بخش‌هایی از سقف خانه امین لشکر دوباره فروریخت

چندسال پیش بود که تصاویر خانه‌ای ویران در محله تاریخی پامنار در انتهای پیچ کوچه آقاموسی دست به دست در فضا‌های مجازی چرخید. اوایل خانه با نام «شکوه‌السلطنه» نام‌گذاری شد چراکه برخی اعتقاد داشتند، همسر عقدی ناصرالدین شاه و مادر مظفرالدین شاه در اواخر عمر در این خانه زندگی می‌کرده است.

به گزارش ایلنا، تا اینکه پژوهشگران تاریخ تهران اعلام کردند خانه شکوه السلطنه در ضلع شمالی خیابان پامنار قرار دارد، بنابراین نسبت دادن خانه قرار گرفته در ضلع شرقی محله تاریخی پامنار، آن هم در جنوب باغ شعاع‌السلطنه سابق اشتباه است. همچنین بر اساس نقشه‌های ثبت شده دو قرن قبلِ تهران که نام این خانه را «امین لشکر» ثبت شده بود، خانه تغییر نام یافت، اما سرنوشت آن هیچ تغییری نکرد.

«وحیدرضا شهاب موحد»، پژوهشگر و کنشگر بافت تاریخی تهران با بیان این مطلب به ایلنا گفت: واقعیت این است که سال اواخر دهه ۹۰ بود که شهرداری منطقه ۱۲ به سمت تملک این بنا اقدام کرد، همان زمان با پرداخت بخشی از پول بنای تاریخی امین لشکر، مالک و شهرداری در زمینه پرداخت مبلغ دچار اختلاف شدند. از یک سو همان زمان زمین و ملک در کشور با رشد قیمت‌های انفجاری مواجه شد و مالک نیز درصدد برهم زدن معامله بود تا اینکه سه دنگ از این ملک را یکی از سازندگان کوچه دولت خریداری کرد و سه دنگ متعلق به مالک جدید شد و سه دنگ دیگر به نام شهرداری زده شد تا اینکه شهرداری سر فرصت مابقی پول را پرداخت کند و سند این بنا به صورت ۶ دانگ در مالکیت شهرداری منطقه ۱۲ تهران درآید.

او ادامه داد: متاسفانه تغییر مدیریت در شهرداری منطقه ۱۲ و فوت مالک سبب شد که وضعیت بنای تاریخی امین لشکر کاملا نامشخص و چالش برانگیز شود. درحال حاضر نیز روایت‌های مختلفی مطرح است از یک سو شهرداری منطقه ۱۲ مدعی است که مبلغ سه دانگ دیگر پرداخت شده است و از سوی دیگر با وجود موافقت ورثه‌ها برای واگذاری مالکیت بنا به شهرداری یکی از ورثه‌ها اقدام به شکایت کرده است و براساس آخرین حکم مراجع قضایی این بنا ممنوع‌المعامله شده است و امکان انتقال سند به نام شهرداری منطقه ۱۲ وجود ندارد.

این پژوهشگر میراث‌فرهنگی استان تهران ادامه داد: تغییر مدیریت در سال ۱۴۰۰ در شهرداری منطقه ۱۲ سبب شد که مدیران جدید که در جریان این واگذاری نبوده‌اند تا این لحظه نتوانسته مشکل این بنای تاریخی را حل و فصل کنند؛ و بیش از سه سال است که شهرداری هیچگونه اقدام حفاظتی انجام نداده است تا مانع از تخریب بیشتر این بنای تاریخی شوند.

شهاب موحد تاکید کرد: اواخر سال گذشته بود که میراث‌فرهنگی اقدام به ثبت این بنای تاریخی کرد، اما از سوی وزارت میراث‌فرهنگی هم برای مرمت و حفاظت‌های اولیه از این بنا اقدامی انجام نگرفته است این درحالی است که بخش‌های زیادی از این بنا دچار ریزش شده و هم‌اکنون معتادان در خانه امین لشکر خانه کرده‌اند.

به گفته این کنشگر میراث‌فرهنگی در تهران، درحال‌حاضر فصل بارندگی شروع شده و سقف این بنا‌های تاریخی سنگین است و به‌دلیل نداشتن راه‌آب، بارندگی سبب ریزش بخش‌هایی از این بنا می‌شود. به‌طوری که بعد از بازدید حضوری روز گذشته از این بنای تاریخی متوجه شدم بخشی از سقف خانه امین لشکر فروریخته است.

او گفت: با توجه به اینکه شورای شهر بودجه‌ای را برای احیاء تعدادی از خانه‌های تاریخی تهران مصوب کرده است و به تازگی هم کارشناسان سازمان هنری –فرهنگی شهرداری از این بنا بازدید کرده‌اند، اما با این حال تاکنون اقدامی نکرده‌اند.

«امین‌لشکر»، از رجال دربار قاجار، نام کاملش «میرزا قهرمان قمشه‌ای اصفهانی امین‌لشکر» بود، که در سال ۱۲۹۲ قمری وزیر گمرکات و رئیس خالصجات بود و در آن سال‌ها عمارت آجری وسیع زیبا و بسیار مجللی را در ضلع شرقی میدان توپخانه بنا کرد. عبدالله مستوفی در صفحه ۱۳۸ جلد اول کتاب شرح زندگانی من درباره این عمارت نوشته است: «او مبلغی به ناصرالدین‌شاه داد تا اجازه گشودن در به میدان و احداث سردر نمود و با گچ‌بری‌های تجملی و بنای زیبای خود بر شکوه میدان افزود، اما وی که بسیار ولخرج بود سرانجام به واسطه همین اعمالش مجبور به فروش آن خانه مجلل شد که مدت‌ها محل استقرار بانک انگلیسی شاهی یا شاهنشاهی بود و پس از آن نیز بانک بازرگانی ایران در آنجا استقرار یافت.»

امین‌لشکر در سمت وزیر گمرک‌خانه و رئیس خالصجات مبالغ زیادی برداشت کرد و کم آورد. او در دوم ذیحجه سال ۱۳۰۲ قمری از سمت خود معذول شد. با آنکه ۱۵ هزار تومان بدهی‌اش را شاه بخشید، اما مجبور شد که خانه و عمارت خود را در میدان توپخانه به شاه واگذار کند.

در روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه صفحه ۴۰۶ آمده است که «خانه امین‌لشکر را امین‌الدوله از شاه خرید، ۱۵ هزار تومان که یک جغه الماس ۸۰۰۰ تومانی داد و ۷ هزار تومان نقد.» (تهران‌نامه – داریوش شهبازی)