نگاهی به فیلم “اروند” کاری از پوریا آذربایجانی ؛ “اندوه ناتمام صد و هفتاد و پنج غواص”

یونس با بازی “سعید آقاخانی” جانباز اعصاب و روان سال‌های جنگ است. او در آسایشگاه جانبازان بستری است، مدام مونولوگ می‌گوید، با دوست‌های خیالی‌اش صحبت می‌کند و قرص‌هایش را می‌خورد. حال او سال‌ها پس از آن روزها هنوز یاد و خاطره‌ی هم‌رزمانش را زنده نگه می‌دارد، لاجرم با آن‌ها زندگی می‌کند و امید به بازگشت دوستان مفقودش دارد. یونس همسرش با بازی پانته‌ها پناهی‌ها را راضی می‌کند تا با یک گروه تفحص همراه شود. او که در کودکی می‌خواسته برای محبوبه از دل آب مروارید بیاورد، این بار هم مروارید می‌آورد اما به شکلی دیگر … سطور بالا خلاصه‌ای بود مختصر از فیلم اروند به کارگردانی پوریا آذربایجانی.

“پوریا آذربایجانی” نویسنده و کارگردان جوان فیلم اروند است، کسی که سال‌ها پیش خواهرش “نگار آذربایجانی” فیلم پر سر و صدای “آینه‌های روبرو” را ساخت. اروند، فیلمی در ژانر جنگ محصول سال ۹۴ به تهیه کنندگی “مهدی داوری” و با بازی بازیگرانی چون “سعید آقاخانی”، “پانته‌ها پناهی‌ها”، “طناز طباطبایی”، “مهرداد صدیقیان” و “امید روحانی”، “کاظم سیاحی“، “علی شادمان” و “حسین سلیمانی” و … است.

در سال ۹۴ خبری در رسانه‌ها مطرح شد که بر اندام هر کسی رعشه انداخت. گور دسته جمعی ۱۷۵ غواص دست بسته کشف شد و همین کشف هولناک جرقه‌ی اصلی را در ذهن آذربایجانی برای نوشتن این اثر زد. موضوعی که او به راحتی نتوانست از کنارش عبور کند.

بیش از سی سال است که در این ژانر فیلم و سریال ساخته می‌شود، در این میان آثاری توانستند ماندگار شوند که تاثیرشان بر مخاطب بیش از سایرین بوده است. آذربایجانی برای این تاثیرگذاری از شیوه‌ی سیال ذهن استفاده می‌کند. یونس مسافر زمان است، در زمان سفر می‌کند، در سال‌های مختلف پس و پیش می‌رود. او خاطرات خاک خورده‌اش را از هزار پستوی ذهن‌اش بیرون و دستی بر سر و رویشان می‌کشد. ابراهیم با بازی “علی شادمان” در جایی از فیلم می‌گوید پشیمان است، مطرح شدن این پشیمانی به رغم بسیاری از انتقادات به ضد قهرمان نشان دادن قهرمانان در فیلم آذربایجانی به هیچ وجه بد نیست، آدمی است دیگر. نمی‌توان ترس از مرگ را نادیده گرفت.

آقاخانی که سال‌ها در سریال‌ها و فیلم‌های کمدی بسیار بازی کرده و به عنوان یک کمدین در ذهن مخاطبان جا باز کرده، با بازی‌اش در این فیلم ثابت کرد که بازیگر توانمندی است. آذربایجانی معتقد است سعید آقاخانی تنها بازیگری بود که می توانست نقش «یونس» را به خوبی بازی کند. برخلاف شخصیت یونس که در فیلم پرداخت مناسبی پیدا می‌کند، شخصیت‌هایی که در مقابل او قرار می‌گیرند آن طور که باید و شاید پرداخت نمی‌شوند و هیچکدامشان قابل باور نیستند. مثلاً شخصیت لیلا با بازی طناز طباطبایی یکی از این افراد است که داستانش ناقص روایت می‌شود و این روایت ناقص علامت‌ سوال‌های زیادی را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند، سوال‌هایی که به خیلی از آن‌ها حتی در پایان فیلم هم پاسخ داده نمی‌شود.

سکانس‌هایی از فیلم، یادآور فیلم ماندگار “سفر به چزابه” اثر زنده یاد “رسول ملاقلی‌پور” است و دقیقاً این اتفاق تعمدی است. تقدیم فیلم به زنده‌یاد ملاقلی‌پور ادای دین فیلمساز جوان هم دال بر این تشابه است. اروند با سرمایه‌ی خصوصی ساخته شده و به گفته‌ی تهیه کننده‌ی فیلم منافع فیلم به موزه صلح تقدیم می‌شود.