(تصاویر) سال ۱۲۹۸؛ جزئیات خواندنی تأسیس بیمارستان حشمتیه خراسان

بانی تأسیس بیمارستان حشمتیه، آقامیرزا هادی‌خان سالار حشمت، حاکم سبزوار بود که هدفش از تأسیس بیمارستان را رسیدگی به بیماران فقیر گفته‌اند. در روز اول جمادی‌الاول ۱۳۳۸ که مقارن با یک بهمن ۱۲۹۸ شمسی، سالار حشمت از عده‌ای دعوت کرد تا هرکس به قدر وسع خود در ساخت بیمارستان مشارکت کند.

اقدام قابل تمجید سالار حشمت و رفقا

روزنامه «صدای تهران» که مدیر و صاحب‌ امتیازش سیدمحمد تدین بود و در روزهای دوشنبه، چهارشنبه و جمعه منتشر می‌شد، در شماره ۳۸ خود خبری درباره تأسیس این بیمارستان منتشر کرده که در نوع خود بسیار جالب توجه است، چراکه روزنامه‌های قاجاری معمولا به انعکاس اخبار مربوط به حکام و در سال‌های پس از مشروطه به مسائل مجلس شورای ملی و ترقیاتی که در جوامع دیگر رخ داده و عقب‌افتادگی‌های جامعه ایران می‌پرداختند و کمتر رد و نشانی از اخبار اتفاقات روزمره که به کار عوام‌الناس بیاید، در آنها یافت می‌شد.

در خبری با عنوان «یک اقدام قابل تمجید» که «صدای تهران» منتشر کرده می‌خوانیم: «آقای سالار حشمت حکمران سبزوار از چندی قبل اقدام به تأسیس یک باب مریض‌خانه برای معالجه مرضای فقیر بی‌کس نموده. تا بالاخره موفق به انجام این اساس خیر گردیده مبلغ ۳۶۱۷ تومان تا کنون اعانه جمع‌آوری و قریب ۴۰۰۰ تومان برای یک باب دواخانه مصرف شده ــ مریض‌خانه مزبور موسوم به «حشمتیه» ــ و از تاریخ ۲۲ حوت در تحت ریاست «دکتر قاسم خان» مفتوح و مرضای فقیر بی‌کس قبول و تحت معالجه هستند. ۶ نفر مریض مجانی را معالجه خواهد نمود و تاکنون در سال قریب ۱۸۰۰ تومان موقوفات و عایدی جاری سالیانه برقرار شده استمرارا به مریضخانه عاید خواهد شد.»

در ادامه این خبر آمده که روزنامه «صدای تهران» برای «تشویق اعانه‌دهندگان و تأسی دیگران اسامی اعانه‌دهندگان را به صورت کامل منتشر می‌کند و در مقابل نام هر کس میزان کمک او را هم ذکر کرده است.

در این خبر آمده که رئیس بیمارستان «دکتر قاسم خان» است. اما این دکتر قاسم خان کیست؟ در واقع اشاره روزنامه «صدای تهران» به دکتر قاسم غنی، سیاستمدار، دیپلمات، پزشک، ادیب و نویسنده، است که از روشنفکران و دانشمندان تاریخ معاصر ایران بود و آوازه نوشتارهای ادبی و تحقیقی‌اش بیش از خدماتی است که به بیماران و پزشکی ایران عرضه کرد.

دکتر غنی چه نقشی در تأسیس بیمارستان حشمتیه داشت؟

غنی سال ۱۲۹۹، بعد از دریافت مدرک پزشکی‌اش، راهی ایران شد و به جای آنکه مثل بسیاری از درس‌خوانده‌های آن روزگار در تهران بماند که بیشتر با مظاهر تجدد آشنایی داشت، به سبزوار رفت و به کار طبابت پرداخت. غنی در دستگیری از مستضعفان و دردمندان همتی بلند داشت. تا جایی که در توانش بود در مداوای مریضان محتاج کوتاهی نمی‌کرد و نه‌تنها مزدی دریافت نمی‌کرد، بلکه خرج دوای آنها را هم از جیب می‌داد. اما تعداد درماندگان بیش از همت و مکنت او بود. همین شد که به روایتی او سالار حشمت را به ساختن بیمارستانی برای درمان بیماران نیازمند مجاب کرد.

زمین بیمارستان از زمینه‌ای وقفی حکیم حاج ملاهادی سبزواری‌ بود و مخارج مریضخانه هم از مقداری آب قنات قصبه که بر بیمارستان‌ وقف شده بود و نیز از عوارضی که بر کشتارگاه شهر (بر هر گوسفند یک قران) بستند تأمین می‌شد.

تخریب بیمارستان قدیمی و بنای بیمارستان مدرن

در وب‌سایت معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی سبزوار درباره تاریخچه این بیمارستان آمده: «در ابتدا سرپرستاران و پرستاران همه مرد بودند و برای انجام امور مربوط به زنان از وجود بانوانی که نزد مرحوم دکتر غنی آموزش دیده بودند استفاده می‌شد. بیمارستان حشمتیه که به نام مریض‌خانه مشهور بود دارای بخش‌ها و تخت‌های متفاوت از قبیل ۲ تخت برای جراحی و کحالی، ۲ تخت برای بیماران خصوصی و ۸ تخت عمومی، جمعا ۱۲ تخت بود و علاوه بر آن دارای اطاق عمل و دستگاه بیهوشی و دستگاه استریل وسایل عمل نیز بود. تزریقات و پانسمان و اعمال جراحی به وسیله خود مرحوم دکتر غنی که دارای گواهی عمل بود انجام می‌پذیرفت. بیمارستان حشمتیه پس از آن با گذشت زمان توسعه یافت و به عنوان بیمارستان عمومی تا سال ۱۳۸۰ به حیات با برکت خود ادامه داد. در این سال با راه‌اندازی بیمارستان محمد واسعی، حشمتیه تعطیل و تا سال ۱۳۸۵ که مجوز بنای بیمارستان جدید در سفرهای استانی ریاست جمهوری وقت صادر شد به صورت انبار تجهیزات پزشکی دانشگاه مورد استفاده واقع می‌شد. در سال ۱۳۸۵ بیمارستان به طور کامل تخریب و بنای بیمارستان مدرن حشمتیه جدید پی‌ریزی شد.»