کوتاه بودن دوره برداشت، بزرگترین معضل کارگران بخش زعفران است

دولت با ارائه راهکارهای مدیریتی در صنایع بسته‌بندی زعفران می‌تواند نقش بسزایی در افزایش روزهای کاری کارگران روزمزد داشته باشد. خشکسالی موجب کاهش تولید گل مزرعه زعفران خواهد شد و تولید کمتر موجب راندمان پایین و در نتیجه کاهش نیاز به کارگر خواهد بود.

به گزارش خبرنگار ایلنا، ایران به دلیل دارا بودن آب و هوایی مساعد و متنوع، محل مناسبی برای کشت زعفران با بالاترین درجه کیفیت است. حدود 90 درصد از تولید کل زعفران در جهان در کشور ما تولید می‌شود. هم‌اکنون تعداد 22 استان کشور و حدود 70 هزار هکتار در زمینه تولید زعفران فعال هستند که از این میزان حدود 90 درصد آن در دو استان خراسان رضوی و جنوبی تولید می‌شود. عمده صادرات این محصول به چین و اسپانیاست. محصول به‌صورت فله‌ای به این کشورها صادر و پس از بسته‌بندی به بازارهای جهانی عرضه می‌شود. با وجود قابلیت‌های لازم در تولید زعفران و صنایع وابسته به آن، هنوز راهکار اساسی در پیاده‌سازی روندی که بتواند استفاده حداکثری از این محصول کشاورزی را برد، ارائه نشده و این موجب آسیب‌رسانی بیشتر به قشر کشاورز و کارگران وابسته به این محصول شده است.

شیوه سنتی تولید و فرآوری زعفران مهمترین مانع ایجاد اشتغال حداکثری کارگران است

سیدمحمد سیدی (کارشناس پژوهشی پژوهشکده زعفران دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تربت حیدریه) درباره عمده مشکلات کارگریِ زعفران گفت: عمده ایجاد اشتغال زعفران در هنگام برداشت گل و پاک کردن زعفران به دلیل مکانیزه نبودن این فرآیند است که به مدت دو ماه در سال و از اواسط مهر تا اواخر آبان ماه است. در این مدت کشاورزان، با توجه به محدود بودن فصل برداشت با کاهش نیروی کارگر مواجه هستند. این بازده زمانی کوتاه کارگری برای این قشر از جامعه موجب شده در طول سال به توجه به نیازهای تولیدات دیگر محصولات زراعی به کار در دیگر مزارع و محصولات کشاورزی مشغول باشند.

سیدی درباره عوامل موثر در بیکاری کارگران خاطرنشان کرد: نبود صنایع بسته‌بندی، برندسازی و فروش فله‌ای زعفران به کشورهای دیگر علاوه بر کاهش قیمت زعفران و جولان دادن دلال‌ها در این بخش، موجب ایجاد بیکاری‌ می‌شود که می‌توان با ایجاد صنایع تبدیلی بخش اعظمی از نیروی کارها در این مناطق را پوشش داد و سود بیشتری را هم نصیب کشاورزان زعفران کرد.

از نظر وی، خشکسالی عامل مهم دیگری برای کاهش تعداد کارگر در این بخش نسبت به سال‌های قبل بوده است: خشکسالی موجب کاهش تولید گل مزرعه زعفران خواهد شد و تولید کمتر موجب راندمان پایین و در نتیجه کاهش نیاز به کارگر خواهد بود. نتیجه این فرآیند موجب افزایش مهاجرت و حاشیه‌نشینی در اطراف شهرها می‌شود که پیامدهای اجتماعی به همراه دارد.

سیدی درباره راهکارهای ایجاد فرصت‌های بیشتر شغلی برای کارگران فصلی در فرآیند زعفران افزود: مدیریت آب برای جلوگیری از کاهش اثرات خشکسالی؛ کاهش نوسانات بازار و تعیین قیمت مصوب خرید زعفران؛ ایجاد کارخانجات بسته‌بندی و برندسازی تولیدات زعفران در داخل کشور؛ جلوگیری از فروش فله‌ای این محصول به کشورهای دیگر می‌تواند ازجمله این راهکارها باشد.

زندگی کارگران روزمزد

وجود ظرفیت‌های نهفته در زعفرانِ کشور، کارگران این بخش، وضعیت معشیتی مناسبی ندارند و از وجود دلال‌ها و عدم رسیدگی دولت در مسائل مختلف گله مند هستند، به این بهانه پای صحبت کارگر روزمزدی می‌نشینیم که در زمینه تولید زعفران نیز فعالیت دارد. سیدموسی حسینی‌تبار یکی از کارگران بی‌شمار روزمزدی است که در روستاهای اطرف نیشابور ساکن است. این کارگر روزمزد، حدود سه ماه از سال را در زمین‌های زعفران کارگری کرده است و بواسطه آشنا شدن با اصول پرورش زعفران، در سال گذشته قطعه زمینی به مساحت شش هزار متر خریداری کرده است و تا بتواند به طور مستقل به تولید زعفران بپردازد.

حسینی‌تبار مشکلات عمده در این بخش را کمبود منابع مالی به واسطه منبع مالی روزمزد دانست و گفت: مشکلات عمده افردای مانند من که اساس زندگی آنها براساس کارگری روزمزد است، هزینه اولیه بسیار زیاد برای ایجاد یک زمین کشاورزی برای تولید زعفران می‌باشد. پارسال حدود 18 میلیون تومان برای کاشت پیاز هزینه کردم. «سال هیچ» اصطلاحی است که وی برای سال اول مزرعه زعفران خود آورده است و نشان می‌دهد که هنوز به درآمد نرسیده است.

او برای پُر کردن هزینه‌های مربوط به زمین زعفران و تامین مخارج زندگی خود مجبور است فشار بیشتری را متوجه خود کند و برای تامین مخارج خود در بعضی از شب‌ها هم کار کند، تا از پس هزینه‌ها به امید روزهای بهتر با محصول‌دهی مزرعه زعفران خود باشد.

حسینی‌تبار برای جبران و کم شدن فشار ناشی از تامین هزینه زمین زعفران اینطور عنوان کرد: وجود چند قطعه زمین دو تا سه هزار متری زعفران با عمرهای متفاوت می‌تواند این خلا را بپوشاند، هر چند برای تامین مخارج خود و زمین‌های فشار بیشتری را تا ثمره‌دهی زمین کشاورزیم، متحمل شوم.

وی هزینه پاک کردن گل زعفران را برای خود اقتصادی ندانست و در این باره افزود: با توجه به کمبود کارگر و برداشت در یک بازده زمانی کوتاه مدت، پاک کردن گل زعفران اقتصادی نیست و مجبوریم به صورت گل، زعفران را با قیمت پایین‌تر بفروش برسانیم که این کار موجب سود کمتر و افزایش درآمد دلال‌ها می‌شود.

وی مهمترین مشکلات کارگران منطقه را کوتاه بودن دوره کاری در مزارع زعفران عنوان کرد و گفت: باتوجه به برداشت محصولات در یک بازده زمانی کوتاه (مهر و آبان) به کمبود روزهای کاری در طول سال مواجه هستیم. در صورتی که می‌توان با تغییر روند در این حوزه و ایجاد کارخانجات بسته‌بندی، هم به روزهای کاری کارگران روزمزد افزود و هم می‌توان مشاغل ثابتی را با احداث کارخانه ایجاد کرد. از سوی دیگر با ایجاد این امکانات، دست دلالان نیز کوتاه می‌شود و زعفران با قیمت بیشتری از کشاورزان امثال من که کارگر روزمزد محسوب می‌شوند، خریداری می‌شود.