جنایت جنگی چیست ؟ بررسی مفاهیم و عواقب آن

جنایت جنگی به اعمالی اطلاق میشود که در خلال جنگ ها و درگیری های مسلحانه انجام می شود و به شدت با قوانین و اصول انسانی و حقوق بشر مغایرت دارد.
جنایت جنگی: تعریف، مصادیق و پیامدها
همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم جنایت جنگی به هرگونه نقض جدی قوانین و عرفهای بینالمللی اطلاق میشود که در زمان جنگ یا درگیری مسلحانه رخ میدهد. این جنایات شامل اعمالی میشوند که به طور خاص در کنوانسیونهای ژنو و سایر معاهدات بینالمللی تعریف شدهاند.
برخی از مهم ترین مصادیق جنایات جنگی عبارتند از:
قتل عمدی غیرنظامیان: کشتار عامدانه افرادی که در جنگ شرکت ندارند یا دیگر قادر به جنگیدن نیستند.
شکنجه: اعمال درد و رنج شدید جسمی یا روحی به منظور گرفتن اطلاعات یا اعتراف از قربانیان.
رفتار غیرانسانی: هرگونه عمل خشونتآمیز یا تحقیرآمیز که منجر به آسیب جسمی یا روحی جدی به افراد شود.
حمله به غیرنظامیان: هدف قرار دادن عمدی افراد غیرنظامی یا اماکن غیرنظامی.
استفاده از سلاحهای ممنوعه: استفاده از سلاحهای شیمیایی، میکروبی یا سایر سلاحهای کشتار جمعی که طبق قوانین بینالمللی ممنوع شدهاند.
تجاوز جنسی: هرگونه عمل جنسی خشونتآمیز یا تحقیرآمیز که بدون رضایت طرف مقابل انجام شود.
غارت: تصرف اموال خصوصی یا عمومی بدون مجوز قانونی.
استفاده از کودکان سرباز: به کارگیری کودکان زیر ۱۸ سال در جنگ.
جنایات جنگی توسط دادگاههای بینالمللی مانند دیوان کیفری بینالمللی قابل پیگرد و مجازات هستند.
عواقب جنایت جنگی میتواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر افراد، جوامع و کشورها تأثیر بگذارد. برخی از این عواقب عبارتند از:
- تلفات انسانی: جنایتهای جنگی معمولاً منجر به کشته و زخمی شدن تعداد زیادی از غیرنظامیان و نظامیان میشود.
- آسیبهای روانی: افرادی که شاهد یا قربانی جنایتهای جنگی هستند، ممکن است دچار اختلالات روانی مانند PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) شوند.
شرایط رسیدگی به جنایت جنگی در دیوان کیفری بین المللی
طبق ماده ۱۳ اساسنامه رم برای اینکه دیوان کیفری بینالمللی به اتهام جنایت جنگی علیه فردی رسیدگی کند، باید یکی از شرایط زیر محقق شود:
۱. یک یا چند مورد از جنایاتی که به نظر میآید صورت گرفته، از سوی یک کشور عضو اساسنامه رم به دادستان دیوان ارجاع شود.
۲. یک یا چند مورد از جنایاتی که به نظر میآید صورت گرفته، از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد بر اساس صلاحیتهای فصل هفتم منشور ملل متحد، به دادستان دیوان ارجاع شود.
۳. دادستان دیوان شخصاً در مورد جنایتی بر طبق ماده ۱۵ اساسنامه رم شروع به تحقیقات کرده باشد.
جنگ فلسطین و اسرائیل و جنایت جنگی
طبق نظر عدهای از متخصصان حقوق بینالملل، اقدامات اسرائیل نسبت به مردم فلسطین نظیر کشتار و آسیبرساندن به غیرنظامیان، مصداق بارز نقض اصول حقوق بشردوستانه بوده و نوع آشکاری از جنایت جنگی محسوب میشود.
جنایت علیه بشریت
ماده ۷ اساسنامه دیوان بین المللی کیفری در مقام تعریف جنایت علیه بشریت این شرط را لازم میداند که این جنایت باید در چارچوب یک حمله گسترده یا سازمان یافته بر ضد یک جمعیت غیرنظامی و با علم به آن حمله ارتکاب بیابد. مصادیق این جنایت عبارتند از قتل، به بردگی گرفتن، تبعید یا کوچ اجباری یک جمعیت، کار اجباری، حبس کردن، شکنجه و تجاوز جنسی، همچنین تعقیب و آزار هر گروه یا مجموعه مشخصی به علل سیاسی، نژادی، ملی، قومی، فرهنگی، مذهبی، جنسیت یا علل دیگر و ناپدید کردن اجباری اشخاص جزو مصادق جنایت علیه بشریت محسوب میشود.
نکته مهم در این جنایت این است که این جنایت باید یک جمعیت غیرنظامی را به عنوان هدف قرار داده باشد. همچنین این حمله باید به صورت گسترده یا سازمانیافته محقق شده باشد.
جنایت نسلکشی
نسلکشی یا ژنوساید اولین بار در ماده ۲ کنوانسیون جلوگیری و مجازات نسلکشی ۱۹۴۸ مورد تعریف قرار گرفت و این ماده عیناً در ماده ۶ اساسنامه دیوان بینالمللی کیفری تکرار شد. به موجب این ماده منظور از نسلکشی در این اساسنامه هر یک از اعمال مشروحه ذیل است که به قصد نابودی تمام یا قسمتی از یک گروه ملی، قومی، نژادی، یا مذهبی از حیث همین عناوین ارتکاب یابد:
- قتل اعضای یک گروه
- ایراد صدمه شدید نسبت به سلامت جسمی یا روحی اعضای یک گروه
- قرار دادن عمدی یک گروه در معرض وضعیت زندگی نامناسب که منتهی به زوال قوای جسمی کلی یا جزئی آن بشود.
- اقداماتی که به منظور جلوگیری از تولد و تناسل یک گروه صورت گیرد.
- انتقال اجباری اطفال یک گروه به گروه دیگر
جنایت تجاوز
آخرین نوع از جرائم بینالمللی، جنایت تجاوز است که در ماده ۸ اساسنامه دیوان کیفری بینالمللی بیان شده است. طبق ماده عمل تجاوزکارانه به معنی استفاده از نیروی مسـلح به وسیله یک دولت در مقابل حاکمیت، تمامیت سرزمینی یا استقلال سیاسی دولت دیگر است، یا به هـر روش دیگری که ناسازگار با منشور سازمان ملل متحد باشد.
جنایت تجاوز مطـابق با تعریف تنهـا توسط رهبـران سیاسی و نظامی می تواند ارتکاب یابـد و اعمـالی کـه در قالب دفـاع مشروع و مجوز شورای امنیت انجام میشود، قابـل پیگیر نیستند. بنـابراین هـر عمل تجاوزی منجر به جنایت تجاوز نمیشود، بلکه باید به منزله نقض آشکار منشور ملل متحد باشد.
منبع : تهیه و ترجمه / مجله دلگرم