میانگین مصرف بنزین در مهر ماه به ۱۳۴ میلیون لیتر رسید رقمی که نشان دهنده رشد ۶.۵ درصدی نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته است در حالی که به گفته مدیر عامل شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی میزان تولید بنزین در کشور ۱۲۰ میلیون لیتر است و بسیاری از کارشناسان افزایش مصرف بنزین و مازوت سوزی را قاتل خاموش مردم می‌دانند اما چرا مصرف بنزین به یکباره بالا رفت! خودروهای غیر استاندارد و فرسوده را می‌توان علت اصلی آلودگی هوا و حتی ناترازی بنزین دانست.

حمل و نقل سهم ۷۰ درصدی آلایندگی‌را دارند

به اعتقاد کارشناسان انرژی سهم مصارف خانگی با توجه به مصرف گاز در خانه‌ها در مقایسه با دیگر بخش‌ها در آلایندگی هوا، سهمی ناچیز است، زیرا صنایع و نیروگاه‌ها نیز در طول سال از سوخت گاز برای فعالیت بهره می‌برند اما با توجه به ناترازی گاز در فصول سرد، مصرف گازوئیل و مازوت، با بخشی از مصرف گاز آنها جایگزین می‌شود که بسته به میزان گوگرد و کیفیت آنها، آلایندگی‌های محلی ایجاد می‌کنند.با این حال، اگر سهم آلایندگی منابع مختلف را در سطح کلان و نه به صورت محلی، بررسی کنیم، بیشترین سهم آلایندگی هوا مربوط به بخش حمل و نقل است که این سهم بیش از ۷۰ درصد است و تنها حدود ۳۰ درصد از آلایندگی هوا به بخش‌های غیر حمل و نقل مثل نیروگاه‌ها، صنایع و مصارف خانگی و غیره بازمی‌گردد، در بخش حمل و نقل نیز عمده آلایندگی مربوط به بخش حمل‌و نقل زمینی است و سهم حمل‌و نقل هوایی و ریلی در آلایندگی هوا در مقایسه با سهم حمل‌و نقل زمینی بسیار ناچیز است. در واقع عمده آلایندگی هوا به مصرف بنزین و گازوئیل در بخش حمل‌و نقل عمومی و خودروهای سواری بازمی‌گردد. به همین دلیل است که کارشناسان این حوزه بر این باورند، در صورتی که خودروهای فرسوده از رده خارج شوند و خودروسازان خودروهایی مطابق استاندارد جهانی تولید کنند نزدیک به ۶۰ میلیون لیتر مصرف بنزین در کشور کاهش پیدا می‌کند و به همان تناسب آلودگی هوا کاهش می‌یابد.

خودروهای بی کیفیت و فرسوده را می‌توان همزمان عامل اصلی آلودگی هوا و ناترازی بنزین دانست، در ابتدا با نگاهی به تعداد خودروهای کشور متوجه می‌شویم، در سراسر کشور ۴۱ میلیون و ۲۰۶ هزار و ۱۴۸ دستگاه خودرو در حال تردد هستند که از این تعداد، ۲۲ میلیون و ۱۰۲ هزار و ۱۴۰ دستگاه فرسوده هستند که شامل ۷ میلیون و ۵۵۲ هزار و ۷۳۰ خودروی سواری، ۱۱ میلیون و ۳۹۵ هزار و ۲۳۸ موتورسیکلت، ۲ میلیون و ۶۸ هزار و ۵۷۱ وانت، ۳۸۵ هزار و ۶۵ تاکسی، ۵۹ هزار و ۷۶۲ اتوبوس، ۹۷ هزار و ۴۵۷ مینی‌بوس، ۴۱ هزار و ۵۸۱ خودروی دولتی، ۲۱۴ هزار و ۴۲۱ کامیون، ۲۵ هزار و ۹۴۳ کامیونت، ۵۳ هزار و ۷۳۲ کشنده و تریلر، ۱۲۳ هزار و ۷۷۲ خودروی کار و ۸۳ هزار و ۸۶۸ سایر وسایل نقلیه فرسوده هستند. آماری که نشان می‌دهد نیمی از ناوگان کشور به‌طور جدی نیازمند نوسازی و خروج از چرخه تردد است. چرا که نیمی از مصرف لجام ‌گسیخته بنزین مربوط به این بخش است.

این ناوگان فرسوده اگر بهترین بنزین‌های جهان را هم مصرف کند باز هم آلایندگی بالایی دارد. ۴ درصد سواری‌ها اسقاطی هستند اما حداقل ۸۰ درصد خودروهای سواری از استاندارد لازم برخوردار نیستند. اینکه گفته می‌شود ۶۱ درصد ذرات معلق برای منابع متحرک و ۸۳ درصد گازهای آلاینده برای صنایع متحرک است در واقع این خودروها نفس مردم ایران را بریده‌اند. متأسفانه صنعت خودرو بازار را به‌شکل انحصاری در اختیار دارد و ممنوعیت واردات خودروهای خارجی مزید بر علت شده تا خودروسازان محصول خود را با هر سطح استاندارد و کیفیتی تولید و به بازار عرضه کنند جایگزینی هم به‌دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی وجود ندارد.

مصرف بالا، کیفیت بنزین را کاهش داد

پاییز و زمستان اوج آلودگی هوا به خصوص برای کلان شهرها است این شرایط موجب شده است تا نهادسازمان‌ها یکدیگر را مقصر بدانند اگرچه سال‌های گذشته انگشت اتهام به سمت مازوت سوزی نیروگاه‌ها گرفته می‌شد اما به نظر می‌رسد ریشه اصلی این مساله به خودروهای فرسوده و بنزین غیر استاندارد باز می‌گردد حتی بابک افقهی مدیر عامل پیشین شرکت سرمایه گذاری نفت، گاز و پتروشیمی از تولید بنزین با اکتان پایین پرده برداشت و گفت: دولت به دلیل ناترازی بنزین این دست به تولید بنزین با اکتان پایین‌تر کرده است، در حالی که پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس توانایی تولید بنزین با اکتان بالا و بنزین سوپر را دارد که به دلیل ناترازی مجبور به تولید بنزین با اکتان ۸۷ و البته قیمت ارزان شدیم.

راندمان نیروگاهی وضعیت مناسبی دارد

بسیاری از کارشناسان مهمترین دلیل مصرف بالای سوخت توسط نیروگاه‌ها را راندمان پایین عنوان کرده‌اند این در حالیست که متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی جهان به ۳۹.۰۴ درصد رسیده، این رقم در پایان نیمه نخست امسال در ایران به حدود ۳۹.۵ درصد رسید و از متوسط جهانی بالاتر است.. در همین حال استفاده از مازوت مساله دیگری است که به آن زیاد پرداخته می‌شود و بسیاری آن را علت اصلی این ماجرا می‌دانند. این در حالیست که نیروگاه‌های مازوت سوز در سال جاری در مدار قرار نگرفته‌اند.

با توجه به شرایط پیش رو به نظر می‌رسد دولت باید راهکاری را در نظر بگیرد تا هر یک از ارگان‌ها دیگری را متهم به آلودگی و افزایش انتشار ذرات معلق در هوا نکنند. بهترین راه سرمایه گذاری بخش خصوصی در میادین گازی و بی نیازی از خوراک در فصل زمستان که از این طریق نیروگاه‌ها دیگری نیازی به استفاده از سوخت مایع پیدا نکنند و از آن مهمتر خروج خودروهای فرسوده از حمل و نقل عمومی و جایگزینی خودروهای جدید و با استانداردهای جهانی مهمترین راه برای برون رفت از روزهای نفس‌گیر و کاهش مصرف بنزین به شمار می‌آید.