در روزهایی که تب استفاده از خودروهای الکتریکی در سراسر جهان داغ است؛ تهران نیز به ظاهر به جمع شهرهایی پیوسته که تمایل به برقی‌سازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی دارند. در همین راستا، طی حدود دو سال اخیر شهرداری تهران با همکاری و حمایت شورای شهر، اقداماتی درخصوص نوسازی و البته برقی‌سازی ناوگان مسافری پایتخت انجام داد تا آن‌جا که معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران طی یادداشتی، تهران را ایستاده روی لبه حمل‌ونقل برقی دانسته است و به‌رغم فرسودگی ناوگان این کلانشهر مدعی شده که شهرداری تهران و شورای شهر تلاش کردند رویکردی همه‌جانبه به موضوع حمل‌ونقل داشته باشند تا به هر نحو موجب کاهش تردد با وسایل نقلیه شخصی شود و انتشار آلاینده‌های سمی کاهش یابد. این در حالی است که به نظر می‌رسد ادعای ایستادن پایتخت روی لبه حمل‌ونقل برقی در قیاس با معیارهای جهانی و آن‌چه در شهرهای بزرگ اتفاق می‌افتد، کمی بزرگ‌نمای ‌شده باشد.

تهران روی لبه حمل‌ونقل برقی ایستاده است؟!

معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران به‌تازگی در یادداشتی از اقدامات شهرداری و شورای شهر فعلی دفاع کرده و مدعی شده که این کلانشهر مهم کشور با اقدامات انجام‌شده اخیر، روی لبه حمل‌ونقل برقی ایستاده است. ادعایی که به نظر می‌رسد از قرارداد شهرداری با چین به‌منظور تامین بخشی از خودروهای مورد نیاز ناوگان پایتخت، برخاسته است.

براساس این قرارداد قرار است ۲۵۰۰ دستگاه اتوبوس ۱۲متری، ۲۵هزار دستگاه تاکسی سدان برقی، ۲۵۰۰ دستگاه تاکسی شاسی‌بلند، ۱۰هزار دستگاه ون و ۱۵۰هزار دستگاه موتورسیکلت برقی وارد تهران شود؛ آماری که در مقایسه با حضور مدل‌های دیزلی و البته فرسوده در شهرها به نظر نمی‌رسد چندان رضایت‌بخش باشد. هرچند می‌توان این اقدام شهرداری را گامی مهم برای آغاز برقی‌سازی ناوگان دانست، اما سرعت اجرا و فاصله آن با برقی‌سازی ناوگان عمومی و حتی استانداردهای جهانی، موضوعی است که این ادعا را با اما و اگر همراه می‌سازد.

طرح شهرداری تا امروز نجات‌بخش ناوگان فرسوده تهران نبوده است

آمارها حاکی از آن هستند بخش بزرگی از ناوگان مسافری پایتخت از سن فرسودگی عبور کرده است. براساس آمارها، بیش از ۶۰درصد اتوبوس‌ها، ۸۰درصد ون‌ها و ۷۰درصد تاکسی‌های این کلانشهر از مرز فرسودگی عبور کرده است و هرچه سریع‌تر نیازمند نوسازی هستند.

با آن‌که طبق گفته محسن هرمزی؛ «از ابتدای مدیریت شهری ششم، بار دیگر موضوع توسعه حمل‌ونقل عمومی مدنظر شهرداری تهران قرار گرفت و تلاش‌هایی برای ارتقای سامانه حمل‌ونقل عمومی از منظر کمی و کیفی، با انعقاد قراردادهایی برای واردات اتوبوس‌های پیشرفته و سازگار با محیط‌زیست از چین انجام شد» اما به نظر می‌رسد سرعت اجرای این طرح به اندازه‌ای نبود که بتواند در یک سال و نیم اخیر، نجات‌بخش ناوگان بی‌نفس و فوق آلاینده‌ تهران باشد.

گرچه ارقام بزرگی در قرارداد شهرداری تهران با چین دیده می‌شود، اما تا امروز تنها ۱۰دستگاه از اتوبوس‌ها به تهران رسیده و قرار شده است به‌زودی در یکی از مناطق به کار گرفته شود؛ یعنی بعد از گذشت بیش‌از یک سال از انعقاد این قرارداد و پرداخت بخش بزرگی از هزینه‌های آن، هنوز اتفاق چشمگیری رخ نداده است که تهران حتی به یک شهر برخوردار از ناوگان الکتریکی نزدیک شود.

رشد خرید و به‌کارگیری اتوبوس‌های الکتریکی در بازار ایران بسیار کندتر و کمتر از بازارهای جهانی است و تنها در ماه‌های اخیر، گام ابتدایی در مسیر برقی‌سازی ناوگان مسافری پایتخت برداشته شده است اما همزمان با ورود ناوگان برقی برای حمل‌ونقل شهری مانند تهران، باید ابتدا فکری به حال تولید برق کردنیاز کشور به زیرساخت‌های برقی‌سازی

موضوع دیگر اما نیاز کشور به زیرساخت‌های برقی‌سازی است که به فرض ورود تمام و کمال این خودروها به کلانشهر تهران، طرح پرهیاهوی شهرداری با شکست مواجه نشود؛ زیرساخت‌هایی همچون ایستگاه‌های شارژ و برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات به این خودروها، که مدت اخیر کمتر به آن توجه شده است.

این اولین باری نیست که پای اتوبوس‌های برقی به کلانشهر تهران باز می‌شود؛ در گذشته شاهد ورود محدود اتوبوس‌هایی بودیم که بعد از مدت زمانی اندک و بنا به دلایل نامعلوم، بساط به‌کارگیری آن‌ها در ناوگان شهری کشور برچیده شد.

در شرایط فعلی صنعت داخلی و با توجه به کمبود ارز در کشور و سختی تامین ارز مورد نیاز تولیدکنندگان، شکست چنین طرحی، تنها هدررفت سرمایه‌ ملی و عقب‌ماندگی از برنامه‌های توسعه‌ای را به همراه خواهد داشت. بنابراین بهتر است شهرداری با برنامه‌ریزی دقیق‌تر اهداف خود را دنبال کرده است و به فکر استمرار در ادامه این طرح و ایجاد زیرساخت‌های لازم باشد. زیرساخت‎هایی که به انرژی و بحث برق نیز گره خورده است. درحالی‌که مناطق مختلف تهران روزانه حداقل ۲ساعت در خاموشی قرار دارند و این روند طی سال آینده احتمالا بیشتر هم خواهد شد، مشخص نیست که چه آینده‎ای می‎توان برای خودروهای برقی و البته ناوگان اتوبوس‎های برقی متصور بود. شرایط پیچیده تامین برق در کشور، پروژه‎های برقی‎سازی را با سرعت بیشتری به شکست نزدیک کرده است.

فاصله ناوگان تهران با آمارهای جهانی

از سوی دیگر، باید این موضوع را هم مدنظر داشت که تهران همچنان فاصله بسیار زیادی با شهرهای بزرگ و پیشگام در برقی‌سازی ناوگان دارد. ازجمله آن‌ها آمارهای منتشرشده از سوی اتحادیه اروپا نشان از آن دارد که بازار اتوبوس‌های شهری در نیمه نخست جاری میلادی با رشدی حدود ۴۵درصد همراه بوده است و کشورهای آلمان و اسپانیا در این مسیر پیش‌رو بوده‌اند. همچنین چین و آمریکا هم به‌عنوان سردمداران استفاده از اتوبوس‌های الکتریکی در سال‌های اخیر، افزایش رشد چشمگیری در این بازار داشته‌اند.

همین آمارها نشان می‌دهد که رشد خرید و به‌کارگیری اتوبوس‌های الکتریکی در بازار ایران بسیار کندتر و کمتر از بازارهای جهانی است و تنها در ماه‌های اخیر، گام ابتدایی در مسیر برقی‌سازی ناوگان مسافری پایتخت برداشته شده است. به نظر می‎رسد پیش از ورود ناوگان برقی برای حمل‌ونقل شهری مانند تهران، باید همزمان فکری به حال تولید برق کرد و به‌موازات آن به سمت برقی‌سازی حرکت کرد.