تحلیلگر مسایل آمریکا انتخاب پومپئو را چرخش افراطی در کاخ سفید دانست

نیویورک- تحلیلگر مسایل آمریکا برکناری تیلرسون و انتخاب پومپئو را به معنای چرخش افراطی در سیاست خارجی آمریکا دانست که زنگ خطری برای ثبات خاورمیانه محسوب می شود.

کاوه افراسیابی دکترای علوم سیاسی از آمریکا و نویسنده چندین کتاب درباره امور خارجی و هسته ای ایران روز چهارشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، درباره جدیدترین تصمیم دونالد ترامپ مبنی بر عزل رکس تیلرسون وزیر خارجه و انتخاب مایک پومپئو رئیس فعلی سازمان سیا به جای وی، این مطلب را مطرح کرد.
وی پومپئو را طرفدار پروپا قرص سیاست های ترامپ دانست و با اشاره به مذاکره پیش روی آن ها با کره شمالی در ماه می گفت: برکناری تیلرسون از جنبه خودخواهی ترامپ است چون می خواهد همه اعتبار را در این زمینه به خود اختصاص دهد.
این تحلیلگر مسایل بین المللی مقیم آمریکا درباره تاثیر این تحول بر برجام هم اظهار کرد: مسیر برای خروج آمریکا از برجام هموارتر شده است. بنابراین کار مدافعان برجام در اروپا، چین و روسیه بسیار مشکل تر شده است و دیپلماسی قوی تری را از طرف اروپایی ها در دفاع از برجام می طلبد.
افراسیابی اضافه کرد: عجولانه است که بگوییم با سرکار آمدن پومپئو باید فاتحه برجام را خواند، البته شانس بقای برجام بعد از این تحول کمتر شده است اما لزوما به نقطه صفر نرسیده ایم.
وی یکی از معضلات کاخ سفید را هرج و مرج زیاد در روند تصمیم گیری دانست و درباره چین به عنوان یک عنصر مهم در دستیابی به مذاکره با کره شمالی گفت: این کشور از مدافعان جدی برجام هم هست.
کارشناس مسایل آمریکا با بیان این که اطلاعات زیادی از پشت پرده تصمیم گیری ها وجود ندارد، افزود: ما می توانیم درباره پسامدهای این تصمیم و تحولات ناشی از تعویض یک عضو کمابیش میانه رو با یک فرد تندرو که تاریخ اسلام هراسی، ضدیت با برجام، حمایت های همه جانبه از سیاست های جنگ افروزانه اسرائیل را داشته، پیش بینی کنیم.
افراسیابی همچنین این تغییر را یک پیروزی برای لابی رژیم صهیونیستی و همچنین عربستان سعودی دانست و اظهار کرد: این تحول، سیاست جنگ افروزانه اسرائیل در منطقه را تقویت خواهد کرد و چشم انداز صلح در یمن را هم تا حدی به خطر می اندازد.
وی معتقد است: دست عربستان سعودی برای ادامه سیاست های جنگ افروزانه در یمن و سیاست های افراطی آن در منطقه هم کمی بازتر خواهد شد. من فکر می کنم سیاست مداخله گرانه نظامی آمریکا در سوریه هم در این تحول، عمق بیشتری پیدا کند.
تحلیلگر مسایل آمریکا پومپئو را یک ایران هراس جدی دانست که می خواهد فضای سرمایه گذاری در ایران را مسموم کند و در عین حال حضور جیمز متیس در کابینه ترامپ را مانعی بر برهم زدن برجام دانست.
افراسیابی این تغییر را برای افزایش نقش ترامپ در سیاست خارجی هم ارزیابی کرد و یادآور شد:اگر آمریکا از برجام خارج شود، مطمئنا نقطه عطف جدیدی در تشنجات خاورمیانه و یک جهش به عقب خواهد بود که تفوق تفکرات جنگ طلبانه بر دیپلماسی تلقی می شود.
مشروح این گفت و گو را در زیر بخوانید:

سوال: موضوع برکناری تیلرسون و حتی جایگزینی پومپئو جدید نبود اما هم ترامپ و هم تیلرسون انکار می کردند، چه اتفاقی افتاد که در این مقطع، این تصمیم قطعی شد؟
جواب: بر خلاف انکار ترامپ که گزارش کاخ سفید را خنده دار خوانده بود و اصرار داشت که تیلرسون برسر کار خواهد ماند، همیشه بین این دو اختلافات جدی درباره سیاست های خارجی وجود داشت، بنابراین یک تصمیم تدریجی بود که سرانجام به این نقطه رسید و باید به زمان و دلایل مختلف آنی و دراز مدت آن نگاه کنیم.
همچنان که می دانیم تیلرسون مدافع جدی مذاکره با کره شمالی بود و به یاد دارم چندی پیش در واکنش به سخنان جنگ طلبانه ترامپ، تیلرسون درباره مذاکره اظهار نظر کرده بود. ترامپ توئیتی فرستاده بود که آشکارا با آن مخالفت کرده و نظر تیلرسون را احمقانه خوانده بود.
اما امروز می بینیم که این ها در آستانه نشست در ماه می هستند و مطمئنا اگر تیلرسون بر سرکار می بود، اعتبار زیادی در این مورد می گرفت. من فکر می کنم برکناری تیلرسون از سوی ترامپ جنبه خودخواهی رئیس جمهوری دارد چون می خواهد همه اعتبار را در این زمینه به خود اختصاص دهد.
همه می دانند ترامپ و تیلرسون درباره مسایل مهم سیاست خارجی از قبیل صلح خاورمیانه، برجام، نقش عربستان سعودی در لبنان و حتی یمن، تجارت بین المللی و ... هم نظر نبودند و تیلرسون بارها مقابل ترامپ ایستاده بود و برکناری وی با پومپئو که یک طرفدار پروپا قرص سیاست های ترامپ است به معنای چرخش افراطی در سیاست خارجی آمریکا تلقی می شود وهمزمان زنگ خطری برای ثبات خاورمیانه است.
همچنین مخالفت جدی پومپئو با برجام و اظهار نظر صریح ترامپ مبنی بر اختلاف نظر با تیلرسون درباره برجام، یکی دیگر از دلایل این برکناری بوده است.
سوال: بعضی معتقدند همچنان که ترامپ، تیلرسون را با یک توئیت برکنار کرد، برجام را هم کنار خواهد گذاشت، تا چه حد این فرضیه محتمل است؟
جواب: تصمیم بعد از چند روز از سفر نتانیاهو به واشنگتن رخ داده و می دانیم که تیلرسون از دخالت های جرد کوشنر داماد ترامپ در سیاست خارجی ناخشنود بود. به نظر می رسد که با این تحول در کابینه ترامپ، مسیر برای خروج آمریکا از برجام هموارتر شده است. بنابراین کار مدافعان برجام در اروپا، چین و روسیه بسیار مشکل تر شده است و دیپلماسی قوی تری از طرف اروپایی ها در دفاع از برجام را می طلبد.
من فکر می کنم عجولانه است که بگوییم با سرکار آمدن پومپئو دیگه باید فاتحه برجام را خواند، البته شانس بقای برجام بعد از این تحول کمتر شده است اما لزوما به نقطه صفر نرسیده ایم.
به چند دلیل؛ یکی این که خروج آمریکا از برجام منجر به اختلافات شدید اروپایی ها خواهد شد و لطمه جدی به سیاست کره ای آمریکا وارد خواهد کرد، چون ترامپ در 12 ماه می قرار است درباره برجام تصمیم جدید بگیرد و در همین ماه هم دیدار عالی رتبه با کره شمالی دارد، اگر آمریکا همزمان از برجام خارج شده باشد، اعتبار بین المللی آمریکا پایین خواهد رفت و می دانید دست دیپلماتیک ترامپ در بازی با کره شمالی ضعیف تر خواهد شد. همزمانی این دو موضوع می تواند تا حدی به نفع برجام باشد.

سوال: بعضی ها می گویند که اگر برجام را کنار بگذارد دستش برای مذاکره بازتر خواهد شد و نشان می دهد که زیر بار توافق بد نمی رود.
جواب: فکر نمی کنم، چون یک اجماع بین المللی درباره برجام وجود دارد و چین هم از مدافعان جدی برجام است و این بازی های زبانی ضد برجام خریدار چندانی در جامعه بین المللی ندارد و اگر آمریکا خارج شود، همچنان که خیلی ها همچون شرمن و کری بارها گفته اند به اعتبار دیپلماتیک آمریکا صدمه وارد خواهد شد.
سوال: تیلرسون پیش از نخستین حضور در نشست کمیسیون مشترک برجام در حاشیه مجمع عمومی هفتاد و دوم سازمان ملل، نظر منفی نسبت به برجام داشت اما پس از این نشست به نظر می رسید تازه از ماجرا آگاه شده و نظرات متعادل تری نسبت به برجام داشت، آیا تصمیم ترامپ درباره برجام یا حتی نظرات پومپئو درباره برجام ناشی از ناآگاهی آن ها نیست؟
جواب: یکی از معضلات کاخ سفید امروز این است که هرج و مرج زیادی در روند تصمیم گیری به چشم می خورد و رفتارهای متناقض و زیگزاگی متعددی را شاهد بودیم که تعبیر صحیح از روند فکری حاکم بر کاخ سفید را کمی مشکل می کند. بعید نیست که ترامپ تصمیم خود را درباره برجام گرفته و اگر در ماه می، تیلرسون بر سر کار بود و این اعلام انجام می شد، احتمالا تیلرسون استعفا می داد و این برای ترامپ گران تمام می شد. هرچند من هنوز مقداری خوش بین هستم که آمریکا از برجام خارج نخواهد شد اما نمی شود این سناریو را نادیده گرفت. بسیاری از مسایل پنهان است و اطلاعی درباره آن ها نداریم اما می توانیم درباره پسامدهای این تصمیم و تحولات ناشی از تعویض یک عضو کمابیش میانه رو با یک فرد تندرو که تاریخ اسلام هراسی، ضدیت با برجام، حمایت های همه جانبه از سیاست های جنگ افروزانه اسرائیل را داشته، داشته باشیم.
این یک پیروزی لابی اسرائیل در واشنگتن است و سیاست جنگ افروزانه اسرائیل در منطقه را تقویت خواهد کرد و همزمان یک پیروزی هم برای عربستان سعودی است .
فراموش نکنیم وقتی که عربستان سعودی که در موضوع سعد حریری را ایجاد کرد، با مخالفت های تیلرسون مواجه شد و در همین هفته های پیش هم وقتی که قضیه آتش بس در سوریه مطرح شد از طرف وزارتخارجه آمریکا فشارهایی بر ترکیه برای آتش بس در عفرین وارد شد که در کاخ سفید منعکس نشد.

سوال: یعنی این برکناری به سفر هفته آینده بن سلمان خواهد داشت؟
جواب: فکر می کنم که عربستان سعودی از شنیدن این خبر بسیار راضی و خشنود است و نگرانی های جزئی و ثانوی که با تیلرسون داشت را دیگر نخواهد داشت.
ترامپ اینک با عزل تیلرسون و آوردن کسی که به عنوان بله قربان گو شناخته می شود، چشم انداز صلح در یمن را هم تا حدی به خطر می اندازد و دست عربستان سعودی برای ادامه سیاست های جنگ افروزانه در یمن و سیاست های افراطی آن در منطقه کمی بازتر خواهد شد.
بنابراین از همه جانبه باید این خبر را نامطلوب تلقی کرد به خصوص درباره ایران چرا که نظرات پومپئو درباره ایران بسیار مشخص است. او یک ایران هراس جدی است که می خواهد فضای سرمایه گذاری در ایران را مسموم کند. باید دید که چه تغییراتی در سیاست های آمریکا در سوریه ایجاد خواهد شد. در آنجا هم با روند صلح مواجه هستیم که تیلرسون هوادار فرایند ژنو و آستانه بود و من فکر می کنم سیاست مداخله گرانه نظامی آمریکا در سوریه هم در این تحول، عمق بیشتری پیدا کند.
با این حال باید اضافه کنم که هنوز در کابینه ترامپ تیلرسون دیگری به نام جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا وجود دارد که بارها اعلام کرده است برجام منطبق با منافع آمریکا است و از برجام حمایت کرده است. باید دید که این چرخش افراط گرایانه در کاخ سفید که تمایلات جنگ افروزانه عمق می بخشد، چگونه با متیس امکان پذیر خواهد بود.

سوال: جوزف ووتل فرمانده مرکزی ارتش آمریکا هم گفته بود که اگر برجام برود، جایگزینی برای آن وجود ندارد.
جواب: دقیقا، معضلی که ترامپ با آن مواجه است این است که پنتاگون همسو با ترامپ درباره برجام نیست، متیس وزنه بسیار مهمی است که البته با رفتن تیلرسون تا حدودی تنها شده است و مطمئنا از این خبر ناخشنود است. آمریکا اکنون معضلات مهمی در رقابت با چین، روسیه و همچنین معضلاتی در تجارت بین المللی دارد و باید دید تا چه اندازه روی کار آمدن پومپئو منجر به یک تحول جدی در سیاست خارجی آمریکا خواهد شد.
سوال: آیا با آمدن پومپئو، در وزارتخارجه آمریکا که دارای اختلاف نظرهای جدی بود و به عنوان نمونه اختلاف نظر نماینده آمریکا در سازمان ملل با تیلرسون را می توان نام برد، یکپارچگی ایجاد خواهد شد؟
جواب: اخیرا تیلرسون اعلام کرده بود که در آمریکا چهار وزیر خارجه وجود دارند، علاوه بر خودش به خانم هیلی، مک مستر، جرد کوشنر اشاره کرد. از این رو باید انتظار تداوم این روند را داشته باشیم و هرکدام از این افراد ساز خود را خواهند زد اما همگونی بیشتری در سیاست خارجی بیشتری را باید انتظار داشته باشیم.
علاوه بر آن، نقش خود ترامپ در تصمیم گیری درباره سیاست خارجی را افزایش خواهد داد. ترامپ هم که تجربه زیادی در سیاست بین المللی و دیپلماسی ندارد. باید دید که روند عقلانی شدن دولت ترامپ که تیلرسون عامل مهم آن بود و امروزه منجر به این دیپلماسی جدید با کره شمالی شده ادامه خواهد یافت یا متوقف می شود.
یک آزمایش مهم این مساله، برجام است که اگر آمریکا از آن خارج شود که مطمئنا نقطه عطف جدیدی در تشنجات جدیدی در خاورمیانه خواهد بود، یک جهش به عقب خواهد بود و تفوق تفکرات جنگ طلبانه بر دیپلماسی تلقی می شود.

سوال: به نظر شما وضعیت روابط آمریکا با اروپا چگونه خواهد شد؟
جواب: این روابط ساختار دیرینه دارد، تحول و تجدید بنای آن بسیار کند و مشکل است. همچنان که دیدیم ترامپ در تبلیغات ریاست جمهوری علیه ناتو صحبت می کرد اما هیچ اتفاقی نیفتد.
پومپئو نسبت به تیلرسون که مدافع جدی تجارت آزاد بود، طرفدار انحصارگرایی است. بنابراین باید مقداری چرخش به سمت انحصارگرایی که این روزها ترامپ با وضع تعرفه جدید بر بعضی از واردات ایجاد کرده و واکنش اروپایی ها را به دنبال داشته است، انتظار داشته باشیم.
به نظرم یک سری تحولات ثانوی رخ خواهند داد اما این کشتی سهمگین سیاست خارجی آمریکا را دشوار می توان از نقطه ای به نقطه دیگر نوسان داد. معمولا به کندی انجام می شوند و متغیرهای مهمی دخیل هستند که مانع یک بازنگری جدی به مسایل می شوند.
همچنان که می بینید درباره پیمان تغییرات آب و هوایی، تیلرسون ندا داده بود که آمریکا بازخواهد گشت. ممکن است این ها انجام شود اما بدون تیلرسون. یا حتی بازگشت به حمل و نقل آسیا-پاسفیک . این خروج به نفع چین تبدیل شد و زمزمه آن است که دوباره به آن بازگردند.
بنابراین ما در یکسال اخیر شاهد چرخش ها و زیگزاگ های زیادی در سیاست خارجی بودیم که احتمالا ادامه خواهد داشت اما همچنان که گفتم، عزل تیلرسون را می توان یک خبر بد به خصوص برای ثبات در خاورمیانه و جهان در نظر گرفت.
اروپام**1429