توافق غزه در انتظار ترامپ؛ مذاکره در سایه بمباران

فرارو– جمال زحالقه، سیاستمدار و نماینده عرب در کنست اسرائیل

به گزارش فرارو به نقل از القدس العربی، در سخنرانی روز دوشنبه گذشته در کنست اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل اعلام کرد: «می‌خواهم با احتیاط بگویم که پیشرفت مشخصی در مذاکرات برای دستیابی به توافق تبادل اسرا و آتش‌بس موقت در غزه حاصل شده است.» وی افزود که زمان دستیابی به این توافق مشخص نیست. نتانیاهو تأکید کرد که ادامه جنگ و امتناع از پایان آن در ازای آزادی گروگان‌ها، برای اسرائیل «پیروزی مطلق» به ارمغان آورده است. او همچنین به شدت از مخالفانی که خواستار توافقی شامل توقف جنگ هستند، انتقاد کرد.

نتانیاهو در مصاحبه‌ای با «وال استریت ژورنال» بر ادامه جنگ برای مدتی طولانی تأکید کرده و گفته بود: «تا زمانی که حماس را از میان نبریم، جنگ را پایان نمی‌دهیم و اجازه نمی‌دهیم این گروه در قدرت غزه باقی بماند» اظهارات نتانیاهو نشان می‌دهد که او مخالف هرگونه توافق جامع شامل توقف جنگ و تبادل اسرا است و به طور قاطع از پذیرش آتش‌بس دائمی پس از مراحل تبادل اسرا خودداری می‌کند.

اسرای اسرائیلی گروگان جنگ داخلی سیاستمداران؟

خانواده‌های اسرای اسرائیلی تقریباً هر روز دست به تظاهرات می‌زنند و هشدار می‌دهند که وضعیت دشوار در غزه و عملیات نظامی جان اسرا را در معرض خطر قرار داده است.

بنیامین نتانیاهو بار دیگر با انتقادات شدید از سوی رهبران مخالفان و خانواده‌های گروگان‌ها رو‌به‌رو شده است. این انتقادات به دلیل اظهارات تکراری او مطرح شده‌اند؛ اظهاراتی که هر بار با احتمال دستیابی به یک توافق ظاهر می‌شوند. منتقدان، نتانیاهو را متهم می‌کنند که او عمداً به دنبال شکست این توافقات است و با تأکید بر ادامه جنگ تا نابودی کامل حماس، عملاً راه هرگونه توافق جامع را مسدود کرده و تنها احتمال توافقی محدود و موقتی را باز گذاشته است.

این روزنه محدود، که تنها در حد یک احتمال باقی مانده، برای ماه‌ها بسته بوده و هیچ گشایشی در آن مشاهده نشده است.

آیا امیدی به مرحله دوم و سوم توافق هست؟

مقامات اسرائیلی بر محرمانه بودن مذاکرات و جلسات دولتی مرتبط با آن تأکید دارند و بنیامین نتانیاهو دستور داده که از ارائه اطلاعات درباره این مذاکرات به رسانه‌ها خودداری شود. خبرنگاران اسرائیلی از عدم دسترسی به جزئیات روند مذاکرات جاری گلایه دارند. با این حال، در روز‌های اخیر چندین «خط قرمز» اسرائیل در این زمینه آشکار شده است.

اولین خط قرمز، بیانیه دفتر نخست‌وزیر اسرائیل مبنی بر رد احتمال آزادی مروان برغوثی است. همچنین اسرائیل بر حق وتوی خود در مورد آزادی «اسرای خطرناک» و شرط تبعید برخی اسرا به خارج از فلسطین تأکید می‌کند. دومین خط قرمز، اصرار رسمی اسرائیل بر باقی ماندن نیرو‌های اشغالگر در اکثر مناطق محور صلاح‌الدین (فیلا‌دلفیا) است. سومین خط قرمز، تأکید نتانیاهو بر ادامه جنگ به هر قیمتی و رد هرگونه توقف آن است؛ به این معنا که حتی اگر مرحله اول توافق انجام شود، مرحله دوم و سوم در کار نخواهد بود.

از سوی دیگر، اختلافات درباره گروگان‌هایی که آزاد خواهند شد و نیز اسیران فلسطینی که مشمول آزادی می‌شوند، همچنان پابرجاست. اسرائیل مدعی است که هنوز اسامی گروگان‌هایی که در این توافق گنجانده خواهند شد را دریافت نکرده و به دنبال گسترش تعریف خود از «سالمندان، بیماران و غیرنظامیان» است. این موضوع در اسرائیل جنجال بزرگی برانگیخته، به‌ویژه با احساس عمومی خانواده‌های گروگان‌ها که گمان می‌کنند مرحله دوم و سوم توافق هرگز رخ نخواهد داد. آنها بیم دارند که گروگان‌هایی که اکنون آزاد نمی‌شوند، در « غزه به دلیل بمباران‌های اسرائیل جان خود را از دست دهند.

صدای اعتراض‌ها برای دستیابی به یک توافق جامع در ازای توقف جنگ رو به افزایش است، زیرا باور عمومی این است که کسانی که امروز آزاد نشوند، هرگز نجات نخواهند یافت.هنوز روشن نیست که دلیل خوش‌بینی طرف‌های حاضر در مذاکرات چیست؛ شاید تنها یک تاکتیک مذاکراتی باشد. اما جای تعجب است که این خوش‌بینی بر چه اساسی شکل گرفته، در حالی که اسرائیل بر ادامه جنگ تحت هر شرایطی اصرار دارد و هیچ نوری در انتهای تونل دیده نمی‌شود. اصل ماجرا فراتر از یک توافق تبادل اسراست؛ موضوع اساسی و حیاتی، توقف جنگی است که به نسل‌کشی و ویرانی گسترده منجر شده است. این مسئله است که باید مبنای خوش‌بینی یا بدبینی باشد، نه صرفاً یک توافق مبادله اسرا.

اشغال طولانی‌مدت غزه؛ توافق پنهانی اسرائیل و دولت آینده آمریکا با توجه به اطلاعاتی که از مذاکرات دوحه درباره توافق تبادل اسرا به دست آمده، به نظر می‌رسد دستیابی به یک توافق حداقل به چند هفته زمان نیاز دارد. اما دونالد ترامپ، که قرار است پیش از ۲۰ ژانویه وارد کاخ سفید شود، بار‌ها اعلام کرده که می‌خواهد این موضوع پیش از آغاز ریاست‌جمهوری‌اش حل‌وفصل شود.

نتانیاهو در حال وقت‌کشی، مانع‌تراشی و به تعویق انداختن توافق است. او مطمئن است که ایالات متحده، بدون توجه به اقدامات او، از اسرائیل حمایت خواهد کرد و حماس را مقصر عدم دستیابی به توافق معرفی خواهد کرد. هماهنگی میان نتانیاهو و ترامپ در این موضوع و سایر مسائل به خوبی پیش می‌رود و بدون هیچ اختلافی ادامه دارد. در آخرین گفتگوی تلفنی میان آنها، ترامپ تمام درخواست‌های نتانیاهو را پذیرفت و حتی در پایان مکالمه پرسید: «آیا درخواست دیگری هم دارید؟ من آماده‌ام.» اغراق نیست اگر بگوییم تصمیم‌گیری‌های سیاست آمریکا درباره اسرائیل و مسائل مرتبط با آن، در دوران رئیس‌جمهور جدید، بیشتر در تل‌آویو انجام می‌شود تا در واشنگتن. راستگرای حاکم بر اسرائیل با چشم‌انتظار ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، در حال بازبینی سیاست‌های خود در بسیاری از مسائل است.

تغییر قدرت در واشنگتن فرصت‌های جدیدی را برای اسرائیل فراهم می‌کند. از جمله این مسائل، دریافت بمب‌های سنگرشکن، افزایش تأمین تسلیحات و مهمات، گشایش راه برای موافقت آمریکا با الحاق شهرک‌های صهیونیستی و شاید حتی الحاق بخش‌های گسترده‌ای از کرانه باختری است.اما موضوعی که بیش از همه مورد مذاکره قرار گرفته، طرحی است که ران درمر، وزیر و فرستاده ویژه نتانیاهو، شخصاً در حال پیگیری آن است: کسب حمایت آمریکا برای اشغال بلندمدت نوار غزه.

بر اساس گزارش‌های منابع اسرائیلی، به نظر می‌رسد که میان اسرائیل و دولت جدید آمریکا در این خصوص تفاهماتی حاصل شده است. این توافقات شامل عدم دخالت آمریکا در روند ورود مواد امدادی و انسانی به غزه است، به این معنا که اسرائیل می‌تواند به سیاست محاصره و گرسنگی‌دهی خود ادامه دهد و حتی آن را تشدید کند.

نتانیاهو و فرصت‌طلبی در سایه مذاکرات بی‌نتیجه

درست است که ترامپ گفته است خواهان یک توافق و توقف جنگ است، اما این خواسته را مشروط به پیروزی نظامی اسرائیل کرده است. این شرط در عمل به معنای ادامه جنگ است. به نظر می‌رسد که رئیس‌جمهور جدید آمریکا قصد ندارد بر اسرائیل برای دستیابی به یک آتش‌بس دائمی فشار وارد کند، بلکه احتمال دارد پیشنهاد «معامله‌ای» را مطرح کند: توقف جنگ در برابر الحاق اراضی یا عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی.

عربستان سعودی در سیاست‌های خاورمیانه‌ای ترامپ نقشی کلیدی دارد و به عنوان محور اصلی برنامه‌های او در منطقه محسوب می‌شود. اظهارات نتانیاهو نشان می‌دهد که او عجله‌ای برای توافق ندارد و ترجیح می‌دهد مذاکرات را تا پس از ورود ترامپ به کاخ سفید کش دهد، با این امید که در چارچوب هر توافقی، امتیازات بیشتری از ترامپ کسب کند.

احتمالاً این تأخیر و کش دادن مذاکرات، بخشی از توافق پنهانی میان نتانیاهو و ترامپ باشد. در این میان، نتانیاهو از این فرصت برای ارتکاب جنایات بیشتر در غزه استفاده می‌کند. این منطقه هر روز شاهد تشدید حملات اسرائیل است؛ از بمباران بیمارستان‌ها و مدارس گرفته تا منازل و محل‌های تجمع آوارگان.

این اقدامات نشان‌دهنده افزایش روزافزون سطح خشونت و نسل‌کشی در غزه است که زیر سایه مذاکرات طولانی و بی‌نتیجه ادامه می‌یابد. هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که آمدن ترامپ منجر به توقف جنگ شود. برعکس، استقبال گرم جناح راست‌گرای اسرائیل از ورود او، نشان‌دهنده همسویی کامل سیاست‌های ترامپ با این جناح است؛ جناحی که خواهان ادامه طولانی‌مدت جنگ علیه غزه، تحکیم اشغالگری و تبعید ساکنان آن به محض فراهم شدن فرصت است.

در برابر خطرات عظیمی که تمام ملت فلسطین را تهدید می‌کند، انتظار می‌رود که رهبران فلسطینی از اختلافات جزئی عبور کرده و برای مقابله با این چالش حیاتی متحد شوند. به نظر می‌رسد صدای ملت فلسطین از دل این بحران‌ها به گوش می‌رسد، صدایی که فریاد می‌زند: «بس است!» و این پیام روشن را به رهبران خود می‌رساند که اگر صدای ملت را نشنوند، ملت آنها را نخواهد پذیرفت.