پایتخت بعدی ایران مشخص شد/ شهر جایگزین تهران کجاست؟

موضوع انتقال پایتخت از شهر تهران برای نخستین بار در سال ۱۳۶۴ مطرح شد که پس از چند سال بحث و گفت‌و‌گو سرانجام به نتیجه نرسید. پس از آن در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ بار دیگر موضوع انتقال پایتخت پیگیری شد.

در سال ۱۳۹۱، طرح انتقال پایتخت با امضای ۱۵۱ نماینده وارد صحن علنی مجلس شد و قانون «امکان‌سنجی انتقال مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی تمرکززدایی از تهران» در سال ۱۳۹۴ به تصویب مجلس و شورای نگهبان رسید.

در اردیبهشت ۱۳۹۳ امیر خجسته، رئیس وقت کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی کشور در مجلس اعلام کرد که همدان، سمنان و پردیس به عنوان گزینه‌های انتقال پایتخت سیاسی کشور مطرح هستند و مجلس درصدد آن است که با انجام بررسی‌های کارشناسانه مکان مناسبی را برای انتقال در نظر بگیرد.

موافقان و مخالفان در جلسات مختلف به بررسی انتقال پایتخت پرداختند و در حالی که تصور می‌شد این طرح سرانجام قرار است اجرا شود، سال ۱۳۹۴ در نشستی به ریاست معاون اول رئیس جمهور، اعضا با اتفاق نظر با تغییر مرکز سیاسی کشور مخالف کردند و طرح انتقال پایتخت منتفی شد.

انتقال پایتخت قطعی است؟

جمعیت زیاد، مسائل زیست محیطی، قرار گرفتن بر روی گسل زلزله و بسیاری دلایل دیگر وجود دارد که موضوع انتقال پایتخت را به یک موضوع جدی تبدیل کرده است، اما هزینه‌های بسیار بالای اجرای این طرح باعث شده که تاکنون به مرحله اجرا نرسد.

با این حال در ماه‌های اخیر بار دیگر بحث انتقال پایتخت به طور جدی مطرح شده و شاید دلیل اصلی آن تأکید رئیس جمهور بر این موضوع است. پزشکیان روز ۱۰ دی در دیدار با مجمع نمایندگان استان سمنان با اشاره به مشکل کمبود آب و نابرابری منابع و مصارف در تهران، پیشنهاد داد که پایتخت به یک شهر در کنار دریا منتقل شود. او تاکید کرد که این تغییر می‌تواند به حل مشکلات ملی کمک کند.

محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهوری نیز در روز ۱۱ دی در همایش مسئولان روابط عمومی دستگاه‌های اجرایی در خصوص انتقال پایتخت گفت: دو نظر متفاوت درباره پایتخت وجود دارد؛ یک نظر می‌گوید پایتخت در همین تهران بماند و نگاهی دیگر نیز تاکید می‌کند تهران کشش سرویس‌دهی به جمعیت بالای ۱۰ میلیون نفر را ندارد؛ انتقال پایتخت جز با رضایت و نظر مردم اماکن پذیر نیست.

کدام شهر پایتخت ایران می‌شود؟

در دهه اخیر از شهر‌های مختلفی به‌عنوان گزینه‌های احتمالی انتقال پایتخت نام برده شده است، اما به تازگی رئیس دولت توجه را به سمت چند شهر جلب کرده و به نظر می‌رسد گزینه‌های پیشین دیگر مد نظر نیستند.

همانطور که اشاره شد، مسعود پزشکیان پیشنهاد انتقال پایتخت به یک شهر ساحلی را مطرح کرده است. در شمال و جنوب ایران استان‌های گلستان، گیلان، مازندران، سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان و خوزستان به دریا راه دارند و شهر‌های مهم در این استان‌ها می‌توانند گزینه جایگزینی پایتخت باشند.

اما برای پیدا کردن آدرس دقیق‌تر از گزینه مد نظر پزشکیان برای انتقال پایتخت باید به سخنرانی پزشکیان در تابستان امسال بازگشت. پزشکیان ۱۷ شهریور ۱۴۰۳ پس از بازدید از نمایشگاه فعالیت‌های زیربنایی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) گفت: اگر می‌خواهیم در منطقه اول باشیم، نمی‌توانیم از رقبای خود عقب بمانیم بنابراین چاره‌ای نداریم جز اینکه مرکزیت اقتصادی و سیاسی کشور را به جنوب و نزدیک دریا منتقل کنیم؛ بنابراین ۳ استان گیلان، مازندران و گلستان که در شمال کشور قرار دارند از گزینه‌های مد نظر خارج و شهر‌های مهم ۴ استان جنوبی کشور در فهرست باقی می‌مانند. در این میان گمانه‌زنی‌ها در خصوص انتقال پایتخت به شهری در استان هرمزگان و به طور خاص شهر بندرعباس بیشتر است؛ شهری که نبض تجارت ایران در سواحل خلیج فارس را در دست دارد و به نقطه‌ای مهم و استراتژیک برای اقتصاد کشور تبدیل شده است. البته این ظرفیت در سایر شهر‌های جنوبی کشور نیز وجود دارد و حتی برخی از صاحبنظران شهر شیراز را به‌عنوان یک شهر مهم در نزدیکی شهر‌های جنوبی کشور پیشنهاد کرده‌اند. با این حال همچنان مشخص نیست که در دولت و مجلس چقدر نسبت به انتقال پایتخت از تهران اراده وجود دارد و مشخص نیست آیا واقعاً در شرایط فعلی اجرای چنین طرحی امکان‌پذیر و به نفع منافع کلی کشور است یا خیر.