تعویض درب ورودی غربی کاخ چهلستون؛ تصمیمی برای حفاظت یا هویت‌زدایی؟

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها، کورش دیباج: در پی انتشار خبر تعویض درب چوبی و قدیمی ورودی غربی کاخ چهلستون اصفهان، واکنش‌های بسیاری از فعالان میراث فرهنگی و شهروندان نسبت به این اقدام صورت گرفته است. این درب که سال‌ها به عنوان جزئی از هویت بصری و تاریخی کاخ چهلستون شناخته می‌شد، به ناگاه با درب فلزی و جدیدی جایگزین شده است؛ اقدامی که بسیاری از کارشناسان آن را نوعی هویت زدایی از این بنای تاریخی به شمار می‌آورند.

ایر حالی است که سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، توضیحاتی درباره این اقدام ارائه داده و آن را در راستای اقدامات حفاظتی برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به این درب تاریخی عنوان کرده است.

درب دارای قدمت تاریخی نبوده است

شهرام امیری، سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در توضیح این موضوع گفت: درب ورودی غربی کاخ چهلستون، که محل استقرار یگان حفاظت میراث فرهنگی استان اصفهان است، بیش از ۵۰ سال قدمت داشت که به دلیل فرسودگی و آسیب‌های ناشی از تردد زیاد، دیگر قابلیت استفاده نداشت بر همین اساس تصمیم به جایگزینی آن با درب فلزی جدید به‌منظور حفظ امنیت و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر گرفته شد

وی ادامه داد: این درب فلزی جدید با توجه به معماری دوره صفوی طراحی شده است و در نظر داریم درب چوبی قدیمی را مرمت کرده و آن را به عنوان یک اثر تاریخی نگه داریم، اما دیگر امکان استفاده از آن به عنوان درب ورودی وجود نداشت.

سخنگوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان تصریح کرد: این درب جزو درب‌های اصلی و تاریخی کاخ به حساب نمی‌آید. درب اصلی کاخ چهلستون که به‌طور مستمر مورد توجه قرار دارد، بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد و همچنان به عنوان درب اصلی ورودی این مجموعه تاریخی شناخته می‌شود.

واکنش‌ها و ابهامات

این توضیحات در حالی است که فعالان میراث فرهنگی و بسیاری از شهروندان اصفهانی از تعویض درب قدیمی و جایگزینی آن با درب فلزی جدید انتقاد کرده‌اند. آنها این اقدام را نشانه‌ای از هویت زدایی از آثار تاریخی اصفهان دانسته و معتقدند که این تغییرات غیر کارشناسی می‌تواند به تخریب تدریجی هویت تاریخی و فرهنگی شهر منجر شود.

تغییر درب حتی اگر قدیمی نباشد اشتباه است

یک شهروند اصفهانی در اینباره به خبرنگار مهر گفت: حتی اگر این درب تاریخی نبوده و فقط ۵۰ سال قدمت داشته باشد، نباید آن را تعویض می‌کردند. کاخ چهلستون به‌عنوان یکی از میراث‌های فرهنگی مهم اصفهان، باید از هر گونه تغییرات غیرضروری در ساختار خود محافظت کند. این تغییرات ممکن است به تدریج به فرسودگی بیشتر هویت تاریخی این بنا منجر شود.

وی افزود: مردم و گردشگران با دیدن بناهای تاریخی باید حس تعلق به مکان و تاریخ را تجربه کنند. با تعویض این درب، فضای تاریخی کاخ چهلستون از بین رفته و ارتباط مردم با گذشته خود کاهش می‌یابد. به‌نظر من هر تغییری در میراث فرهنگی باید با دقت و رعایت اصول کارشناسی باشد.

نگهداری صحیح مهم‌تر از تعویض

مجید تیموری، فعال میراث فرهنگی و دانش‌آموخته مرمت شهری در واکنش به این اقدام به خبرنگار مهر گفت: تعویض درب در اینگونه بناهای تاریخی باید به‌طور دقیق و با در نظر گرفتن اصول میراث فرهنگی انجام شود. حتی اگر درب قدیمی فرسوده بوده و عمر زیادی نداشته باشد، به‌هیچ عنوان نباید به‌طور کامل تعویض شود. بهتر بود که درب مرمت و نگهداری می‌شد تا از هویت آن کاسته نشود.

وی ادامه داد: در کاخ‌های تاریخی باید به حفظ اصالت و هویت معماری توجه شود. درب ورودی یکی از اجزای مهم نمای بیرونی بنا است و تعویض آن می‌تواند تأثیر منفی بر شکل و فضای تاریخی ایجاد کند. در این خصوص، نیاز به همکاری بیشتر میان نهادهای مسئول و کارشناسان وجود دارد تا چنین تغییراتی از نظر فرهنگی و معماری بررسی شود.

هویت‌زدایی تاریخی؛ تبعات تغییرات غیرضروری

این دانش‌آموخته مرمت شهری به لزوم حفظ هویت تاریخی بناهای فرهنگی اشاره کرد و گفت: ما در دنیای امروز با پدیده‌ای به‌نام هویت‌زدایی تاریخی روبه‌رو هستیم. تعویض درب‌ها و تغییرات غیرضروری در بناهای تاریخی نه تنها به هویت آن‌ها آسیب می‌زند، بلکه باعث از دست رفتن ارتباط مردم با تاریخ و فرهنگ خود می‌شود. اگر این روند ادامه یابد، در آینده ممکن است بناهای تاریخی زیادی که بخشی از میراث فرهنگی ما هستند، از شکل و ساختار اصلی خود خارج شوند.

وی افزود: این موضوع نه تنها محدود به کاخ چهلستون است، بلکه در دیگر بناهای تاریخی نیز شاهد چنین تغییرات غیرضروری بوده‌ایم. در نتیجه، ضروری است که مسئولان میراث فرهنگی پیش از هرگونه اقدامی، نظر کارشناسان را در نظر بگیرند و حفظ هویت تاریخی و فرهنگی را در اولویت قرار دهند.

حفظ هویت تاریخی اصفهان؛ نیازمند دقت بیشتر در مرمت و حفاظت آثار

تعویض درب ورودی غربی کاخ چهلستون، اگرچه به دلایل فرسودگی و ضرورت مرمت انجام شد، اما نگرانی‌هایی را در خصوص هویت‌زدایی و تغییرات غیرضروری در بافت تاریخی این مجموعه ایجاد کرده است. این اقدام نشان می‌دهد که حفاظت از آثار تاریخی باید علاوه بر حفظ اصالت، با دقت بیشتری در نظر گرفتن ملاحظات فرهنگی و اجتماعی همراه باشد تا از هرگونه آسیب به هویت تاریخی شهرهای فرهنگی همچون اصفهان جلوگیری شود.