باغ شاهزاده ماهان – الماسی که بر سینه کویر می درخشد

باغ شازده ماهان که به ثبت جهانی رسیده است یکی از زیباترین باغ‌های تاریخی ایران محسوب می‌شود. این باغ در حدود چهار کیلومتری شهر ماهان و حوالی شهر کرمان و در دامنه کوه‌های تیگران واقع شده و مربوط به اواخر دوره قاجاریه است.

باغ شاهزاده به مساحت ۵.۵ هکتار، دارای شکلی مستطیل، شیبی حدودا ۴.۵ درصدی دارد که حصاری بلند آن را از جو مساعد اطراف جدا می سازد. دو مجموعه شرقی و غربی دارد. کوشک یا همان عمارت‌های آن بسیار زیباست و به صورت دو آشکوبه ساخته شده‌است و سر در آن از معماری خیلی زیبایی برخوردار است که آن را از سایر باغ‌های ایرانی متمایز و ممتاز می‌سازد. فواره‌های آن چشم هر بیننده‌ای را نوازش می‌دهد. این فواره‌ها که در طول باغ قرار دارند زیباترین فواره باغ‌های ایرانی هستند و بدون استفاده از انرژی و تنها با تکیه بر شیب باغ فعال هستند.

آب، منبع حیات باغ از قنات تیگران که از ارتفاعات کوه جوپار سرچشمه می‌گیرد تامین می شود. جریان فوق از مرتفع‌ترین سطح وارد باغ شده و نظام آبیاری طراحی شده باغ را به وجود می‌آورد.

آبی که وارد باغ می شود در جهت طولی باغ به گونه ای توزیع می شود که علاوه بر آبیاری کرتها، ردیف درختان کنار مسیرها، با استفاده از شیب تند زمینی که از شرایط اولیه باغ تخت هاست، بر روی محور اصلی میانی باغ به صورت نهری وسیع، با ایجاد آبشارها و فواره ها به عنصر اصلی کیفیت بخش باغ بدل می شود.

در دو انتهای محور اصلی، یعنی در اولین تخت، که کوشک باغ بر روی آن قرار دارد و همچنین در ورودی باغ، در برابر سر در خانه، دو استخر قرار دارد که سطح وسیع آب، صدا و جهش آب فواره های آنها به زیبایی آن می افزاید.

طول باغ شاهزاده کرمان ۴۰۷متر و عرض آن ۱۲۲ متر است و بزرگترین و زیباترین باغ تاریخی ایرانی محسوب می‌شود. این باغ همه ساله و به ویژه در فصل تابستان و بهار شاهد بازدید تعداد بیشماری از گردشگران از نقاط مختلف کشور است که این باغ دیدنی و دلفریب را برای تماشا انتخاب می‌کنند. واقع شدن منطقه در مسیر عبوری کرمان به بم و در مسیر جاده کهن ابریشم از عواملی است که این محل را برای احداث یک باغ اشرافی مناسب می‌ ساخته است.

باغ شاهزاده به گونه‌ای استقرار یافته که حداکثر استفاده از مناظر بدیع داخلی را امکان پذیر می‌سازد.

در بدو ورود، به ویژه در طبقه فوقانی سردر خانه به غیر از دیدها و مناظر بیرونی باغ، منظره چهارباغ و در جهت عکس آن منظره کوه را امکان پذیر می‌سازد. این مناظر عمده یعنی رؤیت حرکت آب، حوض ها و آبشارها هرکدام به نوبه خود تأکیدی بر محورهای عمود بر محور اصلی دارند و توأم با نظام گیاهی مناظر بدیع داخلی را ارائه می‌دهند.

این باغ ابتدا به دستور محمد حسن خان سردار ایروانی حاکم وقت کرمان ساخته شد و بنای درون آن بعدا توسط عبدالحمید میرزا ناصرالدوله حاکم کرمان طی یازده سال حکمرانی وی ساخته شد و با مرگ وی نیز بنای آن نیمه تمام رها شد.

راز سردری که نا تمام ماند

گفته می‌شود وقتی خبر مرگ ناگهانی حاکم را به ماهان می‌برند، بنایی که مشغول تکمیل سردر ساختمان بود تغار گچی را که در دست داشته محکم به دیوار کوبیده و کار را رها کرده و فرار کرده است. به همین علت جاهای خالی کاشی‌ها را بر سردر ورودی می‌توان دید.

این باغ در سال ۱۳۵۷ مرمت شد ولی در زلزله سال ۱۳۶۰ آسیب‌هایی دید که سرانجام بعد از خریداری، توسط اداره فرهنگ و هنر در فهرست آثار ملی ثبت شد و مورد بازسازی و ترمیم قرار گرفت.

سر در این باغ به صورت حجمی شفاف، فضای داخلی باغ را قاب گرفته است به طوری که وقتی در زیر طاق آن قرار می‌گیری، با چشم‌انداز زیبایی مواجه می‌شوی که باغ، کوشک اصلی و حوض‌ها و فواره‌های باغ تشکیل دهنده آن هستند. سایر بناهای باغ از دیوار پیرامونی استفاده نموده و به صورت دیواری مرکب فضاهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است. ورودی های فرعی باغ نیز در دو ضلع طولی پیش بینی شده اند.

بنای سردر خانه در مدخل باغ در دو طبقه بنا شده است که طبقه فوقانی دارای اطاق‌هایی است که برای پذیرایی از میهمانان پیش بینی شده‌اند.

این بنا در بالاترین تخت قرار دارد و بنای سر در خانه در بخش ورودی و سایر بناهای خدماتی مماس به دیوار اصلی و خارج از آن واقع شده اند سطح بنای بالاخانه ۴۸۷ متر مربع و فاصله‌اش از سر در خانه ۳۲۵ متر است.

با این که در پشت این کوشک قسمتی از حیاط واقع است اما از آنجا که حیاط اهمیت حیاط اصلی را ندارد این حجم از بنا رابطه حیاط اصلی را با حیاط پشت قطع می‌کند.

باغ شاهزاده ماهان در اوج والایی و شادابی کیفیت های طبیعی و مصنوعی خود به خاطر دگرگونی شرایط سیاسی و اجتماعی دوران برای مدت طولانی خارج از سکنه و متروک ماند و دچار آسیب های فراوانی شد. خرابی های وارد شده کلیه قسمت های باغ را در بر می گیرد.

روی طاق کاشی‌کاری شده باغ شاهزاده جای سه قطعه کاشی خالی است. بنای اصلی، بنای سردر خانه در بخش ورودی و سایر بناهای خدماتی که مماس به دیوار اصلی و خارج از آن قرار دارند.

در باغ انواع و اقسام درختان به چشم می‌خورد از درختان سوزنی مثل کاج و سرو گرفته تا درخت چنار و سپیدار. درختان میوه هم هستند که در کرته‌ها کاشته می‌شوند و در فصولی که میوه دارند منظره جالب و رنگارنگی را به وجود می‌آورند.

الماسی که بر سینه کویر می درخشد

باغ شاهزاده ماهان با درختان سر به فلک کشیده و زمزمه جویباری که از هر گوشه و کنار آن شنیده می شود مثل الماسی قیمتی بر سینه کویر می‌درخشد. باغی که باسرنوشت غم انگیز صاحب‌اش پیوند خورده تا با همه زیبایی‌هایش، به چشم ناظر مسافران، حسرتی را به تماشا بگذارد.

بناهای باغ عبارتند از کوشک اصلی یعنی سکونتگاه دائمی و یا فصل مالک که در انتهای فوقانی باغ قرار دارد. سردر خانه در مدخل باغ به صورت بنایی خطی جبهه ورودی باغ را اشغال کرده و در دو طبقه بنا شده است. طبقه فوقانی دارای اطاق‌هایی است که برای زندگی و پذیرایی پیش بینی شده‌اند. سایر بناهای خدماتی باغ از حصار اصلی استفاده کرده و به صورت دیواری مرکب بناهای مختلف خدماتی را در نقاط مناسب در خود جا داده است. این باغ علاوه بر سردر، شامل عمارت شاه‌نشین و حمام نیز می‌باشد. در حال حاضر قسمت شاه‌نشین، به یک رستوران تبدیل شده و توسط بخش خصوصی اداره می‌شود.

منبع مقاله: mehrnews.com

لینک کانال تلگرام سفرهای مملیکا