تزیینات در معماری ایران، از زبان سه معمار جوان ایرانی می شنویم!

آلفرد لوس، معمار سرشناس و ژورنالیست قهار اتریشی در ابتدای یکی از مقالات خود با عنوان «تزئین و جنایت» انسان مدرن را با انسان بومی آدم‌خوار در جزایر پاپوا مقایسه می‌کند و بر این اساس هرگونه گرایش به تزئینات در معماری و بنا را نوعی نماد تحجر و در آخر جنایت محض می‌داند. پیرو این مقاله جنجالی و باب‌ شدن شعار «تزئینات، جنایات است» در محورهای اصلی معماری مدرن آن زمان، تغییرات جدی به وجود آمد و معماران با این توجیه که زیبایی باید در کالبد معماری باشد نه در جزئیات و عناصر تزئینی الحاقی آن به خلق آثار تازه‌ ای پرداختند. ناگفته نماند که معماران ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در این عرصه گاها خوش درخشیدند و یا با افراط در این زمینه آثاری نه‌ چندان مطلوب برای دنیای امروز معماری برجای گذاشته‌ اند. به همین منظور در این شماره از مجله منزل قصد داریم دیدگاه جمعی از معماران برجسته کشور در رابطه با «چگونگی استفاده از تزئینات در معماری امروز ایران» با شما در میان بگذاریم، پس با ما همراه باشید.

نیما مکاری

مؤسس و مدیر دفتر مهندسی نیما مکاری و همکاران تحصیلات : دانش‌آموخته مقطع لیسانس و فوق‌لیسانس دانشگاه آزاد قزوین
دانش آموخته دکتری معماری واحد علوم و تحقیقات موفق به کسب جوایز معماری در مسابقات معتبر داخلی و بین‌ المللی

پژمان طیبی

مؤسس و مدیر دفتر شخصی پژمان طیبی تحصیلات : کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد تهران مرکز موفق به کسب جوایز معماری در مسابقات معتبر داخلی و بین‌ المللی

سهراب عزیزالهی

مؤسس و مدیر دفتر معماری سهراب عزیزاللهی تحصیلات : کارشناسی ارشد معماری از دانشگاه آزاد قزوین موفق به کسب جوایز معماری در مسابقات معتبر داخلی و بین‌ المللی

نیما مکاری می گوید:

هرچند که در معماری سنتی ما مسئله تزئینات به‌ وفور دیده می‌ شود، اما آنچه در معماری گذشته سرزمینمان اهمیت داشت، سازمان‌ دهی فضاها برای بهینه‌ سازی کیفیت زندگی افراد در یک حوزه مشخص آب و هوایی بود. در این میان، بسته به مسئله کارکرد، تزئینات معماری ایرانی که بیشتر، مفاهیمی برگرفته‌ شده از جهانی والاتر یا تمثیلی از بهشت برین بود را در ذهن باشند در فضا تداعی می‌ کرد، اما تزئینات در معماری امروز ایران دیگر رنگ و بو یا مفاهیمی تمثیلی ندارند.

مطلب پیشنهادی : معماری اصیل ایرانی در خانه بروجردی‌‌ها

آنچه در تزئینات امروز ساختمان‌ های ما مهم است، استفاده از تناسبات و رسیدن به زیبایی بصری و یا گرافیکی است. در این میان، هارمونی، نقش نهایی این تزئینات بوده و همان‌ طور که پیش‌ تر گفته شد، این هزینه‌ ها به دنبال کسب درآمد بیشتر و یک عامل اقتصادی برای فروشنده ایفای نقش نموده است. هم‌چنین می‌ توان گفت که در یک مسیر عرضه و تقاضا سلیقه خریدار نیز به‌مرور زمان دستخوش فرهنگ‌ سازی نادرست شده و به شیوع این فرهنگ‌ سازی غلط دامن زده است. چنین به نظر می‌ رسد که در سال‌ های آتی با تغییر در ذائقه معماران و ایجاد مراکزی نظیر کمیته نما در شهرداری‌ ها از این تجمل‌ گرایی صرف کاسته شده، تزئینات ماهیتی فراتر از عامل صرف زیبایی‌ شناسی را در حوزه فرهنگ‌ سازی به خویش گیرند.

دفتر معماری پژم...

پژمان طیبی :

جامعه امروز ایران، دارای اختلاف طبقاتی بسیار زیادی است. از یک‌ سو شاهد عده زیادی هستیم که سهمشان از کیفیت زندگی یک خانه، آلونکی است قرار گرفته در طبقه‌ ای از یک آپارتمان زشت کم‌ نور و از سوی دیگر قشر مرفهی را داریم که یکی از دغدغه‌ های اصلیشان، یافتن ابزاری برای نمایش ثروت و قدرت خویش است. تزئینات زیاد و معماری پرطمطراق در ساختمان‌های اشرافی از دیرباز تا کنون ابزار مهمی برای این منظور بوده است. با نگاهی به گذشته ایران و معماری آن (مثلا خانه بروجردی‌ ها در کاشان) درمی‌ یابیم که در همه ادوار، تزئینات، عامل اصلی نمایش تفاوت طبقاتی مردمان بوده است.

مطلب پیشنهادی : ۱۰+۱ جذابیت منحصر به فرد معماری ایرانی!

دفتر معماری پژم...

امروزه نیز باوجود تغییرات زیادی که در سبک زندگی ما ایجاد شده، هنوز هم می‌ بینیم که خانه‌ ای با تزئینات زیاد، خانه ایده‌ آل قشر مرفه جامعه است. هرچند، دیگر به‌ جای اینکه تزئینات بر پیکره و قامت معماری ایرانی بنشیند بر بستری برگرفته از معماری روم باستان نشسته است؛ حجم‌ هایی که معمولا تقلیدی کورکورانه و به‌ دور از اصول زیبایی‌ شناسی هستند و کارکرد اصلیشان میزبانی از تزئینات است؛ درواقع دلیل استقبال قشر مرفه از این نماها، علاقه آن ها به این سبک نیست، بلکه تزئینات زیاد و پرطمطراق بودن آن هاست.

دفتر معماری پژم...

دفتر معماری پژم...

از تأثیرات جنبش مدرن در هنر و معماری، حذف تزئینات و ساده‌ سازی فرم بوده است. طراحی امروز دنیا به دنبال سادگی است و قشر ثروتمند به دنبال تزئینات و پیچیدگی. این دوگانگی نگاه‌ ها اختلافات زیادی را میان معماران و مردم عادی موجب شده است. تا وقتی‌ که ما معماران نتوانیم در کارهای خود، تزئیناتی متناسب با نیاز این قشر مردم خلق کنیم و یا تقلید مناسبی از هنر دیروز سرزمینمان داشته باشیم، این مناقشات ادامه خواهد داشت و تزئینات اضافه‌ شده به پیکره‌ ای از سبک روم باستان، نیازهای طبقه مرفه را برطرف خواهد کرد.

مطلب پیشنهادی : برترین معماری ایرانی در ۱۰۰ سال گذشته!

سهراب عزیزالهی چنین نظری دارد :

«آن هایی که از قافله‌ عقب افتاده‌ اند سرعت تکامل فرهنگی را کاهش می‌ دهند». آدولف لوس/ تزئینات و جنایت.
نقش تزئینات در معماری امروز ایران (در بیشتر موارد) به تقلیدهای نادرست از سبک‌ های معماری اعصار گذشته اروپا تقلیل پیدا کرده است. به نظر من با فراگیر شدن اینترنت و گسترش توریسم، نوعی شیفتگی در طبقه‌ ای نوظهور که می‌ توانند صاحبان سرمایه یا استفاده‌ کنندگان از محصولات گران‌ قیمت ساخته‌ شده توسط صاحبان سرمایه باشند به وجود آمده است. این شیفتگی و علاقه سطحی به شکل بناها و شهرهای توریست پذیر دنیا به‌ ویژه اروپا باعث شده تا تلاش برای بازسازی همان تزئینات در ایران انجام گیرد؛

مطلب پیشنهادی : ۷ ساختمان برجسته امروزی با الهام از معماری اصیل ایرانی!

به‌ این‌ ترتیب ما شاهد کپی‌ برداری غلط و نابجایی از سبک‌ های معماری اعصار گذشته اروپا (که حتی خود آن ها امروزه از آن استفاده نمی‌ کنند) هستیم، بدون اندیشه و توجیه منطقی که فقط هم یک مد است؛ مدی که باعث از بین رفتن فرهنگ و هدر رفتن سرمایه، وقت و نیروی کار می‌ شود و درنهایت باعث افزایش قیمت و مشکلات بعد از آن می‌ گردد. این مد در سال‌ های آینده توسط همین طبقه نوظهور و از قافله عقب‌ مانده و مقلدان چشم‌ بسته آن ها کنار گذاشته خواهد شد، البته در این میان، نقش فارغ‌ التحصیلان رشته معماری در دمیدن در این تنور نیز بی‌تأثیر نیست و آنچه در این‌ بین قربانی می‌ گردد معماری اصیل و فرهنگ ایرانی است.

در مطالب گذشته معماران برجسته ایرانی به سوال های زیر پاسخ دادند:

تعریف معماری ، تفاوت دیدگاه مردم و معماران در چیست؟ رابطه میان معماری ایران و جهان از زبان معماران برجسته! معماران برجسته ایرانی از اثر معماری بر سبک زندگی می گویند!​

منبع : مجله منزل | نویسنده : ثمین فراهانی