ناصر تقوایی کارگردان نام‌آشنای سینما که در تاریخ ۲۲ مهر ۱۴۰۴ از دنیا رفت، در دوران فعالیت خود چندین و چند فیلم سینمایی مطرح را مقابل دوربین برده است. آثار این کارگردان به عنوان برترین فیلم‌های سینمای ایران محسوب می‌شوند.

ناصر تقوایی کارگردانی است که تاکنون آثار موفقی را در عرصه‌ی سینما و سریال‌سازی ساخته و البته چندین اثر را نیز ناتمام گذاشته است. این چهره در کارنامه‌ی هنری خود کارگردانی و نویسندگی چندین فیلم سینمایی، یک سریال و نگارش چند داستان کوتاه تحت عنوان مجموعه‌ی تابستان همان سال را ثبت کرده است. در ادامه‌ی این مطلب به معرفی تعدادی از آثار مطرح و شاخص ناصر تقوایی پرداخته‌ایم.

بهترین فیلم های ناصر تقوایی که او را مشهور کرد

ناصر تقوایی یکی از چند کارگردان موج نوی سینمای ایران محسوب می‌شود که از اواخر دهه‌ی ۱۳۴۰ فعالیت هنری خودش را آغاز کرد. او در میان اهالی سینما به عنوان یکی از برترین کارگردان‌ها شناخته می‌شود که آخرین فیلمش را در سال ۱۳۸۰ کارگردانی کرده است.

کاغذ بی خط (۱۳۸۰)

آخرین فیلم ناصر تقوایی در سینما کاغذ بی‌خط نام دارد که با حضور بازیگرانی نظیر خسرو شکیبایی، هدیه تهرانی، جمشید مشایخی، جمیله شیخی، نیکو خردمند، آفرین عبیسی و … ساخته شده است. این فیلم در بیستمین دوره‌‌ی جشنواره‌ فیلم فجر به اکران درآمد و با وجود نامزدی در چندین رشته، توانست جایزه‌ ویژه‌ هیئت داوران را در کارگردانی دریافت کند. فیلم کاغذ بی خط داستان جهانگیر و رویا را روایت می‌کند که همراه با دو فرزند خود، یک زندگی معمولی را می‌گذرانند. تا اینکه با ثبت‌نام رویا در کلاس فیلمنامه‌نویسی، او برای نوشتن، از نکات رایج زندگی واقعی خودش بهره می‌برد و این موضوع اعتراض جهانگیر را در پی دارد. مهم‌ترین نکته درباره‌‌ی فیلم کاغذ بی‌خط، شکل پرداخت استعاری ناصر تقوایی به جهان داستان و آدم‌هایش است؛ به طوری که هر چیزی، نمادی از یک حضور دیگر و چیزی ناشناخته‌تر است که کارگردان ترجیح داده به شکل غیرمستقیم به سراغشان برود.

کاغذ بی خط

کشتی یونانی (قصه‌های کیش: اپیزود اول) (۱۳۷۷)

کشتی یونانی فیلم کوتاهی به کارگردانی ناصر تقوایی از مجموعه‌ی قصه‌های کیش بوده که در سال ۱۳۷۷ درباره‌ی جزیره کیش و کشتی یونانی واقع در آن ساخته شده است. اپیزودهای دیگر این اثر سینمایی نیز توسط ابوالفضل جلیلی و محسن مخملباف ساخته شده است. فیلمی که در جشنواره‌های معتبر سینمایی به اکران درآمده و در جشنوار کن نامزد دریافت نخل طلایی بهترین فیلم بوده است. اپیزود کشتی یونانی قصه‌ی شخصیتی به نام شنبه را روایت می‌کند که به اتفاق همسرش در سواحل کیش زندگی کرده و همراه با دوستش جمعه، کارتن‌هایی را که از یک کشتی یونانی به دریا ریخته می‌شود، جمع‌آوری کرده و آن‌ها را آویزان می‌کند تا خشک شوند؛ اما همسرش با این کار مخالف است. حسین پناهی، عاطفه رضوی و فریدون حفار از بازیگران کشتی یونانی هستند.

کشتی یونانی⁩

ای ایران (۱۳۶۸)

این فیلم طنز ناصر تقوایی در بحبوحه‌ی انقلاب ۱۳۵۷ و پیروزی آن روایت می‌شود. فیلم ای ایران روایت‌گر داستان شخصیتی به نام گروهبان مکوندی است که به ماسول رفته و مردم را آزار می‌دهد. او برای آن که منطقه‌ی تحت نفوذش از شهرهای دیگر کم نیاورد، حکومت نظامی اعلام می‌کند، اما اهالی این شهر با او مقابله می‌کنند. این اثر سینمایی درخشان که با کم‌توجهی مدیران سینما در آن سال مواجه شد و در جشنواره فجر حضور نیافت، با حضور بازیگرانی مانند اکبر عبدی، حمید جبلی، اکبر معززی، حسین سرشار، ثریا حکمت، کامران فیوضات و … ساخته شده است.

فیلم ای ایران⁩

ناخدا خورشید (۱۳۶۵)

اولین فیلم ناصر تقوایی پس از انقلاب، ناخدا خورشید نام دارد که توسط ماهنامه‌ی سینمایی فیلم، به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است. این فیلم با نگاهی به داستان داشتن و نداشتن اثر ارنست همینگوی، روایت ناخدا خورشید را در دهه‌ی ۱۳۴۰ به تصویر می‌کشد که بار قاچاق لنج او به آتش کشیده می‌شود. ناخدا نیز در ادامه به دلیل اینکه احتمال می‌دهد لنجش را مصادره کنند، با فرحان که یک دلال است، برای فراری دادن چند مرد همکاری می‌کند. داریوش ارجمند، علی نصیریان، سعید پورصمیمی، پروانه معصومی، فتحعلی اویسی و … از بازیگران فیلم ناخدا خورشید هستند که سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای داریوش ارجمند و لوح زرین بهترین بازیگر نقش دوم مرد را برای سعید پورصمیمی در پنجمین دوره‌ی جشنواره فیلم فجر کسب کرد.

ناخدا خورشید⁩

سریال دایی جان ناپلئون (۱۳۵۴)

تنها سریال ناصر تقوایی در طول دوران فعالیت هنری، دایی جان ناپلئون نام دارد. این سریال توصیفی طنزآمیز از عیاشی و مشغولیت‌های خانواده‌ای است که ظاهراً در ناز و نعمت زندگی می‌کنند؛ آن‌ها روز خودشان را با کنایه‌ زدن به فامیل و همسایه‌ها، چشم‌چرانی و نظربازی و همچنین حرف‌های بی‌ارزش می‌گذرانند. در سریال دایی جان ناپلئون که یکی از بهترین سریال‌های تاریخ ایران است غلامحسین نقشینه، محمدعلی کشاورز، پرویز فنی‌زاده، نصرت کریمی، سعید کنگرانی، پروین ملکوتی، بهمن زرین‌پور و … ایفای نقش داشته‌اند.

سریال دایی جان ناپلیٔون

نفرین (۱۳۵۲)

فیلم نفرین به کارگردانی ناصر تقوایی با اقتباس از داستان باتلاق‌ نوشته‌ی میکا والتاری، داستانی در باب خیانت و مناسبت‌های میان آدم‌های مختلف را روایت می‌کند. این فیلم در دل خود به مسائلی چون تقدیر و سرنوشت، ابعاد فلسفی انسان و شکل‌گیری فاجعه پرداخته است. بهروز وثوقی، فخری خوروش، جمشید مشایخی و محمدتقی کهنمویی از بازیگران فیلم نفرین هستند.

نفرین ناصر تقوایی⁩

صادق کرده (۱۳۵۱)

این فیلم در ژانر درام جنایی داستان شخصیتی به نام صادق، مشهور به صادق کرده را روایت می‌کند که در مسیر جاده‌ی اندیمشک به اهواز با همسرش یک قهوه‌خانه را اداره می‌کند. یک شب در غیاب صادق، یکی از دوستان او که راننده‌ی کامیون است به قهوه‌خانه می‌آید و پس از هتک حرمت از همسر صادق، او را به قتل می‌رساند. ناصر تقوایی این فیلم مهیج خود را با بازیگرانی چون سعید راد، عزت‌الله انتظامی، محمدعلی کشاورز، گیتی فروهر، آتش خیر و … ساخته است.

صادق کرده

آرامش در حضور دیگران (‍۱۳۴۹)

نخستین فیلم سینمایی ناصر تقوایی آرامش در حضور دیگران نام دارد که با توقیف در سال ۱۳۴۹، پس از ۴ سال و در سال ۱۳۵۲ به اکران درآمد. این فیلم داستان سرهنگ بازنشسته‌ای را به تصویر می‌کشد که پس از فوت همسرش، با یک معلم جوان به نام منیژه ازدواج کرده و در شهرستان زندگی می‌کند؛ او در ادامه مرغداری‌اش را می‌فروشد و به پایتخت بازمی‌گردد تا در کنار دخترانش ملیحه و مه‌لقا زندگی کند. این فیلم که در نظرسنجی منتقدان و نویسندگان ماهنامه‌ی سینمایی فیلم به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران انتخاب شده، بر اساس داستان کوتاه آرامش در حضور دیگران نوشته‌ی غلامحسین ساعدی ساخته شده است. ثریا قاسمی، اکبر مشکین، پرتو نوری‌علا، محمدعلی سپانلو و … از بازیگران فیلم آرامش در حضور دیگران هستند.

آرامش در حضور دیگران⁩