معدنکاری نفس محیط‌زیست را بریده/ طبیعت به بهای «هیچ» زخمی می‌شود

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها ـ نیره شفیعی‌پور، مهدی جلیلیان: ایران از کشورهای معدنی جهان به شمار می‌رود که تنوع ذخایر معدنی نیز در آن بسیار بالاست و شاید در این میان بتوان یزد را یکی از کلکسیون‌های ذخایر معدنی کشور نامید.

وجود معادن بزرگ سنگ‌آهن، مس، روی، سنگ‌های تزئینی، گچ و ده‌ها معدن دیگر، یزد را به سومین استان معدنی کشور تبدیل کرده و به همین میزان نیز بهره‌برداری از معادن در این استان هر روز در حال گسترش است.

وجود معادن استراتژیک و بزرگ در شهرستان‌های بافق و اردکان علاوه بر اشتغال‌زایی بسیار بالا، کمک بزرگی به چرخه توسعه اقتصادی استان یزد و کشور کرده است.

اینکه توقف فعالیت این معادن می‌تواند ضربه‌های مهلک اقتصادی به استان یزد و حتی صنعت کشور وارد کند، امری روشن و غیرقابل‌انکار است اما در کنار این معادن بزرگ، معادن دیگری نیز فعالیت می‌کنند که رهاوردی جز زخمی کردن تن رنجور طبیعت ندارند.

توقف فعالیت برخی معادن و اشتغال تنها چند تبعه افغانستانی

معادنی که پس از دریافت مجوز بهره‌برداری، با جاده‌کشی نخستین زخم را بر تن طبیعت حکاکی کردند و پس‌ازآن با بهره‌برداری‌های غیراصولی، یادگار شوم دیگری برای محیط‌زیست باقی گذاشتند و در نهایت نیز به دلایل مختلف فعالیت خود را متوقف کردند و بسیاری از آن‌ها اکنون به‌جز دو سه تبعه افغانستانی، اشتغال دیگری برای کسی ایجاد نکرده‌اند.

بهره‌برداری یا عدم بهره‌برداری از معادن حکایتی است که سال‌هاست دست‌اندرکاران امر نتوانسته‌اند در مورد آن به‌اتفاق نظر برسند و دراین‌بین صنعتی‌ها و معدنی‌ها سنگ خود را به سینه می‌زنند و محیط‌زیستی‌ها هم حرف خود را.

دست‌اندرکاران صنعت و معدن به‌ویژه دولتی‌ها، بر این باورند که معادن هم در زمینه اشتغال‌زایی و هم در زمینه رشد اقتصادی و درآمدزایی برای کشور، یکی از بهترین گزینه‌ها هستند.

البته نمی‌توان منکر این قضیه بود اما کارشناسان محیط‌زیست این موضوع را تنها برای معادن بزرگ و استراتژیک قبول دارند و معتقدند بسیاری از معادن به بهای «هیچ» تن طبیعت را زخمی می‌کنند.

اشتغال‌زایی معادن استان یزد برای ۱۱ هزار نفر

رئیس خانه معدن استان یزد در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر بیش از ۱۱ هزار نفر در معادن استان یزد مشغول فعالیت هستند.

سعید افضلی‌پور از صدور ۵۴۵ پروانه بهره‌برداری معدن در استان یزد خبر داد و اظهار داشت: میزان ذخایر کشف‌شده حدود ۲ میلیارد تن بوده و در حال حاضر ۲۷۵ پروانه اکتشاف معدنی در حال فعالیت است.

وی عنوان کرد: از بین ۵۴۵ معدن موجود در استان یزد، پنج معدن در مقیاس بزرگ فعالیت می‌کنند و با توجه به اینکه عمده معادن استان، کوچک و متوسط هستند، باید حمایت جدی از این مجموعه‌ها برای حفظ و توسعه اشتغال در کشور و استان در دستور کار باشد.

درخواست رئیس خانه معدن یزد برای تسهیل صدور مجوزهای معدنی

افضلی‌پور با اشاره به اینکه ذخایر معدنی در استان یزد بسیار بالا و متنوع است، خواستار تسریع و تسهیل روند بروکراسی اداری برای صدور مجوزهای معادن استان شد.

رئیس خانه معدن استان یزد با بیان اینکه بیشترین دغدغه ما در زمینه معادن کوچک است، افزود: متأسفانه معادن کوچک و متوسط زیر سایه معادن بزرگ قرار گرفته‌اند و در حال حاضر ۷۰ درصد سرمایه‌گذاری‌ها در معادن بزرگ صورت می‌گیرد و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز تمام توجه خود را معطوف به این معادن کرده درحالی‌که معادن کوچک و متوسط در حوزه‌های گوناگون همچون اشتغال بسیار اثرگذار بوده‌اند.

این مطالب در حالی از سوی یک تشکل معدنی مطرح می‌شود که کارشناسان محیط‌زیست نظری غیرازاین دارند و معتقدند بیشترین ضربه‌ها از سوی معادن کوچک و متوسط به طبیعت وارد می‌شود.

وجود این همه پروانه اکتشاف و بهره‌برداری معدنی گویای این است که معادن در حال ایجاد تغییرات جدی در طبیعت استان یزد هستند ضمن اینکه تعداد قابل توجهی از معادن در عرصه‌های زیر پوشش محیط زیست مجوز گرفته‌اند

وجود این‌همه پروانه اکتشاف و بهره‌برداری معدنی نیز خود گویای این است که معادن در حال ایجاد تغییرات جدی در طبیعت استان یزد هستند ضمن اینکه تعداد قابل‌توجهی از معادن در عرصه‌های زیرپوشش محیط‌زیست، مجوز گرفته‌اند.

معاون فنی محیط‌زیست استان یزد در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد فعالیت‌های معدنی استان و نقش آن در توسعه اقتصادی و محیط‌زیست اظهار داشت: بحث محیط‌زیست هم در استان یزد و هم در سطح ملی، هرگز این نبوده که معدن و فعالیت معدنی متوقف و تعطیل شود اما حرف ما این است که اگر ۱۰ معدن بزرگ سنگ‌آهن در استان وجود داشته باشد، آیا لازم است همه آن‌ها را زخمی و بهره‌برداری کنیم؟

حسن اکبری بیان کرد: اینکه یک‌باره تعداد زیادی معدن شروع به فعالیت کند و تعداد زیادی جاده و تأسیسات معدنی فعال شود، دیگر جایی برای زندگی باقی نمی‌ماند و نه‌تنها تنوع زیستی از بین می‌رود، بلکه شرایط برای زندگی انسان نیز دشوارتر می‌شود.

وی عنوان کرد: این بهره‌برداری‌های پی‌درپی، فرصت ترمیم را از طبیعت می‌گیرد و طبیعت هرگز فرصت این را پیدا نمی‌کند که به‌واسطه بهره‌برداری یک معدن، نفسی تازه کند.

مجوزهای معدنی باید بر اساس توان اکولوژیک مناطق صادر شود

معاون فنی محیط‌زیست استان یزد تأکید کرد: بهره‌برداری از معدن نیز قواعد خاص خود را دارد و مجوزها باید بر اساس توان اکولوژیک هر منطقه صادر شود.

اکبری با رد این موضوع که همه معادن می‌توانند در توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی نقش مهمی ایفا کنند، افزود: معادن بزرگ و استراتژیکی که در استان یزد مشغول فعالیت هستند، گرچه تخریب‌هایی به دنبال دارند اما در عوض اشتغال قابل‌توجه و درآمدزایی بالایی نیز دارند و به‌نوعی شاید بتوان گفت که فعالیت آن‌ها توجیه دارد.

وی ادامه داد: مشکل اینجاست که تعداد زیادی معدن کوچک که برخی از آن‌ها نیز در نیمه‌های راه تعطیل و متوقف می‌شوند، هم‌زمان باهم مشغول به کار می‌شوند و اصلی‌ترین زخم‌ها را بر پیکره طبیعت بر جای می‌گذارند.

اکبری یادآور شد: به‌عنوان‌مثال، اکنون تعداد زیادی معدن خاک و سنگ تزئینی در استان یزد آغاز به کار کرده‌اند که یا به دلیل رکود بازار یا کیفیت نداشتن ذخیره معدن، فعالیت آن‌ها متوقف شده است.

این معادن اتفاقا اثرات نامطلوبی بر طبیعت و حیات وحش گذاشته‌اند زیرا به عنوان مثال، یوزپلنگ که به حضور انسان بسیار حساس است، به دنبال بهره‌برداری از این معادن، دیگر جای امنی برای زندگی پیدا نمی‌کند

وی تصریح کرد: این معادن اتفاقاً اثرات نامطلوبی بر طبیعت و حیات‌وحش گذاشته‌اند زیرا به‌عنوان‌مثال، یوزپلنگ که به حضور انسان بسیار حساس است، به دنبال بهره‌برداری از این معادن، دیگر جای امنی برای زندگی پیدا نمی‌کند.

اکبری خاطرنشان کرد: گرچه بازار، کیفیت ذخیره معدنی و ... فعالیت برخی از معادن استان را محدود کرده است اما بااین‌وجود اکنون تعداد زیادی معدن کوچک و بزرگ در استان مشغول کار هستند و هیچ تفکر و توجیهی برای آن‌ها وجود ندارد.

معاون فنی اداره کل محیط‌زیست استان یزد اظهار داشت: متأسفانه در این بهره‌برداری‌ها هیچ توجهی به حقوق حیوانات نمی‌شود و علاوه بر این، شرایط طبیعی یزد نیز دست‌خوش این بهره‌برداری‌های بی‌رویه شده است.

وی افزود: به دنبال بهره‌برداری گسترده از معادن، با کاهش تراکم پوشش گیاهی و افزایش کانون‌های گردوغبار مواجه هستیم و این امر سبب شده تا هرسال شرایط یزد بحرانی‌تر شود به‌نحوی‌که ما امسال در این استان شاهد بروز گردوغباری بودیم که تنفس را برای مردم بسیار دشوار کرده بود.

اکبری با اشاره به کم‌آبی و خشک‌سالی یزد تصریح کرد: ما حتی در شرایط طبیعی نیز با مشکلات جدی مواجه هستیم حال اگر قرار باشد این شیوه فعالیت معدنی نیز تداوم پیدا کند، یزد ظرف چند سال آینده با بحران‌های بسیار جدی مواجه خواهد شد همچنان که اکنون کانون‌های گردوغبار در این استان به دو برابر قبل رسیده و ۳۵۰ هزار هکتار کانون فرسایش در استان یزد تنها به دلیل فعالیت‌های معدنی ایجاد شده است.

وی افزود: استان یزد طی چند سال اخیر به دنبال این بهره‌برداری‌ها گونه‌هایی نظیر یوزپلنگ را تقریباً ازدست‌داده و گونه‌هایی نظیر گربه شنی و کاراکال و ... نیز در معرض تهدید و انقراض قرار گرفته‌اند.

نیاز به استراتژی مناسب‌تر برای صدور پروانه‌های بهره‌برداری از معادن داریم

آنچه مسلم است باید با استراتژی مناسب‌تری نسبت به صدور پروانه بهره‌برداری از معادن اقدام شود تا با فعالیت معدنی بتوان بخشی از مشکل اشتغال را نیز حل کرد نه اینکه به هر میزان درخواست برای بهره‌برداری و اکتشاف معدنی که داده شد، پاسخ مثبت و مجوز بهره‌برداری داده شود.

در شرایطی که یزد کم‌کم وضعیتی نظیر شهرهای خوزستان و .... را پیدا می‌کند، برخی مسئولان و دست‌اندرکاران حوزه صنعت و معدن، صدور ۵۴۵ پروانه بهره‌برداری معدن در استان یزد را با توجه به ظرفیت‌ها و ذخایر این استان، بسیار کم می‌دانند.

گرچه کشور ما اکنون در وضعیتی است که نیاز به توسعه اقتصادی، درآمدزایی، اشتغال‌زایی و ... دارد و معادن می‌توانند در این زمینه اثرگذار باشند اما اقدامات بدون تفکر و بی‌توجهی به تبعات بهره‌برداری‌های بی‌رویه، به‌طورقطع هزینه‌های سنگین‌تری را به کشور و استان تحمیل خواهد کرد.