صنعت بیمه کشور در آستانه تجربه یکی از مهم‌ترین تغییرات ساختاری خود قرار گرفته است؛ تغییری که قرار است مفهوم سنتی بیمه شخص‌ثالث را از خودرومحوری به راننده‌محوری تبدیل کند. این اصلاح، بر پایه تحلیل داده‌های رفتاری و میزان ریسک هر راننده شکل می‌گیرد و هدف نهایی آن برقراری عدالت بیمه‌ای، کاهش تصادفات، و افزایش انگیزه برای رانندگی ایمن است.

پرویز خسروشاهی، رئیس‌کل بیمه مرکزی، در همین ارتباط گفت: تلاش ما این است که آیین‌نامه‌ها و مقررات مربوط به طرح راننده‌محور را تا پایان سال به نتیجه برسانیم، هرچند اجرای آن نیازمند مصوبه دولت است.

به گفته وی، چنانچه زیرساخت‌های فنی و تبادل اطلاعات میان دستگاه‌ها کامل شود، از سال آینده نرخ بیمه شخص‌ثالث بر اساس ویژگی‌های هر راننده تعیین خواهد شد؛ یعنی راننده‌ای با سابقه تخلفات و تصادفات بیشتر، باید حق بیمه بالاتری بپردازد.

از خودرو تا رفتار انسانی

ایده راننده‌محور شدن بیمه شخص‌ثالث نخستین بار در سند تحول صنعت بیمه در سال‌های گذشته مطرح شد؛ زمانی که آمارهای بیمه مرکزی نشان داد بخش بزرگی از زیان شرکت‌های بیمه ناشی از رفتار پرخطر و تکراری برخی رانندگان حرفه‌ای و شخصی است. در سیستم فعلی، اتومبیل مبنای ریسک در نظر گرفته می‌شود، در حالی که «راننده» عامل اصلی بروز حادثه است. همین عدم تناسب سبب شده است تا بخشی از جامعه عملاً یارانه‌ بیمه‌ای به رانندگان پرخطر پرداخت کند.

زیرساخت داده و اتصال سامانه‌ها

کارشناسان صنعت بیمه تأکید دارند که اجرای موفق این طرح بدون اتصال کامل سامانه‌های بیمه مرکزی، ناجا، پلیس راهور و ثبت تخلفات امکان‌پذیر نیست. داده‌های مربوط به سرعت، میزان تخلف، تصادفات و حتی نوع مسیرهای تردد باید در قالب یک پروفایل رفتاری راننده گردآوری شود. این تحول، نیازمند سرمایه‌گذاری در سیستم‌های داده‌محور و همکاری میان نهادهای امنیتی و بیمه‌ای است؛ زمینه‌ای که بیمه مرکزی می‌گوید مقدمات فنی آن در حال تکمیل است.

تأثیر اقتصادی و اجتماعی

بر اساس ارزیابی کارشناسان، بیمه راننده‌محور می‌تواند موجب توزیع منصفانه‌تر هزینه‌های بیمه میان رانندگان شود. رانندگان ایمن از تخفیف‌های اختصاصی بهره‌مند خواهند شد، در حالی‌که رفتار پرخطر مستقیماً در هزینه بیمه انعکاس می‌یابد. این تغییر نه‌تنها رفتار رانندگان را اصلاح می‌کند بلکه ساختار مالی شرکت‌های بیمه را نیز پایدارتر می‌سازد، زیرا ریسک واقعی و نه فرضی را پوشش می‌دهد.

از منظر اجتماعی، انتظار می‌رود این سیستم منجر به کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای شود؛ چراکه انگیزه مالی برای حفظ سابقه پاک رانندگی افزایش خواهد یافت. برخی کارشناسان حتی این طرح را مکمل اجرای سامانه هوشمند امتیازدهی به رانندگان می‌دانند که پلیس راهور نیز بر روی آن کار می‌کند.

چشم‌انداز اجرا

به گفته خسروشاهی، در صورت تصویب آیین‌نامه‌ها تا پایان سال، شرکت‌های بیمه در ابتدای سال آینده قادر خواهند بود نخستین نسخه‌های تعرفه‌ راننده‌محور را ارائه دهند. با این حال، چالش اصلی همچنان در گردآوری و اعتبارسنجی داده‌های رفتاری است. اگر این حلقه به درستی شکل گیرد، بیمه شخص‌ثالث وارد مرحله‌ای نو از دیجیتالی شدن می‌شود و به جای طبقه‌بندی «خودروها»، رفتار انسانی مبنای ارزیابی ریسک خواهد بود.