه‌ی یک شخص دارای بیماری علاج‌ناپذیر یا دردناک به عنوان عملی از سر ترحم.”

اتانازی فعال:

“حالتی از پایان دادن به زندگی که در آن هدف این است که با یک اقدام منحصربه فرد باعث مرگ بیمار شوند(همچنین به آن کشتن از سر ترحم هم می‌گویند).”

اتانازی منفعل:

“حالتی از پایان دادن به زندگی است که در آن به یک متخصص این اختیار داده می‌شود که دیگر برای بیمار بیچاره درمان‌های بیهوده تجویز نکند.”

گزینه‌هایی برای بیماران به آخر خط رسیده و کسانی که درد و رنج بی‌پایانی دارند

بیماران دارای یک بیماری وخیم یا جدی و پیش رونده در بیشتر کشورهای توسعه‌ یافته چند انتخاب دارند:

مراقبت تسکینی

سازمان بهداشت جهانی (WHO) مراقبت تسکینی را اینطور تعریف می‌کند:

” شیوه‌ای که کیفیتی زندگی بیماران و خانواده‌های‌شان را که با مشکلات مرتبط با این بیماری تهدید‌کننده ی زندگی روبه‌رو هستند بهبود می‌بخشد. این کار از طریق جلوگیری از رنج و رهایی از آن به وسیله‌ی تشخیص به موقع و ارزیابی و درمان بی‌عیب و نقص بیماری و دیگر مشکلات فیزیکی، روانی و روحی صورت می‌پذیرد.”

یک هدف مراقبت تسکینی آن است که بیماران و خانواده‌ها مردن را به عنوان یک فرآیند عادی بپذیرند. این روش به دنبال تامین آسایش از درد و علائم ناراحت‌کننده است در حالی که ویژگی‌های روانشناختی و معنوی مراقبت از بیمار را با هم در می‌آمیزد. مراقبت تسکینی سعی دارد یک سیستم حمایتی برای بیماران فراهم کند که به آنها کمک می‌کند فرصت باقیمانده شان را تا آنجا که می‌توانند فعالانه زندگی کنند و به خانواده‌ها کمک کند با بیماری و داغ از دست دادن یکی از عزیزان خود کنار بیایند.

از آنجا که درد آشکارترین نشانه‌ی پریشانی و رنج در بین بیمارانی است که مراقبت تسکینی دریافت می‌کنند، و بر حدود ۷۰% از بیماران سرطانی و ۶۵% از بیمارانی که از بیماری‌های غیربدخیم می‌میرند تاثیر می‌گذارد، مخدرها یک گزینه‌ی درمانی رایج هستند.

این داروها بخشی از برنامه‌های درمانی به خوبی تثبیت شده برای کنترل درد و همینطور چند نشانه‌ی دیگر که بیمار با آنها دست و پنجه نرم می‌کند را تشکیل می‌دهند. به رغم اثرات جانبی مثل خواب آلودگی، تهوع، استفراغ، و یبوست اغلب در طول دوره‌ی مراقبت تسکینی از مخدرها استفاده می‌شود.

از حدود ۱.۲ میلیون امریکایی و ۴۵۰۰۰ بیمار جدید هرساله در انگلستان، ولز و ایرلند شمالی یک نوع مراقبت تسکینی به‌عمل می‌آید. حدود ۹۰% از این بیماران سرطان دارند، در حالی که باقی بیماران به بیمارهای قلبی، سکته، بیماری نورون حرکتی یا ام اس دچار هستند. مراقبت تسکینی تامین شده شامل خدمات پشتیبانی بیمارستانی، مراقبت جامعه، مراقبت روزانه و مراقبت‌های سرپایی می‌شود.

عجیب ترین مذهب دنیا: ۲۵ عجیب و غریب ترین مذاهب جهان

امتناع از درمان

در ایالات متحده، بریتانیا و بسیاری دیگر از کشورها یک بیمار می‌تواند از درمان که توسط پزشک یا دیگر متخصصان مراقبت بهداشت توصیه شده باشد امتناع کند، مادامی که به درستی آگاه شده و دارای صحت عقلی باشند. در بریتانیا، قانون سلامت ذهنی ۱۹۸۳ کودکان و آدم‌های زیر ۱۸ سال را از این قاعده مستثنا می‌کند.

طبق نظر وزارت بهداشت بریتانیا، هیچ کس نمی‌تواند از طرف یک آدم بالغ فاقد صلاحیت، مثلا کسی که در کما است، رضایت بدهد. با وجود این، پزشکان هنگام تصمیم گیری درمورد انتخاب‌های درمانی، بهترین علاقمندی‌های بیمار را مد نظر می‌گیرند. بهترین علاقمندی‌های یک بیمار بر مبنای موارد زیر است:

• اگر بیمار دارای صلاحیت بود په چیزی می‌خواست
• وضعیت کلی سلامت بیمار
• آسایش و رفاه معنوی و مذهبی بیمار.

مثالی در بریتانیا

پزشک ممکن است بهترین انتخاب را برای بیماری اتخاذ کند که به لحاظ بالینی مرگ مغزی او اعلام شده است و قرار است دستگاه‌های حفظ حیات از او جدا شوند؛ تجهیزاتی که بدون آنها بیمار خواهد مرد. دکتری که مسئول است با خانواده‌ی بیمار صحبت خواهد کرد. با وجود این، تصمیم گیری نهایی با دکتر است، و معیارهای خاصی باید در نظر گرفته شوند.

وصیت شخص زنده(دستورات پیشرفته)

این یک سند قانونی است که اگر هر کسی نگران باشد که نتواند آرزوها و خواسته‌هایش را بعدا و در زمان دیگری بیان کند ممکن است از پیش تنظیم کرده باشد. در دستورات پیشرفته شخص بیان می‌کند که دوست دارد وقتی آنقدر مریض شد که نتوانست از درمان پزشکی امتناع کند یا به آن تن بدهد دوست دارد چه اتفاقی برایش بیفتد.

برهان‌هایی در دفاع از و علیه اتانازی داوطلبانه

ما به نوبت به برهان‌هایی در دفاع از و علیه اتانازی داوطلبانه می‌پردازیم.

برهان‌هایی در دفاع از اتانازی داوطلبانه

• انتخاب- آزادی انتخاب اساس سیستم‌های بازار آزاد و لیبرال دموکراسی است. به بیمار باید این اختیار داده شود تا انتخاب خودش را داشته باشد.
• کیفیت زندگی- فقط بیمار درک درستی از این دارد که رنج بی‌پایان(مداوم و بی‌وقفه) چیست؛ حتی با استفاده از مسکن‌های قوی. آن‌هایی که آن را تجربه نکرده‌اند نمی‌توانند به طور کامل درک کنند که چه تاثیری بر کیفیت زندگی می‌گذارد. جدای از درد جسمی، غلبه بر درد عاطفی، از دست دادن استقلال یک عامل اضافی است که فقط بیمار آن را به طور کامل درک می‌کند.
• عزت- به هر فردی باید این توانایی داده شود که با عزت بمیرد.
• شاهدها- آدم‌هایی که شاهد مرگ تدریجی دیگران بوده‌اند به نحو خاصی معتقدند که این قانون باید عوض شود تا اینکه مرگ کمکی مجاز اعلام شود.
• کاهش منابع- در هیچ کشوری هرگز فضای بیمارستانی کافی وجود ندارد. هدایت منابع کارکنان بسیار ماهر، تجهیزات، تختخواب‌های بیمارستان و داروها به سمت درمان‌های نجات بخش معقولانه تر است؛ بخصوص وقتی این منابع برای بیماران در حال احتضاری که از درد بی‌پایان رنج می‌برند و آرزوی مردن دارند مصرف می‌شوند.
• افکار عمومی- تقریبا در همه‌ی کشورها درصد نسبتا بالایی از آدم‌ها بیشتر طرفدار اتانازی هستند تا مخالف آن. در یک قانون دموکراتیک باید اراده و خواست مردم بازتاب داده شود.
• انسانیت- این انسانی تر است که به شخصی که از درد بی‌پایان رنج می‌برد اجازه بدهیم آن رنج را به پایان برساند.
• عزیزان- این کار به کوتاه‌تر کردن اندوه و رنج عزیزان آن بیمار کمک خواهد کرد
• ما از قبل این کار را می‌کرده‌ایم- اگر یک حیوان خانگی دوست داشتنی در رنج بی‌پایانی باشد ما آن را خلاص می‌کنیم. این کار ما به عنوان عملی از سر مهربانی دیده می‌شود. پس چرا باید این مهربانی را از انسان‌ها دریغ کنیم؟
• طولانی شدن مرگ- اگر فرآیند مردن ناخوشایند باشد، بیمار باید این حق را داشته باشد که این ناخوشایند بودن را کاهش دهد. در پزشکی، طولانی شدن زندگی ممکن است گاهی به طولانی شدن فرآیند مرگ تبدیل شود. ساده تر بگوییم- چرا یک بیمار باید مجبور شود که مرگ تدریجی را تجربه کند؟

دلایلی علیه اتانازی داوطلبانه

• نقش پزشک- پزشکان و دیگر متخصصان مراقبت پزشکی ممکن است نقش‌های حرفه‌ای شان به مخاطره بیفتد. سوگند بقراطی دانشجویان پزشکی بیان کرده است که “برای خوشحال کردن کسی هرگز داروی کشنده تجویز نخواهم کرد و به کسی توصیه‌ای نخواهم کرد که موجب مرگ او شود.”
• برهان مذهبی اخلاقی- چند مذهب اتانازی را به عنوان نوعی قتل و به لحاظ اخلاقی غیرقابل قبول قلمداد می‌کنند. در بهترین حالت، بعضی‌ها اتانازی داوطلبانه را نوعی خودکشی می‌دانند که برخلاف تعالیم بسیاری از مذاهب است. اتانازی احترام افراد جامعه نسبت به تقدس حیات را تضعیف می‌کند.
• صلاحیت- اتانازی فقط در صورتی داوطلبانه است که بیمار به لحاظ ذهنی صلاحیت داشته باشد- درک روشنی از انتخاب‌ها و پیامدها داشته باشد. تعیین یا تعریف صلاحیت آسان نیست.
• احساس گناه- این ریسک وجود دارد که ممکن است بیماران احساس کنند باری بر دوش منابع هستند و به لحاظ روانشناختی تحت فشار به به این کار تن بدهند. آنها ممکن است احساس کنند که بار- مالی، عاطفی، ذهنی- روی خانواده‌شان بسیار زیاد است. حتی اگر هزینه‌های درمان توسط دولت پرداخت شود، این ریسک وجود دارد که کارکنان بیمارستان انگیزه‌ای اقتصادی برای تشویق بیمار به تن دادن به اتانازی داشته باشند.
• شیب لغزنده- این خطر وجود دارد روندی که با بیماران وخیمی شروع می‌شود که به خاطر رنج بی‌پایان آرزوی مرگ دارند، نهایتا بقیه‌ی بیماران را هم در بر بگیرد.
• بیمار ممکن است بهبود پیدا کند- بیمار ممکن است بر خلاف تمام انتظارات بهبود پیدا کند. ممکن است تشخیص اشتباه بوده باشد.
• مراقبت تسکینی- مراقبت تسکینی خوب وجود اتانازی را غیرضروری می‌کند.
• چطور می‌توانید آن را تنظیم و برنامه‌ریزی کنید؟ – اتانازی را هرگز نمی‌توان به درستی تنظیم کرد.

عقاید متخصصان درباره‌ی اتانازی

سایت Medscape در ۲۰۱۰ یک نظرسنجی از ۱۰۰۰۰ متخصص امریکایی صورت داد. وقتی از آنها سوال شد، “آیا هرگز به درمان توقف حیات به خاطر آن که خانواده‌ی بیمار خواسته است فکر کرده‌اید، حتی اگر معتقد بوده باشید که وقت مناسبی برای این کار نبوده است؟” ۱۶.۳% از آنها گفتند بله و ۵۴.۵% گفتند خیر.

وقتی از آنها پرسیده شد که “آیا خودکشی به کمک متخصصان باید در بعضی موارد مجاز شود؟” تقریبا ۴۶% گفتند بله و حدود ۴۱% گفتند خیر- بقیه پاسخ دادند که “بستگی دارد.”

در یک نظرسنجی از پزشکان بریتانیایی پرسیده شد که آیا یک شخص که بیماری ناعلاج و دردناکی دارد، که بر اثر آن از دنیا خواهد رفت، باید طبق قانون اجازه داشته باشد به زندگی خودش پایان بدهد. تقریبا یک سوم آنها موافق بودند که چنین بیمارانی باید اجازه داشته باشند چنین انتخابی بکنند در حالی که دو سوم مخالف بودند. آنها همچنین دریافتند که پزشکانی که در مراقبت تسکینی کار می‌کنند بیشتر احتمال دارد که با مرگ کمکی مخالف باشند.

چه کسانی اتانازی را انتخاب می‌کنند؟

یک پیشینه‌ی پژوهش که در اکتبر ۲۰۱۳ انجام شد شماری از جنبه‌های اتانازی و خودکشی کمکی را در کشورهایی که این عمل در آنها قانونی بود مورد بررسی قرار داد. موارد زیر بعضی از یافته‌ها در زمینه‌ی بیماری زمینه‌ای و جمعیت شناسی آن است:

• در بیشتر مذاهب، مردان بیش از زنان خودکشی کمکی را انتخاب می‌کنند(بجز در سوئیس)
• گروه سنی انتخاب اتانازی بین ۶۰-۸۵ سال بوده است و پس از آن گروه سنی ۴۰-۵۹ سال قرار دارد
• اکثر آدم‌هایی که یک مرگ کمکی را انتخاب کرده بودند ازدواج کرده بودند، بعد بیوه‌ها و سپس طلاق گرفته‌ها قرار داشتند
• بیماری که در بیشتر اتانازی‌ها یافت می‌شد سرطان بود- دیگر بیماری‌ها شامل اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، ام اس و بیماری‌های قلبی عروقی می‌شد.
• در هلند گزارش شده است که بالاترین تعداد مرگ کمکی در سال ۲۰۱۱ برابر با ۳۶۹۵ نفر بوده است(تقریبا ۲.۵% تمام مرگ و میرها)
• در کل، در ایالات و کشورهایی که اتانازی در آنها قانونی است، بین ۰.۱% و ۲.۹% از تمام مرگ و میر‌ها کمکی بوده‌اند.