جاده‌ ها چگونه تخریب محیط‌زیست را تسهیل می‌کنند؟

در سراسر اروپای‌غربی، شرق ایالات‌متحده و ژاپن ناحیه‌ای را نمی‌توان یافت که تحت تاثیر جاده قرار نگرفته باشد. تحقیقات یک گروه بین‌المللی یک دانشگاه در آلمان نشان می‌دهد نیمی از این قطعات، کمتر از یک‌کیلومتر مربع وسعت دارند و کوچک‌تر از آن هستند که از حیات‌وحش حمایت کنند.

مناطق فاقد جاده هم به سرعت در حال ناپدید شدن هستند. فقط بخش‌هایی از آمازون، اندونزی، توندراها (مناطق سردسیری) و جنگل‌های شمال روسیه و کانادا تا حدی بدون جاده مانده‌اند. جاده‌ها الگوی روان‌آبها، آب‌های سطحی و مقدار و کیفیت آبی را که به سفره‌های زیرزمینی می‌رود، تحت تاثیر قرار می‌دهند و احتمال بروز زمین‌لغزه و سیل‌های پرسرعت را بیشتر می‌کنند و جمعیت و تراکم حیات‌وحش را کاهش می‌دهند؛ لاک‌پشت هرمان در جنوب فرانسه و شیرکوهی فلوریدا گونه‌هایی هستند که بر اثر مرگ‌ومیر مرتبط با ترافیک با کاهش جمعیت مواجه شده‌اند. اما این تمام ماجرا نیست؛ جاده‌ها در بسیاری از موارد به توسعه دامن می‌زنند و تخریب محیط‌زیست را تسهیل می‌کنند.

بهای سنگین برخی جاده‌سازی‌ها!

منطقه جنگلی گلیران بابل در ۷۰کیلومتری جنوب این شهرستان در بخش بندپی‌شرقی واقع شده و انبوه‌ترین جنگل‌های هیرکانی این خطه از شمال کشور در این منطقه است.

کارشناسان محیط‌زیست بر این باورند جنگل‌های انبوه گلیران که در شرایط فعلی بیش از گذشته در معرض تخریب و نابودی قرار دارند؛ به خاطر تولید و تنظیم اکسیژن، آب رودخانه بابلرود، تقویت آب‌های زیرزمینی و اراضی شالیزاری، به شاهرگ حیات بابل شهرت یافته که حفظ و احیای این جنگل‌ها یک ضرورت فوری است. در دوره‌های مختلف به بهانه جاده‌سازی و توسعه معدن، بخش قابل‌توجهی از درختان این جنگل‌ها در معرض تخریب قرار گرفت. زمانی این حساسیت‌ها به اوج خود رسید که در خردادماه سال جاری صدها اصله درخت در منطقه گلیران به بهانه جاده‌سازی قطع شد.

کارشناسان اهمیت جنگل‌های گلیران را برای ادامه حیات این شهرستان بسیار ضروری می‌دانند و معتقدند در صورت تخریب بیشتر، باید در انتظار بیابانی شدن مناطق پایین دست این شهرستان باشیم. در این مدت، بسیاری از فعالان زیست‌محیطی صاحب‌نام با استفاده از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی از مسئولان خواستند برای حفظ جنگل‌های گلیران بابل حساسیت بیشتری داشته باشند.

در این کارزار خطاب به رئیس سازمان محیط‌زیست کشور آمده است: «هیچ‌کس مخالف خدمات‌رسانی به مناطق دوردست نیست، اما چنین فعالیت‌هایی به دلیل عدم توجه به تصویر بزرگ‌تر سرزمین و نبود نظارت و برنامه بلندمدت با تخریب جنگل موجب تهدید آینده تمام مردم شهرستان می‌شود. این اقدامات در ادامه به واسطه هجوم افراد ویلاساز، دلال و افراد غیربومی و افزایش روند تخریب طبیعت، سبب سیل‌های ویرانگری بر سر همان مردم جنگل‌نشین می‌شود.»

جاده‌ها ارتباط اکوسیستم‌های طبیعی را قطع می‌کنند

امروزه حتی نمی‌توان از اهمیت یک درخت در حفظ زندگی انسان چشم‌پوشی کرد. به همین دلیل حفظ طبیعت با کمترین دستکاری برای ایجاد راه‌های ارتباطی یکی از بهترین اقدامات در این زمینه است.

در قاره اروپا که شاید بتوان گفت کوچک‌ترین قاره جهان است، اقدامات جالبی در این زمینه انجام می‌شود؛ به عنوان‌مثال برای عبور جاده از جنگل تا حد امکان از پل‌های بزرگ استفاده می‌شود تا اکوسیستم جنگل‌ها و مناطق طبیعی حفظ شود. همچنین در بسیاری از این مکان‌ها نیز جاده‌ها همچنان به صورت دوطرفه و باریک باقی مانده‌اند و رانندگی در آنها با حداکثر قوانین نظارتی راهنمایی و رانندگی ادامه دارد.

در نقاطی که امکان ساخت پل وجود ندارد، جاده‌ها برای حفظ تعادل محیط‌زیست فنس‌کشی شده و یا راه‌های طبیعی برای ارتباط اکوسیستم‌های طبیعی طراحی شده است.

از طرفی کارشناسان می‌گویند هنگامی که در وسط یک منطقه مانند جنگل، کوه یا بیابان جاده احداث می‌شود؛ در عمل یک اکوسیستم به دو یا چند قسمت تقسیم شده و موجودات برای دسترسی به آب، غذا و پناهگاه با مشکلاتی روبه‌رو می‌شوند. در این حالت موجودات یا ناچارند از جاده عبور کنند و با خطر تصادف روبه‌رو شوند یا به دلیل دست نیافتن به منابع آب و غذای لازم از بین می‌روند. این موضوع حتی در مورد درختان و گیاهان هم صادق است.

بررسی‌ها نشان می‌دهند جنگل‌های بلوط عامل اصلی پاکسازی ریزگردها و جلوگیری از خشکسالی هستند با این وجود هنوز در برخی مناطق این موضوع نادیده گرفته شده و اقدام به حذف این گنجینه طبیعت می‌شود.

قطع بیش‌از ۶ هزار درخت عمدتا کهنسال بلوط برای احداث ۸کیلومتر جاده در «تنگ بوالحیات» کازرون فارس در سال گذشته، نمونه‌ای از این موارد است. به گفته فعالان و مسئولان محیط‌زیست استان فارس در این پروژه بنا بود تنها ۶۰۰ درخت قطع شود و براین اساس مجوزهای زیست‌محیطی صادر شده بود که در نهایت ۶هزار درخت قطع شد.

تخریب جنگل‌ها در ایران شاید تا دو دهه قبل چندان به چشم نمی‌آمد اما این معضل آنقدر جدی گرفته نشد تا امروز که شاید بتوان یکی از دلایل اصلی خشکسالی در کشور را همین تخریب جنگل‌ها دانست. به‌گفته سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از ۳۰میلیون هکتار عرصه‌های زاگرس، نزدیک به ۶میلیون هکتار آن جنگل است و این جنگل‌ها ۴۰درصد آب شیرین را تامین می‌کنند.