پایش فرونشست و حریم تهران با تصاویر ماهواره‌ای

کنترل تغییرهای تهران و حریمش از راه دور؛

هم اکنون نیمی از جمعیت کره زمین در شهرها زندگی می کنند و مناطق شهری سالانه 67 میلیون افزایش جمعیت دارند. تا سال 2030 نزدیک به 5 میلیارد نفر در شهرها زندگی خواهند کرد و در 25 سال آینده جمعیت روستایی کاهش خواهد یافت و این بدان معناست که رشد جمعیت متعلق به مناطق شهری خواهد بود.

این رشد برق آسا باعث شده توازن یا تعادل بین شبکه های شهری و الگوهای طبیعی بهم بخورد و شبکه های شهری بر شبکه‌های اکولوژیکی آسیب پذیر تسلط یابند و کیفیت و سلامت سیستم‌های اکولوژیکی که حیات خود شهر نیز به آنها وابسته است، کاهش یابد.

از اینرو پایش (monitoring) تغییرهای شهری به منظور بررسی وضعیت گسترش فیزیکی شهر و تخریب محیط زیست و جلوگیری از روند توسعه بی رویه شهر امروزه خیلی ضروری به نظر می رسد.

برای پایش تغییرهای شهری نیاز به اطلاعات جامع و دقیقی است که از نتایج تحلیل آن برای برنامه ریزی و مدیریت شهری به منظور تصمیم گیری در ارایه خدمات و تسهیلات و همچنین جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز و خارج حریم تعیین شده، استفاده شود. در چند سال اخیر با پیشرفت فن آوری سنجش از دور، تصاویر ماهواره ای حاصل از این فن آوری کاربردهای فراوانی از جمله در مطالعه‌های شهری دارند.

استفاده از فن آوری سنجش از دور و تصاویر ماهواره ای، ضمن توانایی کاهش محسوس هزینه تهیه اطلاعات جغرافیایی، ترتیب منظم بازنگری و بروز درآوردن اطلاعات را نیز بهبود می بخشد. در واقع سنجش از دور به عنوان منبع تامین بسیاری از داده‌های مورد نیاز و GIS به عنوان سامانه‌ای که عمدتا مدیریت، تحلیل و ارایه مجدد اطلاعات را برعهده دارند ارتباط تنگاتنگی پیدا کرده اند.

دید جامع و یکنواخت از هر ناحیه زمین( امکان مطالعه یک منطقه وسیع در زمان کوتاه، مسلط بودن به کل منطقه و امکان بررسی ارتباط پدیده ها)، چند طیفی بودن تصاویر( امکان تفکیک بهتر پدیده ها از طریق خصوصیات طیفی، امکان تهیه تصاویر در رنگ‌های مختلف در راستای هدف)، توانایی بازنگری و بروز درآوردن منظم و پیوسته اطلاعات جغرافیایی مانند بررسی جهت و نحوه گسترش آلودگی های نفت، بررسی گسترش شهرها و تغییرات کاربری اراضی، Format مناسب رقومی (قابلیت ورود مستقیم به سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی) و قابلیت و توانایی پردازش در سیستم‌های سنجش از دور و ورود آنها بهGIS از جمله مهمترین مزایای استفاده از تصاویر ماهواره ای است.

ایجاد ۱۶ ایستگاه پایش فرونشست زمین در تهران

در این بین پایش ماهواره ای و رصد مساله بزرگ فرونشست زمین نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. چندی پیش احمد صادقی، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در جریان بازدید رییس سازمان نقشه برداری کشور از مرکز فرماندهی و ستاد مدیریت بحران شهر تهران با تشریح اقدامات و عملکرد شهردار تهران در حوزه مدیریت بحران، از راه‌اندازی ۱۶ ایستگاه پایش فرونشست زمین در تهران خبرداد و گفت: موضوع فرونشست زمین در تهران، ناشی از تغییرهای سطح آب های زیرزمینی، درکارگروه ویژه‌ای با حضور سازمان‌ها و نهادهای مسوول مورد بررسی قرار گرفته و یکی از مصوبات این کارگروه تاسیس ۱۶ ایستگاه پایش و رصد ویژه این پدیده در پهنه تهران به خصوص مراکز مستعد است که پس از طی مراحل قانونی و تامین اعتبارات از سوی دولت اجرایی خواهد شد.

وی گفت: تامین تجهیزات پایشی برای رصد مستمر حرکات پوسته زمین از جمله فرونشست، حرکت گسل ها و شناخت پیش نشانگرها ضروری است و هرگونه اقدام های پیشگیرانه و مقابله نیاز به شناخت کامل و دریافت اطلاعات در این زمینه دارد.

مسعود شفیعی، رییس سازمان نقشه برداری کشور نیز در این زمینه گفت: برای رصد میزان فرونشست و روند تغییرات پوسته زمین، رفتار گسل‌ها و زمین لغزش در شهر تهران و اطراف آن به ایستگاه‌ها و تجهیزهای مناسب برای پایش برخط (آنلاین) این حرکات و جمع آوری داده‌ها با هدف تحلیل پدیده‌های زمین شناسی در بازه زمانی کوتاه مدت نیاز داریم.

وی از نهایی شدن اطلس فرونشست شهر تهران خبر داد و گفت: این اطلس مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای و مشاهده‌های میدانی تهیه شده و براساس نقشه‌های موقعیت مکانی، زیرساخت اطلاعات و داده‌های مربوطه برای شهر تهران را به صورت آنلاین تهیه می کند. اگر پروتکل مشترکی بین شهرداری تهران و سازمان نقشه برداری کشور ایجاد شود، داد و ستد داده‌ها و اطلاعات به صورت آنلاین و در لحظه امکان پذیر خواهد بود.

رفع مشکل های حریم تهران با پایش ماهواره‌ای

هم اکنون ساکنان حریم شهر تهران نیز با مشکل های متعددی مواجه هستند. مشکل هایی که گاهی با هم پوشانی چند ارگان و سازمان مربوطه مهار می شود یا گاهی متولی خاصی برای آن وجود ندارد و مانند یک توده سرطانی سر باز می زند.

حمید اسد بیگی، معاون نظارت اداره کل حریم شهرداری تهران در این خصوص گفت: حریم، موضوعی ملی و در عین حال فرا بخشی است که دارای ساختار و قوانین متعدد است که بعضا در قسمت‌هایی با هم پوشانی دارند. هم اکنون تعامل بسیار بالایی در میان دستگاه های دخیل در بحث حریم برقرار است. امیدواریم تا چند ماه آینده موضوع حریم تعیین تکلیف شود.

وی افزود: هم اکنون برای صیانت از شهر تهران باید تنوع مدیریتی پایان یابد تا با ایجاد وحدت و یکپارچگی نظم و انضباط فراهم شود و تخلفات کاهش یابد. هر چند که با کشیک بندی برای مناطق و نواحی در حریم توانستیم مشکل ساخت و ساز در حریم را مهار کنیم.

وی با بیان اینکه یکی از مشکل های حریم پایتخت نخاله ریزی ساختمانی است، گفت: بر اساس قوانین شهرداری مسئولیتی در این خصوص خارج از محدوده شهر را ندارد و تنها می‌تواند به سایر سازمان‌ها همکاری کند. هم اکنون با وجود مشکل های متعدد، کماکان نسبت به نخاله برداری مناطق اقدام می کنیم و در حال انجام رایزنی برای ایجاد یک برنامه واحد با سایر سازمان‌های مرتبط هستیم .

معاون نظارت اداره کل حریم شهرداری تهران با بیان اینکه برای کنترل عدم ورود مصالح به حریم نظارت تصویری را در دستور کار قرار دادیم، گفت: دوربین‌های کنترلی و نظارتی در مبادی ورودی و خروجی نصب می شود چرا که معتقدیم زمانی می‌توانیم این موضوع را مدیریت کنیم که مانع از ورود مصالح و بروز تخلف در عرصه‌های پرخطر شویم.

وی با بیان اینکه برای کنترل حریم نیازمند رصد و کنترل هوشمند هستیم، گفت: 35 دوربین در مناطق مختلف حریم و مبادی ورودی پیش بینی شده است، همچنین در قسمت‌هایی از حریم که به علت صعب العبور بودن امکان پایش پیاده ممکن نیست یا زمانبر است از هلی شات استفاده می کنیم .

اسدبیگی با بیان اینکه پایش ماهواره‌ای حریم در دستور کار قرار دارد، گفت: در بازه‌های زمانی خاص تصاویر ماهواره‌ای جدید حریم را با تصاویر قبلی مقایسه می‌کنیم و در صورت تعارض نسبت به رفع و تعیین تکلیف آنها اقدام می‌کنیم.

گزارش: فرزانه صدقی