باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهرا بالاور- «سفارت سیاه» به کارگردانی رضوانه فتحی، روایتی تحلیلی از ماجرای تسخیر لانه جاسوسی است که با نگاهی فراتر از مرزهای ایران، نقش سفارت‌های آمریکا در رخدادهای پس از انقلاب‌ها را بررسی می‌کند و با مرور تجربه کشورهایی چون شیلی و اندونزی، تصویری تاریخی و تطبیقی از آن رویداد ارائه می‌دهد. این مستند کاندید بخش حافظه ملی(تاریخ سیاسی) در سیزدهمین دوره از جشنواره فیلم عمار شده است.

فتحی که در پانزدهمین دوره از جشنواره فیلم عمار، داوری بخش «فیلم ما» را نیز بر عهده داشته، تجربه حضور در این بخش را فرصتی برای شکوفایی استعدادهای نوجوانان و ثبت روایت‌های مردمی از دل زندگی واقعی می‌داند. با این کارگردان درباره مستند «سفارت سیاه» و نگاهش به فیلم‌سازی مردمی به گفت‌وگو پرداختیم.

فتحی درباره ایده اولیه ساخت این مستند توضیح داد: «بسیاری از افراد مطرح می‌کردند چرا سفارت آمریکا باید تسخیر می‌شد و این اقدام را عامل دشمنی ایران و آمریکا می‌دانستند. این مستند ساخته شد تا نشان دهد سفارت‌های آمریکا در کشورهای مختلف چه نقشی در تحولات سیاسی ایفا کرده‌اند.»

روایتی از دخالت‌های پس از انقلاب‌ها

وی افزود: «تقریباً در تمام کشورهایی که انقلاب کرده بودند، از شیلی و اندونزی تا ده‌ها کشور دیگر، آمریکا اجازه استقلال واقعی نمی‌داد و با ایجاد کودتاها تلاش می‌کرد انقلاب‌ها را سرنگون کند.»

کارگردان «سفارت سیاه» ادامه داد: «در ایران نیز یک سال از انقلاب گذشته بود اما هنوز فعالیت‌های مشکوکی در سفارت آمریکا جریان داشت و اسناد محرمانه از آن خارج می‌شد؛ نشانه‌هایی روشن از احتمال وقوع اتفاقات خطرناک.»

او با اشاره به روحیه جوانان آن دوره گفت: «جوانان مؤمن و آگاه ایرانی اجازه ندادند تاریخ تلخ اندونزی تکرار شود. شعار ما شیلی نیستیم دقیقاً بازتاب همین آگاهی تاریخی بود.»

تجربه مصدق؛ هشداری از دل تاریخ

فتحی اضافه کرد: «در کودتای ۲۸ مرداد نیز دولت مصدق با طراحی آمریکا سرنگون شد. این تجربه هنوز در حافظه تاریخی مردم زنده بود و نمی‌خواستند همان اتفاق دوباره رخ دهد.»

کارگردان این مستند درباره روند تولید گفت: «برای ساخت این مستند منابع به‌راحتی قابل دسترس بود. تنها چالش، دانلود تصاویر آرشیوی قدیمی از پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب بود که با فیلترشکن حل شد.»

وی درباره بازخوردهای این اثر بیان کرد:«مستند پس از تولید با استقبال خوبی مواجه شد؛ هر سال از تلویزیون پخش می‌شود و در جشنواره عمار نیز موفق به دریافت جایزه شد.»

فرصتی برای روایت‌های مردمی و نگاه نسل جدید

رضوانه فتحی درباره تجربه داوری در بخش «فیلم ما» جشنواره عمار گفت: «تجربه داوری در بخش فیلم برایم بسیار جالب بود، زیرا با فیلم‌هایی روبه‌رو شدیم که اغلب اولین آثار سازندگانشان بودند. بیشتر این فیلم‌ها موضوع‌محور بودند و سازندگانشان با فرم و سبک فیلم‌سازی چندان آشنایی نداشتند، اما همت و تلاش‌شان برای ساخت و ارسال یک اثر مستند به جشنواره واقعاً تحسین‌برانگیز بود.»

او افزود: «شور و شوق نوجوانان برای فیلم‌سازی و نگاهشان به اطراف و جامعه باعث شد که موضوعات فیلم‌ها از دل مردم باشند و تنوع زیادی داشته باشند. وقتی نوجوانی می‌خواهد فیلم بسازد، به محیط اطرافش نگاه می‌کند و دنبال سوژه می‌گردد تا آن را تبدیل به مستند کند.»

این کارگردان بیان کرد: «آنچه یک اثر را ماندگار و تأثیرگذار می‌کند، ابتدا موضوع و سپس فرم و سبک روایت است. بعضی از آثار علاوه بر موضوع جذاب، از زاویه روایت تازه و تأثیرگذاری بهره برده بودند که آن‌ها را ماندگار کرده بود.»

فتحی ادامه داد: «فیلم‌سازی نوجوانان اگر با آموزش و حمایت همراه باشد، قطعاً رشد می‌کند. در بخش مردمی ما شاهد آثاری هستیم که با آموزش و حمایت، رشد چشمگیری داشته‌اند، در جشنواره‌های مختلف شرکت می‌کنند و حتی جوایزی کسب می‌کنند.»

این کارگردان با توصیه به نوجوانان علاقه‌مند در این حوزه گفت: «نوجوانان باید همت داشته باشند، تلاش کنند، امیدشان را از دست ندهند و آثار مختلف را ببینند تا با سبک‌ها و فرم‌های متفاوت آشنا شوند. حتی اگر موضوع تکراری به نظر برسد، مدل روایت و شیوه ارائه است که اثر را متمایز و جذاب می‌کند.»

او در پایان درباره بخش «فیلم ما» گفت: «این بخش فرصتی است برای عموم مردم، به ویژه نوجوانان، تا با هر نوع دوربین یا تلفن همراه، از سوژه‌های زندگی روزمره خود فیلم بسازند و در جشنواره شرکت کنند. این بخش نشان می‌دهد که آثار می‌توانند از دل جامعه و زندگی واقعی مردم شکل بگیرند و کاملاً مردمی و خلاقانه باشند.»