وقتی صحبت از نژاد پرستی می‌شود ذهن ما ناخودآگاه به سمت سیاه‌پوستان و رسوم غلط و غیرانسانی برده‌داری می‌رود. نژاد پرستی در سراسر تاریخ بوده است و تقریبا در اکثر جوامع و ملل‌ها در بین افراد تبعیض نژادی وجود داشته است. اگرچه امروزه این فرهنگ نادرست کمرنگ‌تر از گذشته شده است اما هنوز هم این تفکر برتر‌پنداری در برخی از اقوام و ملت‌های جهان وجود دارد.

نژاد پرستی چیست؟

نژادپرستی(Racism) تفکر برتر دانستن یک نژاد بر نژادهای دیگر است. درواقع نژاد پرستی نوع خاصی از تعصب است که بر مبنای استدلالات نادرست و عمومیت دادن برخی خصوصیات به گروهی از انسانها، به گونه‌ای غیرقابل انعطاف، شکل می‌گیرد. هرگاه فردی اجازه دهد عقاید متعصبانه‌اش مانع از رشد و حرکت دیگری شود تبعیض نژادی رخ داده است و آنان که همه افراد یک نژاد را از برخی مشاغل خاص، مسکن، حقوق سیاسی، فرصت‌های تحصیلی یا تعاملات اجتماعی محروم می‌کنند عاملان تبعیض نژادی هستند.

"نژاد پرستی" احساس ترس یا نفرتی نابجا از یک انسان تنها به دلیل نژاد او است.

تاریخچه نژاد پرستی

اگر اروپاییان معتقد نبودند که سیاهان نژادی پست‌تر هستند شاید هیچ‌گاه، تجارت برده وجود نمی‌داشت. سراسر تاریخ بشر آکنده از نژاد پرستی است. یونانیان باستان، هندیان و چینی‌ها به‌رغم خدمات زیادی که به بشریت کرده‌اند، در پست شمردن نژادهای دیگر، سابقه زیادی دارند. تبعیض نژادی در طول تاریخ پرفراز و نشیب جوامع بشری به صورت‌های گوناگونی رخ نموده است. از زمانی که یونانی‌های باستان اقوام غیریونانی را فرومایگانی دانستند که شایسته آزادی نیستند، تا روزگاری که سوداگران برده ، کشتی‌ها را از سیاه‌ پوستان آفریقایی انباشتند تا آمریکا را بر گوشت و خون آنان بنا کنند و تا امروز که صاحبان زر و زور می‌کوشند که از انسان‌ها، این شریف‌ترین مخلوقات خدا ، برده‌های مدرن بسازند، نژادپرستی همیشه یکی از معضلات جامعه جهانی بوده است. در سال‌های اخیر نیز موج جدیدی از نژادپرستی در کشورهای اروپایی رشد پیدا کرده است. این پدیده از کشورهای شمال اروپا مانند نروژ تا کشورهای جنوبی قاره سبز نظیر یونان گسترش پیدا کرده است. حتی در فرانسه ، کشوری که ادعا می‌کند مهد آزادی و دموکراسی است ، در دو دهه اخیر موضوع نژاد پرستی به صورت جدی مطرح شده است.

معروف‌ترین دولت‌های نژادپرست قرن بیستم حکومت نازی رایش سوم در آلمان، حکومت فاشیست ایتالیا و آپارتاید آفریقای جنوبی و اسرائیل (رفتار آپارتایدی اسرائیل با فلسطینیان) به شمار می‌روند.

عوامل موثر بر نژاد پرستی

اگرچه رنگ پوست یکی از عوامل مهم در تبعیض نژادی است اما حتی زمانی که رنگ پوست مطرح نباشد عوامل دیگری چون زبان، مذهب، ملیت، تحصیلات، جنسیت یا سن و سال منجر به بروز تعصبات می‌گردد.
جامعه‌شناسان، مورخان و انسان‌شناسان معتقدند وقتی دو گروه با رنگ پوست و ظاهر فیزیکی متفاوت با هم در تماس قرار می‌گیرند و بر سر یک موضوع رقابت می‌کنند تبعیض نژادی با شدت و خشونت بیشتری بروز می‌کند.

نژاد پرستی علیه مسلمانان

یکی دیگر از نمودهای نژادپرستی در سال‌های اخیر رفتار تبعیض‌آمیز علیه مسلمانان در اروپا است. ترویج پروژه اسلام هراسی از سوی محافل سیاسی و فرهنگی غرب به طور روزافزونی بر دامنه اسلام ستیزی در سطح جوامع اروپایی افزوده است. هشدارهای سازمان‌های بین‌المللی در این زمینه نیز قابل توجه است. سازمان عفو بین الملل در آوریل 2012 گزارشی را با عنوان "گزینش و تعصب: تبعیض علیه مسلمانان در اروپا " منتشر کرد. نظرسنجی‌ها در چند کشور اروپایی نیز از افزایش سوءظن و نظر منفی نسبت به مسلمانان حکایت دارد. مسلمانان به دلیل عقاید مذهبی خود در بازار کار و نظام آموزشی کشورهای اروپایی مورد تبعیض واقع می‌شوند. نمونه‌هایی از این دست در اتحادیه اروپا فراوان است. جالب توجه این که چنین مواردی از نقض حقوق بشر در کشورهایی اتفاق می‌افتد که حقوق بشر را از اصول اساسی و ادعایی خود می‌دانند. ظاهرا به نظر می‌رسد برای کشورهای مدعی حقوق بشر، واژه "بشر " تعریف جامع و فراگیری ندارد و ارزش وجودی هر فرد براساس نژاد، قومیت و مذهب او مشخص می‌شود.

مبارزه با نژاد پرستی

در طول تاریخ همراه انسان‌هایی بودند که بطور جدی به مبارزه با تبعیض نژادی پرداختند. مهاتما گاندی، مارتین لوترکینگ و نلسون ماندلا از پیشگامان راه مبارزه با نژادپرستی در قرن بیستم بودند. مهاتما گاندی رهبر سیاسی و معنوی هند در راه استقلال این کشور ، با استفاده از فلسفه بی‌خشونت (آهیما) در مقابل تبعیض و استعمار بریتانیا در هندوستان ایستادگی نشان داد. در این راه، وی سال‌ها تلاش کرد نسبت به تبعیض هشدار دهد اما در سال 1948 میلادی توسط یک افراط‌گرای هندی ترور شد. ترور وی اندوه و واکنش‌های زیادی در سراسر جهان به همراه داشت.
در کشور آفریقای جنوبی نیز ، نلسون ماندلا و استیو بایکو همراه افراد بنامی نظیر نادین گوردیمر، باب مارلی و جاکوب زوما از پیشگامان مبارزه با رژیم آپارتاید (جدانژادی) بودند.

گرچه امروزه به دلیل مبارزات مساوات‌طلبانه اجتماعی و بالا رفتن سطح فرهنگ و آگاهی مردم، نژاد پرستی تقلیل چشم‌گیری یافته است، اما هنوز به صورت‌های پنهان و آشکار (در سراسر جهان، به ویژه کشورهای صنعتی پیشرفته)، باعث تحقیر و پست شمردن گروه‌های نژادی غیر سفیدپوست می‌شود و آنها را از مزایا و فرصت‌های اجتماعی محروم می‌کند.

امید است مساوات و برابری چنان در جهان سایه افکند که دیگر در هیچ کجای دنیا شاهد تبعیض نژادی نباشیم.