چگونه «حکمرانی آکادمیک» دانشگاه‌ها را متحول می‌کند؟

به گزارش ایران اکونومیست، موضوع حکمرانی آکادمیک، یکی از مباحث کلیدی در مدیریت آموزش عالی است. حکمرانی آکادمیک به مجموعه‌ای از تصمیمات و سیاست‌ها گفته می‌شود که نحوه مدیریت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی را مشخص می‌کند. دانشگاه‌ها به دلیل نقشی که در تربیت نیروی انسانی متخصص و ایجاد دانش دارند، به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی شناخته می‌شوند. این نهادها باید بتوانند به تغییرات سریع جهانی پاسخ دهند و نیازهای جامعه را برآورده کنند. از سوی دیگر، پیچیدگی‌های محیط آموزشی و فشارهای مالی و اجتماعی، دانشگاه‌ها را ملزم به ایجاد ساختارهای مدیریتی جدیدی کرده است. در نتیجه، بررسی حکمرانی آکادمیک از اهمیت بالایی برخوردار است.

مطالعات نشان می‌دهند که مدیریت درست و اصولی در دانشگاه‌ها می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت آموزشی و پژوهشی داشته باشد. حکمرانی آکادمیک نه‌تنها بر سیاست‌گذاری‌های داخلی، بلکه بر تعاملات بین دانشگاه و جامعه نیز تأثیر می‌گذارد. این موضوع از جنبه‌های مختلفی مانند تأمین منابع مالی، بهبود برنامه‌های درسی و ایجاد شفافیت در تصمیم‌گیری اهمیت دارد. در ایران، به دلیل نیاز به تغییرات در نظام‌های مدیریتی دانشگاهی، بررسی و تحلیل این مسئله بسیار ضروری به نظر می‌رسد.

در همین راستا، گروهی از پژوهشگران از دانشگاه علامه طباطبائی و دانشگاه شهید بهشتی با هدایت فهیمه ربانی خواه، محقق مدیریت آموزش عالی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی تحقیقی انجام داده‌اند تا به ابعاد مختلف حکمرانی آکادمیک در دانشگاه‌های ایران بپردازند. این پژوهش با هدف ارائه مدلی جامع برای مدیریت بهتر دانشگاه‌ها انجام شده است و نتایج آن می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا روش‌های کارآمدتری برای اداره دانشگاه‌ها طراحی کنند.

برای انجام این پژوهش، محققان از روشی کیفی استفاده کردند و به تحلیل پژوهش‌های مختلف در بازه زمانی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ پرداختند. آن ها از منابع معتبر داخلی و خارجی استفاده کردند و با دقت فراوان، اطلاعات موجود را بررسی کردند. در نهایت، ۴۵ مطالعه به‌عنوان پایه اصلی این تحقیق انتخاب شد. روش کار این پژوهش، ترکیب یافته‌های قبلی با روشی سیستماتیک بود که به پژوهشگران امکان داد مدل جامعی برای حکمرانی آکادمیک ارائه دهند.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که حکمرانی آکادمیک در ۹ بعد اصلی قابل تعریف است. این ابعاد شامل مواردی همچون استقلال‌گرایی، جامعه‌گرایی، آینده‌نگری و کیفیت‌محوری است. این ابعاد نشان‌دهنده ضرورت وجود ساختارهایی هستند که بتوانند نیازهای مختلف دانشگاه‌ها و جامعه را برآورده کنند.

مدل ارائه‌شده در این پژوهش، ابزاری است که سیاست‌گذاران می‌توانند از آن برای ارزیابی و بهبود مدیریت دانشگاه‌ها استفاده کنند. این مدل، راهکارهایی برای ایجاد تعادل میان استقلال دانشگاه‌ها و مسئولیت‌پذیری آن ها ارائه می‌دهد. همچنین، نقش دانشگاه‌ها در ارتباط با جامعه و پاسخگویی به نیازهای آن را پررنگ‌تر می‌کند.

این یافته‌ها اهمیت بالایی برای نظام آموزش عالی ایران دارند. با توجه به تغییرات سریع در محیط‌های آموزشی و ظهور فناوری‌های نوین، دانشگاه‌ها باید بتوانند خود را با شرایط جدید وفق دهند. استفاده از این مدل حکمرانی می‌تواند به بهبود کارایی و اثربخشی دانشگاه‌ها کمک کند و آنها را در مسیر تحقق اهداف ملی و بین‌المللی یاری کند.

این تحقیق حاکی از آن است که توجه به اصول حکمرانی آکادمیک می‌تواند دانشگاه‌ها را به سمت نوآوری و پاسخگویی بهتر هدایت کند. سیاست‌گذاران و مدیران آموزش عالی با استفاده از نتایج این پژوهش، قادر خواهند بود نظام آموزشی کشور را با شرایط و نیازهای جدید هماهنگ‌تر کنند و دانشگاه‌هایی پویا و کارآمد ایجاد کنند که بتوانند نیازهای جامعه را برآورده سازند.

گفتنی است، نتایج این پژوهش در «مجله آموزش عالی ایران» وابسته به انجمنی با همین نام منتشر شده است. این مجله، بستری برای ارائه نتایج تحقیقات علمی در حوزه آموزش عالی فراهم کرده و نقش مهمی در پیشبرد علم در این زمینه ایفا می‌کند.