وضعیت نامطلوب فارسی‌نویسی در اینترنت

نشریه جهاد دانشگاهی منتشر کرد:

فضای مجازی و اینترنت، به خاطر ارتباط گسترده با کاربران و تولید نوشتار فراوان، به عرضه بروز مشکلاتی برای خط و زبان ملت­‌ها، ازجمله خط و زبان کشور ما، فارسی، تبدیل شده است. درواقع، یکی از جلوه‌­های فرهنگی و اجتماعی تأثیر رسانه بر رفتار و اندیشه مردم، حوزه چندوجهی خط، زبان و نوشتار است. بااین‌حال، برای رسیدن به راه­‌حل­های کاربردی و به‌­دست­ آوردن آمار و اطلاعاتی دقیق از وضعیت توانایی نگارش فارسی در هرکدام از بسترهای فضای مجازی شامل وب، دسکتاپ و موبایل پژوهش و پیمایش چندانی انجام نشده است.

فضای مجازی و اینترنت، به خاطر ارتباط گسترده با کاربران و تولید نوشتار فراوان، به عرضه بروز مشکلاتی برای خط و زبان ملت­‌ها، ازجمله خط و زبان کشور ما، فارسی، تبدیل شده است.

به اعتقاد محققین این حوزه، اگر تغییرات طبیعی زبان، با بی‌­برنامگی و غفلت زبان‌­شناسان مواجه شوند، آسیب­‌های جبران‌ناپذیری به زبان، خط و فرهنگ فارسی وارد می‌­شود. به‌عبارت‌دیگر، این حساسیت و تمرکز بر مراقبت از خط و زبان در فضای مجازی، موضوعی جهانی است و همه کشورهای دارای خط و زبان مستقل، نسبت به آن توجه ویژه‌­ای دارند. توسعه کاربردی خط و زبان در محیط چندزبانه فضای مجازی یکی از برنامه‌­های فرهنگی و فناوری در هر کشور است و از اواخر قرن بیستم، دولت‌­ها در اثر ترک‌­تازی خط و زبان انگلیسی در اینترنت، نگران آسیب­‌پذیری ملی خود در فضای مجازی شدند و به سمت بومی­‌سازی فناوری اطلاعات روی آوردند.

لذا با توجه به اهمیت این موضوع، گروهی از محققین دانشگاهی در کشور ما، بر آن شدند تا با مطالعه‌ای پژوهشی، وضعیت نگارش فارسی در وب­‌سایت­‌های پربیننده کشور از منظر اصول ویرایش فنی را بررسی نمایند.

در این مطالعه توصیفی تحلیلی، جامعه آماری، شامل پایگاه‌­های اطلاع­‌رسانی یا وب‌­سایت­‌های پربیننده کشور بوده است. برای نمونه‌گیری و بررسی این پایگاه‌ها، بازه زمانی 10 تا 16 مهرماه انتخاب شد. دلیل انتخاب این بازه زمانی، برش زمانی میانه سال، تکاپو و کوشش خبری در فضاهای آموزشی و دانشگاهی کشور در آغاز سال تحصیلی و هفته‌­ای بدون تعطیلی بوده است و همچنین به این خاطر بوده که رویداد خاص ملی یا بین­‌المللی اتفاق نیفتاده تا بر کلیت مطالب و اخبار تأثیر بگذارد.

ابزار جمع‌­آوری اطلاعات این پژوهش، پرسش­‌نامه معتبر بوده است. پس از جمع‌­آوری داده­‌های موردنیاز پژوهش نیز، روش‌ها و نرم‌افزارهای آماری برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده شدند.

نتایج این مطالعه نشان داد که اشتباهات رایج در شاخص­‌های ویرایش فنی در نوشتار وب­‌سایت­‌های پربیننده کشور، به ترتیب عبارت‌اند از: دستور خط و هماهنگی در رعایت آن (39 درصد)، نشانه­‌گذاری‌­ها (30 درصد)، استقلال واژه (22 درصد)، فاصله­‌گذاری‌­ها (6 درصد)، عددنویسی (2 درصد) و حروف­‌چینی یا غلط تایپی (1 درصد).

به گفته دکتر محمد حکیم‌­آذر، دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شهرکرد و سایر همکاران ایشان در این پژوهش: «آگاهی نداشتن، بی‌­توجهی و استفاده نکردن از نرم‌­افزارهای موجود ویراستاری، سه عامل اصلی حجم بالای خطاهای نگارشی است و برای کمک به حل مشکل هرکدام از عوامل یادشده، راهکارهای کاربردی و متفاوتی وجود دارد».

به اعتقاد این محققان، با توجه به این‌که نخستین­‌بار است وضعیت نشستار در اینترنت ازنظر ویرایش فنی، پیمایش و سنجش می­‌شود، مهم‌­ترین نتایج و برداشت­‌هایی که از گزارش تحلیلی داده­‌ها به‌دست‌آمده، این است که اشتباهات رایج تولیدشده در جامعه هدف، به‌خصوص در سه شاخص دستور خط و هماهنگی در رعایت آن، نشانه‌­گذاری و استقلال واژه بسیار فراوان و چشم­گیر هستند.

این محققین می‌افزایند: «بر همین اساس، مدیران و برنامه‌­ریزان زبان فارسی و فضای مجازی، کاربران، سایت­‌نگاران، نویسندگان وب­‌گاه­‌های اینترنتی و شبکه‌­های اطلاع‌رسانی باید برای حل این مشکل اقدام جدی بکنند؛ نهادهای مسئول در سیاست‌گذاری‌های مرتبط با فضای مجازی برای ارائه آموزش‌­های لازم برنامه‌­ریزی کنند و اقشار مختلف مردمی نیز در فراگیری اصول نگارشی کوشاتر باشند».

یافته‌های پژوهش دکتر حکیم‌­آذر و همکاران که انتظار می‌رود، موارد مشابه آن، با رویکردهای مختلف، به‌طور ویژه‌تری توسط محققین موردتوجه قرار گیرند، می‌توانند به جلوگیری از آسیب‌­های بیشتر به زبان و خط فارسی در فضای مجازی و تمرکز بر رعایت مطلوب درست‌­نویسی و پاکیزه‌­نویسی نوشتار منجر شوند.

گفتنی است این یافته‌ها در قالب مقاله‌ای علمی پژوهشی در فصلنامه «پژوهش زبان و ادبیات فارسی» متعلق به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی به چاپ رسیده‌اند.

گزارش: دکتر محمدرضا دلفیه

منبع: خلیلی اردلی، و. و همکاران. 1396. وضعیت نگارش فارسی در وب­سایت­های پربیننده کشور از منظر اصول ویرایش فنی. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 3(46): 98-69.