بشکه باروت جنگ در آستانه انفجار

به گفته مقامات امنیتی پاکستان، ارتش پاکستان اواخر سه‌شنبه شب، مخفیگاه‌های گروه مسلح تحریک طالبان پاکستان را در ولایت پکتیکا در افغانستان هدف قرار داد. درحالی‌که هیچ بیانیه رسمی از سوی وزارت امور خارجه پاکستان یا شاخه رسانه‌های نظامی پاکستان صادر نشده است، منابعی به الجزیره تایید کردند که این حملات در منطقه برمل افغانستان در نزدیکی منطقه قبیله‌ای وزیرستان جنوبی پاکستان در استان «خیبر پختونخوا» رخ داده است.

به گزارش دنیای اقتصاد به نقل از الجزیره، دولت موقت افغانستان که توسط طالبان افغانستان اداره می‌شود نیز این حملات را تایید، اما تاکید کرد که غیرنظامیان هدف قرار گرفته‌اند. وزارت دفاع افغانستان اعلام کرد که چندین پناه‌جو از جمله زنان و کودکان کشته یا زخمی شده‌اند. عنایت‌الله خوارزمی، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «طرف پاکستانی باید درک کند که این اقدامات خودسرانه راه‌حل هیچ مشکلی نیست. امارت اسلامی این اقدام بزدلانه را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت و دفاع از قلمرو آن یک حق مسلم است.»

حملات هوایی، دومین حادثه مشابه در سال جاری، تنها چند ساعت پس از دیدار محمد سادی، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان، با امیرخان متقی وزیر امور خارجه موقت افغانستان در کابل صورت گرفت. صادق در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «امروز با امیرخان متقی، وزیر امور خارجه دیدار کردم. بحث‌های گسترده‌ای صورت گرفت. توافق کردیم که برای تقویت بیشتر همکاری‌های دوجانبه و ارتقای صلح و پیشرفت در منطقه با یکدیگر همکاری کنیم.» به گفته تحلیلگران، سفر صادق به کابل که شامل دیدار با سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله موقت افغانستان در روز دوشنبه نیز بود، در بحبوحه وخامت روابط بین دو همسایه انجام شد و تحلیلگران می‌گویند که احتمالا روابط پس از حملات سه‌شنبه‌شب کاهش می‌یابد.

افزایش حملات

پاکستان بار‌ها دولت افغانستان را به پناه دادن به گروه‌های مسلح، به‌ویژه تحریک طالبان پاکستان متهم کرده است که ادعا می‌کند این گروه‌ها حملات برون مرزی را با هدف قرار دادن نیرو‌های امنیتی پاکستان انجام می‌دهند. هفته گذشته، شبه‌نظامیان تحریک طالبان پاکستان مسوولیت کشتن دست کم ۱۶سرباز پاکستانی را در وزیرستان جنوبی در یکی از مرگبارترین حملات اخیر بر پرسنل امنیتی بر عهده گرفتند. درحالی‌که طالبان افغانستان پناه دادن به گروه‌های مسلح یا اجازه استفاده از قلمرو آنها برای حملات فرامرزی را رد می‌کند، پاکستان تاکید می‌کند که تحریک طالبان پاکستان عملیات خود را از پناهگاه‌های افغانستان انجام می‌دهد. پاکستان هفته گذشته در جریان نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت که هزاران تن از جنگجویان تحریک طالبان پاکستانی در افغانستان پناه گرفته‌اند.

عثمان اقبال جادون، دیپلمات پاکستانی در نشست توجیهی سازمان ملل گفت: «تحریک طالبان پاکستان با ۶هزارجنگجو بزرگ‌ترین سازمان تروریستی است که در افغانستان فعالیت می‌کند و با داشتن پناهگاه‌های امن نزدیک به مرز ما، تهدیدی مستقیم و روزانه برای امنیت پاکستان است.»

داده‌ها حاکی از افزایش حملات و تلفات است؛ به‌ویژه در استان ناآرام شمال غربی خیبر پختونخوای پاکستان و ایالت بلوچستان جنوب غربی که هر دو با افغانستان هم مرز هستند. به گفته وزارت کشور پاکستان، بیش از ۱۵۰۰حادثه خشونت‌آمیز در ۱۰ماه نخست سال جاری منجر به کشته شدن حداقل ۹۲۴نفر شده است. در میان تلفات حداقل ۵۷۰پرسنل مجری قانون و ۳۵۱غیرنظامی بودند. موسسه مطالعات درگیری و امنیتی پاکستان (PICSS)، یک سازمان تحقیقاتی مستقر در اسلام‌آباد، بیش از ۸۵۶حمله را تا کنون در سال۲۰۲۴ گزارش کرده است که از ۶۴۵حادثه ثبت‌شده در سال۲۰۲۳ پیشی گرفته است.

خطر حملات انتقام‌جویانه

پاکستان مدعی است که مکررا شواهدی را درباره عملیات تحریک طالبان پاکستان با طالبان افغانستان به اشتراک گذاشته، اما مدعی است که این نگرانی‌ها به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است. دولت پاکستان یک کمپین نظامی به نام عزم استحکام (تصمیم برای ثبات) را در ماه ژوئن آغاز کرد و امیر رعنا، تحلیلگر امنیتی معتقد است که حملات هوایی فعلی احتمالا بخشی از این عملیات است. رعنا به الجزیره گفت: «بحث‌ها در محافل نظامی بر انجام حملات در خاک افغانستان پس از افزایش اخیر حملات علیه پرسنل امنیتی متمرکز شده است. به نظر می‌رسد این حملات با حملات هفته گذشته به سربازان آغاز شده است.»

رعنا که همچنین مدیر اندیشکده امنیتی پاکستان یعنی «انستیتوی مطالعات صلح» (PIPS) مستقر در اسلام‌آباد است، همچنین می‌گوید که سفر صادق، نماینده ویژه پاکستان به افغانستان از کابل ممکن است به حملات هوایی روز سه‌شنبه مرتبط نباشد. وی افزود: «دیدار صادق بیشتر برای انتقال پیام دولت برای به اشتراک گذاشتن نگرانی‌هایش درباره افزایش حملات شبکه‌های تحریک طالبان پاکستان که در افغانستان فعالیت می‌کنند و احتمالا تمرینی برای اعتمادسازی بود.»

احسان‌الله تیپو، یک تحلیلگر امنیتی مستقر در اسلام‌آباد گفت که پاکستان در چند سال گذشته حداقل ۴حمله هوایی به مخفیگاه‌های تحریک طالبان پاکستان در افغانستان انجام داده است، از جمله یک حمله در ماه مارس. با این حال، تیپو افزود که این یک نقص بزرگ در سیاست پاکستان در قبال افغانستان است و او آن را «رویکرد ناسازگار» خواند. او تصریح کرد: «از لحاظ تاریخی، رویکرد پاکستان به جای استراتژی‌محور، شخصیت‌محور بوده است. اقداماتی مانند حملات هوایی فرامرزی باید به جای اقدامات واکنشی، بخشی از یک سیاست جامع و برنامه‌ریزی شده باشد.» تیپو همچنین گفت درحالی‌که دولت افغانستان وعده انتقام را داده است واکنش واقعی ممکن است از سوی تحریک طالبان پاکستان باشد.

تیپو مستقر در اسلام‌آباد گفت: «واکنش واقعی ممکن است از جانب طالبان پاکستانی باشد که قبلا در گفت‌و‌گو‌های داخلی خود درباره حملات انتقام‌جویانه صحبت کرده و ادعا می‌کنند که این حملات باعث کشته شدن زنان و کودکان آنها شده است.» با این حال رعنا گفت که این گونه حملات فرامرزی در حال تبدیل شدن به یک هنجار در سطح جهانی است و بعید است که پاکستان با انتقاد یا پیامد‌های جامعه جهانی برای حملات هوایی مواجه شود.

رعنا ادامه داد: «اما این یک چالش بزرگ برای ما و موضوعی است که باید به آن بپردازیم که با وجود چهار دهه تعامل در افغانستان، هنوز مهارت‌های دیپلماتیک برای گفت‌و‌گو با حاکمان در افغانستان، هر که باشد، به شیوه‌ای سازنده ایجاد نکرده‌ایم.» تیپو در عین حال تاکید کرد که موضوع تحریک طالبان پاکستان همچنان یک مانع بزرگ برای روابط پاکستان و افغانستان است. تیپو افزود: «با انتصاب مجدد صادق به‌عنوان فرستاده ویژه، امید‌هایی به تنش‌زدایی بین دو کشور وجود داشت. با این حال، حملات روز سه‌شنبه ممکن است به‌طور قابل توجهی مانع هرگونه پیشرفت قبل از شروع رسمی شود.»