جشن سال نو در کلیسای تاریخی با محرابی کم‌نظیر در تهران + تصاویر

به گزارش ایران اکونومیست، کلیسای مریم مقدس در خیابان میرزاکوچک‌خان در مرکز تهران از جمله کلیساهای فعال ایران است که جشن سال نو میلادی سال ۲۰۲۵ در آن مثل هر سال، با حضور جمعی از ارامنه در فضایی آرام و کم سرو صدا برگزار شد. ناقوس کلیسا در نیمه شب زمستانی پس از یک روز برفی و بارانی، همزمان با آغاز ماه ژانویه، ۱۲ مرتبه نواحته شد و مراسم دعا و نیایش سال نو انجام شد.

قدمت این کلیسا به دوره پهلوی برمی‌گردد؛ سال ۱۳۹۰ میلادی (۱۳۰۹ خورشیدی) و همزمان با افزایش ساکنان ارامه در تهران، که تصمصم گرفته شد کلیسای تازه‌ای به سبک معماری ارمنی بنا شود و در همین زمان قرار شد مجمع ارامنه، کلیسایی با گنجایش هزار و ۲۰۰ نفر بسازد. جمعیت روز به روز بیشتر می‌شد و ساختن کلیسایی با گنجایش آن همه جمعیت کاری نه‌چندان آسان بود و از نظر اقتصادی نیز مشکلاتی در برداشت. با این همه نقشه کلیسا تهیه شد و مقامات شهری آن را تصویب کردند.

این میان «رومان ایسایف» اظهار تمایل کرد که در ساختن این کلیسا همکاری کند، با این شرط که کلیسا به یاد مادرش شادروان «زاروارت» نامگذاری شود. این مردِ خیر تمام هزینه‌های ساخت کلیسا را به عهده گرفت ولی پس از آنکه کلیسا ساخته شد مساحت آن کمتر از مساحت پیش‌بینی شده بود. در سال ۱۹۳۸ میلادی (۱۳۱۷ خورشیدی) کار ساخت کلیسا به پایان رسید و در سال ۱۹۴۵ میلادی ۱۳۲۴ به دست شادران «گاره‌گین کاتولیکوس» به نام «کلیسای مریم» تقدیس شد.

احمد محیط طباطبایی، رئیس کمیته ملی موزه‌ها (ایکوم ایران) و پژوهشگر تاریخ می‌گوید:‌ قرار بود این کلیسا را نخست «نیکلای لائوری» بسازد، ‌ اما فوت می‌کند و «نیکلای ایوویچ مارکف» این بنا را شبیه کلیسای ارامنه می‌سازد. با این وجود در سر در ورودی این کلیسا ماکتی از طرح اولیه «نیکلای لائوری» برای احترام به او، نصب شده است.

به گفته این پژوهشگر، این بنا تا سال ۱۳۴۹ دفتر اصلی و محل سکونت اسقف اعظم ارمنی‌ها بوده است که بعدها به کلیسای سرکیس مقدس (در خیابان کریمخان تهران) انتقال یافت. معمار آن کلیسا «اوژن آفتاندلیانس» معمار تالار رودکی است.

ماکتی از طرح «نیکلای لائوری» در ورودی این کلیسا دیده می‌شود.

رئیس کمیته ملی موزه‌ها معتقد است کلیسای حضرت مریم به واسطه معماری، نقاشی‌ها و نقره‌کاری‌هایی که دارد یکی از زیابترین کلیساهای ارامنه در تهران است. محراب این کلیسا می‌تواند در دنیا بی‌نظیر و منحصر به‌فرد باشد. این محراب کار نقره‌سازان ارمنی اصفهان است و از نظر کمیت و کیفیت در ایران اول است و من در جهان هم چنین چیزی ندیده‌ام.

محراب نقره‌کاری کلیسای مریم مقدس و سازه‌ای شبیه کلیسای جامع «اچمیادزین» ارمنستان.

این پژوهشگر تاریخ درباره سنگ‌های قرمز رنگ نزدیک محراب توضیح می‌دهد: این سنگ‌ها، «توف» هستند که در معماری ارمنی کاربرد زیادی داشته است، و مارکوف این سنگ‌ها را از ارمنستان به ایران آورده و در کلیسای مریم مقدس به کار برده است.

محیط طباطبایی اضافه می‌کند: در کلیساهای ارمنی فقط نقاشی می‌بینید و استفاده از مجسمه ممنوع است. در این کلیسا هم تابلوهای نقاشی زیبایی دیده می‌شود.

تزئینات و نقاشی محراب کلیسای مریم مقدس

رئیس کمیته ملی موزه‌ها در ایران سپس به صندلی خالی در سمت چپ سالن اصلی کلیسا و سازه‌ای شبیه به یک کلیسای کوچک با صلیبی روی گنبد آن اشاره می‌کند و می‌گوید: این سازه و گنبد آن شبیه کلیسای جامع «اچمیادزین» ارمنستان است و این صندلی نماد صندلی «جاثلیق» رهبر ارشد کلیساهای ارمنه است.

نمایی از داخل کلیسای مریم مقدس

در حیاط کلیسا که ورود به آن در شب سال نو برای همه آزاد نیست، دو تندیس دیده می‌شود؛ در سمت راست حیاطِ کلیسا تندیس «یِپرم داویدیان گانتاکتسی» از انقلابیون و یکی از رهبران نظامی انقلاب مشروطه ایران و در سمت چپ حیاط، تندیس «هُوْهانِس خان ماسحیان» ملقب به مساعدالسلطنه، دیپلمات ارمنی‌تبار ایرانی و نخستین سفیر ایران در ژاپن، ‌ که اولین مترجم شکسپیر به زبان فارسی بود.

در یکی از ساختمان‌های مجاور این کلیسا، موزه ملی ارامنه قرار دارد که در آن لباس‌های سنتی، نسخ خطی، لوازم شخصی اسقف اعظم آرداک مانوکیان به همراه تصاویر و نقشه‌هایی از کلیساها و دیرهای ارامنه ایران به نمایش گذاشته شده است.

کلیسای مریم مقدس در بهمن ماه ۱۳۸۱ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است.

کلیسای مریم مقدس که در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است.

جشن سال نو متفاوت از کریسمس است. کریسمس ارامنه (روز میلاد حضرت عیسی میسح و روز غسل تعمید) چند روز دیرتر از سایر جوامع مسیحی و در ششمین و هفتمین روز از ماه ژانویه برگزار می‌شود. اعضای بیشتر کلیساهای ارتودوکس اما این جشن را در ۲۴ یا ۲۵ دسامبر برپا می‌دارند. آغاز سال نو میلادی ۲۰۲۵ در تقویم شمسی امسال برابر با ۱۲ دی‌ماه ۱۴۰۳ است. روز اول ژانویه در تقویم میلادی یا گریگوری به‌عنوان روز سال نو در نظر گرفته می‌شود که به شیوه‌های مختلفی جشن آن برپا می‌شود.

کلیسای مریم مقدس، نیمه شب اول ژانویه ۲۰۲۵