وضعیت روحی شاه در ماه‌های منتهی به انقلاب چگونه بود؟/ گریه‌ محمدرضا در حضور بازرگان آمریکایی

سرویس تاریخ مشرق- در لابه لای اسناد محرمانه سفارت آمریکا سندی در باب وضعیت روحی شاه در ۴ آذر ۱۳۵۷ وجود دارد که بدون هیچ شرحی منتشر می گردد:

از: کمپانی اقتصادی بارباراشل ECON/ COM, B L SCHELL

موضوع : ملاقات شاه با دیوید. د. اسکات و آلیس چالمرز

دیوید اسکات رئیس هیئت، رئیس اجرایی (مدیر عامل) و رئیس بنگاه (شرکت) آلیس چالمرز توسط شاه در یکشنبه ۲۵ نوامبر ۱۹۷۸ (۴ آذر ۵۷ ) ساعت ۱۱ صبح پذیرفته شد. شرح زیر توسط آقای وان وانر نماینده آلیس چالمرز در ایران که اسکات را تا قصر همراهی نموده، ولی شخصاً در ملاقات حضور نداشت، تهیه شده است. آقای اسکات شاه را از نظر روحی در وضع بسیار نامناسبی یافت او کمی خوشحال شد موقعی که اسکات از بچه هایش و سفیر زاهدی تعریف کرده. اسکات برای شاه اظهار همدردی کرد و خاطرنشان کرد که بازرگانان آمریکایی عموماً در حمایت او جدی هستند. شاه با تأسف گفت که خیلی ها اظهار پشتیبانی از او می کنند ولی همه اینها لفظی هستند و کمک واقعی به او نیستند. اسکات (در حالی که می کوشید نشان دهد کمکهای او تنها لفظی نیست) سفر اخیرش را به آرژانتین شرح داد و به شاه گفت که موفق شده است تصمیمی راجع به عدم تصویب تقاضای وامهای( E X ] M) برای پروژه های آلیس چالمرز را که به خاطر نقض حقوق بشر بود عوض کند.

اسکات سپس در ادامه صحبتش طرح مشترک سرمایه گذاری آلیس چالمرز را برای تهیه وسایل معدنی در ایران توضیح داد (ایرگرام A/J۵۴). او خاطرنشان کرد که او به اندازه کافی اطمینان داشته است که پروژه اش را فوری در ایران به انجام رساند. در این لحظه ضمن یک سکوت طولانی در حالی که اشک در چشمان شاه حلقه زده بود، اسکات نیز ناراحت شد. سرانجام شاه از او پرسید که چه اشتباهی در ایران شده؟ او در جواب گفت من توانایی جواب این سؤال را ندارم٬ ولی سرمایه داران آمریکایی از شاه حمایت می کنند. بر عکس رسم معمول سنت، اسکات بلند شد و سپس شاه اسکات را به آغوش کشید و از او به خاطر هدیه اش تشکر کرد. چیزی که معمولاً اتفاق نمی افتاد. به دنبال این ملاقات یک مقام رسمی وزارت دربار که اسکات را می شناسد گفت که روحیه شاه خراب است و دوست واقعی برای مشورت ندارد.

اسکات چنین پیشنهاد داد، که احتمالاً سودمند خواهد بود اگر زاهدی بیش از همیشه از ایران دیدن کند، برای اینکه او تنها کسی است که در زمانی که شاه بشدت نیازدارد، می تواند نقش دوست و محرم اسرار را برای او داشته باشد. از اسکات خواسته شد موقعی که به آمریکا برمی گردد زاهدی را از جریان مطلع کند.

محرمانه

۴ دسامبر[۱]