یک عکس یک روایت: رضا خان در مراسم افتتاح «حبس صوت»!

فرارو- نیمه‌های سال ۱۳۰۳ شمسی بود که ایران نخستین گام‌ها را برای ورود به دنیای ارتباطات مدرن برداشت. در دورانی که صدای موسیقی تنها از گرامافون‌های قدیمی بلند می‌شد و داستان‌ها از زبان مادربزرگ‌ها نقل می‌شد، بی‌سیم، به‌عنوان ابزار مدرنی که می‌توانست جهان را به هم متصل کند، وارد عرصه عمومی ایران شد. این دستگاه جدید که تهرانی‌ها آن را «حبس صوت» می‌نامیدند، ابتدا با نگاهی نظامی پا به عرصه گذاشت، اما به زودی زمینه‌ساز تولد رسانه‌ای شد که بعد‌ها به نام رادیو شناخته شد.

به گزارش فرارو، در همان سال ۱۳۰۳ شمسی وزارت جنگ به منظور راه‌اندازی تلگراف بی‌سیم، تجهیزات فرستنده‌ای با قدرت ۲۰ کیلووات را برای تهران سفارش داد. نخستین دکل موج بلند به ارتفاع ۱۲۰ متر در زمین‌های قصر قاجار نصب شد و ساختمان‌های مرتبط با این پروژه نیز ساخته شدند. مدرسه‌ای نیز تحت عنوان «مدرسه بی‌سیم قشون» تأسیس شد تا نیروی انسانی ماهر برای بهره‌برداری از این فناوری تربیت کند. بالاخره در ششم اردیبهشت ۱۳۰۵، نخستین فرستنده بی‌سیم ایران با حضور رضاشاه پهلوی و با ارسال پیامی به جهان افتتاح شد. پیام آغازین این بود: «امروز سومین روز تاج‌گذاری اعلی حضرت شاهنشاه پهلوی است. این دستگاه تلگراف به افتخار حضور اعلی حضرت شاهنشاهی تأسیس گردیده و از این لحظه آماده همکاری با جهان است».

این فرستنده که به نام «بی‌سیم پهلوی» شناخته شد، نقطه عطفی در تاریخ ارتباطات ایران بود. هرچند در ابتدا برای اهداف نظامی طراحی شده بود، اما به‌زودی بستری برای ورود رادیو به زندگی مردم فراهم کرد. با گسترش فعالیت‌های ایستگاه بی‌سیم، گروهی از کارکنان برای آموزش تخصصی به فرانسه اعزام شدند. این تلاش‌ها سرانجام به تأسیس نخستین رادیوی ایران منجر شد که پلی ارتباطی میان مردم و جهان مدرن بود. افتتاح بی‌سیم پهلوی، نه‌تنها گامی در مسیر پیشرفت فناوری در ایران بلکه تجسمی از رؤیای رضاشاه برای مدرنیزه کردن کشور بود؛ رؤیایی که می‌بایست طی سال‌ها بعد به حقیقت تبدیل می‌شد.