یکشنبه سرنوشت‌ساز اردوغان

قانون- فاطمه خسروی

رجب طیب اردوغان از ۱۶ سال پیش تا کنون در هر انتخاباتی که شرکت کرده، برنده شده است اما حالا به دلیل بحران اقتصادی ممکن است اکثریت آرا را در پارلمان ترکیه به دست نیاورد و بار دیگر به عنوان رییس جمهوری انتخاب نشود.

دویچه وله، در روز ۲۴ ژوئن (سوم تیر) انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری در ترکیه برگزار می‌شود. ۴۵ تا ۵۵ درصد کسانی که در نظرسنجی‌های اخیر شرکت کرده‌اند، گفته‌اند که می‌خواهند به رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری کنونی ترکیه رای دهند اما درواقع ممکن است تعداد بسیار کمتری او را برگزینند.

هاکان بایراکچی، مدیر موسسه نظرسنجی سونار، می‌گوید که صاحبان قدرت در ترکیه جوی ترسناک ایجاد کرده‌اند و در نتیجه حدود ۱۰ درصد از کسانی که در نظرسنجی‌ها شرکت می‌کنند، نمی‌گویند واقعا به چه کسی رای خواهند داد. برخی از مردم به پرسش‌های نظرسنجی پاسخ‌های نادرست می‌دهند و به همین علت به گفته بایراکچی، نتیجه انتخابات به احتمال زیاد با آنچه نظرسنجی‌‌ها می‌گویند، تفاوت خواهد داشت.

تشکل‌های اپوزیسیون ترکیه بیش از ۶۰۰هزار نفر را مامور نظارت بر حوزه‌های رای گیری در این کشور کرده‌اند. کشورهای اروپایی نیز گروهی از ناظران بین‌المللی را برای نظارت بر انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه اعزام می‌کنند.

در انتخابات امسال برای نخستین بار در تاریخ ترکیه احزاب اپوزیسیون، تشکل‌های مردم‌نهاد، اتحادیه‌ها و رسانه‌ها در یک تشکل واحد برای برگزاری انتخابات عادلانه با یکدیگر همکاری می‌کنند.

مجمع پارلمانی شورای اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز تعدادی ناظر بین‌المللی برای نظارت بر انتخابات روز یک‌شنبه ترکیه به این کشور اعزام می‌کند.

از زمان اصلاح قانون اساسی در ترکیه که به دنبال رفراندومی در ماه آوریل ۲۰۱۷ در این کشور انجام گرفت، شهروندان ترکیه می‌توانند دو رای بدهند: آن‌ها با یک رای تصمیم می‌گیرند چه کسی رییس‌جمهوری شود و با رای دیگر کدام احزاب وارد پارلمان شوند. «قانون» برای بررسی شرایط و وضعیت انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی در ترکیه با سیامک کاکایی، کارشناس مسائل ترکیه، گفت‌وگویی داشته که در ادامه از نظر می گذرد:

نظرشما در مورد انتخابات ترکیه واحزاب تشکیل‌شده وشانس پیروزی این احزاب در انتخابات چیست ؟

انتخابات زودهنگام پارلمانی و ریاست‌جمهوری ترکیه که اولین انتخابات دو‌وجهی است،بیست‌و‌چهارم ژوئن برگزارخواهد شد.این انتخابات می‌تواند نقطه عطفی در روند سیاسی ترکیه باشد، به دلیل اینکه این بار شاهد دو تغییر هستیم .تغییر اول اینکه این انتخابات منتهی به تغییر نظام سیاسی ترکیه خواهد شد، سیستم پارلمانی به ریاستی و در واقع بر خلاف انتخابات گذشته، ترکیه این بار انتخابات مجلس، از آن تاثیر گذاری پیشین خود برخوردار نیست. در این انتخابات پیش رو، ریاست جمهوری بسیار تعیین‌کننده تر است و در اینکه سیستم ریاستی از لحاظ اجرایی شخص اول ریاست جمهوری است ،پارلمان در حاشیه این انتخابات قرار خواهد گرفت اما با این توصیف انتخابات پارلمانی هم دارای اهمیت زیادی است. در انتخابات پیش رو با دو سبک رقابت انتخاباتی گروه‌ها و جریان‌های سیاسی و احزاب سیاسی ترکیه مواجه هستیم.در وجه اول موضوع مهم در انتخابات پارلمانی حدنصاب ۱۰ درصدی است؛ یعنی احزاب لازم است به ۱۰ درصد آرا برسند تا بتوانند نمایندشان به پارلمان راه پیداکند. اگر به این حد نصاب ۱۰ درصد نرسند( حتی۹ درصد آرا را هم کسب کنند) آرا در هر یک از استان ها بین احزاب دیگر تقسیم می‌شود. در وجه دوم اینکه در انتخابات پارلمانی این دوره،گروه‌ها و جریان‌ها عمدتا ائتلاف کردند. اولین ائتلاف، ائتلاف جمهور است.حزب عدالت وتوسعه با حزب حرکت ملی به رهبری دولت باخچلی و یک حزب کوچک دیگر با هم ائتلافی با نام جمهور تشکیل دادند.این ائتلاف در ریاست‌جمهوری هم از ریاست جمهور کنونی (رجب طیب اردوغان )حمایت می‌کند.ائتلاف دوم، ائتلاف ملت است که در آن چهار حزب شامل حزب جمهوری خلق ،حزب تاسیس خوب،حزب سعادت و حزب دموکرات است که مخالف حزب عدالت و توسعه هستند. این چهار حزب در انتخابات پارلمانی ائتلاف کردند،اما به اجماع نرسیدند که برای انتخابات ریاست‌جمهوری یک نفر واحد که همه روی آن اجماع نظر دارند، معرفی کنند. همین موضوع می‌تواند نقطه تضعیف کننده این ائتلاف باشد،به همین خاطر هرکدام فرد جداگانه ای را در انتخابات معرفی کردند.به این ترتیب گروه سوم که خود مستقل شرکت کردند، حزب دموکراتیک خلق وابسته به کردهاست که در انتخابات پارلمانی مستقل شرکت کردند و تلاش می‌کنند بتوانند حد نصاب ۱۰ درصدی را که در دوره پیش به دست آوردند، این بار هم به دست آورند. این حزب دمیرتاش را به عنوان نامزد کاندیدای خود برای ریاست جمهوری معرفی کردند. دمیرتاش اکنون در زندان است واین نکته قابل توجه است که به عنوان کاندیدای ریاست‌جمهوری است و هم در زندان. او به دلیل اتهامات سیاسی و از نظر نهاد قضایی محکوم به منع حضور در انتخابات نشده است.

آیا اردوغان در این انتخابات شکست خواهد خورد؟

برای ریاست جمهوری 6 نفر کاندیدا هستند؛ اردوغان،مرآل آکشنر، محرم اینجه و دمیرتاش، چهار نفر کاندیدای برجسته هستند، به اضافه دو نفر دیگر از حزب سعادت و دموکرات که سهم آن‌ها به چند درصد هم نمی‌رسد اما چهار کاندیدای برجسته آرای قابل توجهی دارند. پیش‌بینی‌هایی که پیش از انتخابات شده، این است که در انتخابات پارلمانی، حزب عدالت و توسعه اکثریت قاطع کرسی‌ها را از دست بدهد و احزاب رقیب بتوانند کرسی‌های بیشتری را نسبت به وضع کنونی به دست بیاورند.در واقع آرایش را در داخل پارلمان تغییر بدهند،اما این تغییر آرایش برخلاف دوره پیشین ممکن است در ساختار حکومت تاثیر پیشین را نداشته باشد.در ارتباط با انتخابات ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان با توجه به اینکه شخص طراح و در واقع خلاق سیاسی است، در چند زمینه برای انتخابات اقداماتی را انجام داده است. اول اینکه حزب عدالت و توسعه ،چند سال پیش موفق شده که حزب حرکت ملی را (حزب ملی‌گرا و از منتقدان پیشین حزب عدالت و توسعه بوده) با خود همراه کند و بخشی از ملی‌گراها از اردوغان حمایت کنند .از دل این حزب خانم مرآل آکشنرجدا شد (او منتقد باخچلی بود)و توانست حزب جدید خوب را تاسیس کند. او نیم نگاهی بر ریاست جمهوری دارد وشاید بیش از ۱۰ تا ۱۵ درصد آرا را به خود جلب کند (البته این آمار به عنوان پیش فرض است). اقدام دیگری که اردوغان در این دوره انجام داده، این است که سعی کرده فضا را امنیتی کند (در صحنه داخلی و خارجی ). اقداماتی به‌خصوص در عرصه سیاست خارجی،سیاست تهاجمی که ترکیه در عراق و ترکیه ودر قبال کردها (منطقه عفرین) و بحث حمله به شمال عراق پیش گرفته است.توجه بخشی از ملی گراها و اسلام‌گراها را به خود جلب کرده و در واقع ترکیه را فعال منطقه می دانند .در داخل هم فضای امنیتی حاکم است، هم رویکردی نسبت به کردها و هم رویکردی نسبت به منتقدان و احزاب رقیب خود داشته است. گفته می‌شود که این یک شانس برای اردوغان است تا بتواند در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود.احزاب رقیب انتظار دارند با توجه به جایگاه اجتماعی خود، مانع پیروزی اردوغان حداقل در دور اول بشوند .

برنامه و سیاست این احزاب، کشاندن انتخابات ریاست جمهوری به دور دوم است و اعلام کردند که اگر این اتفاق رخ دهد، در این صورت همه احزاب روی فردی که به عنوان نفر دوم برای ریاست‌جمهوری تعیین شده اجماع کنند و از او حمایت کنند.به هر حال این فضای کلی انتخابات ترکیه است و در چنین شرایطی،مسائل اقتصادی قابل توجه است .یکی از نقاط قوت عدالت و توسعه از سال ۲۰۰۳ به بعد ثبات اقتصادی در ترکیه بود و توانستند رفاه قابل توجهی را به وجود آورند وترکیه تحول عظیمی کند.می‌بینیم اکنون ترکیه جزو هفدهمین اقتصاد جهان است و در چارچوب استراتژی‌هایی تا سال ۲۰۲۳ می‌خواهد به دهمین اقتصاد جهان تبدیل شود اما در هفته‌ها و ماه‌های گذشته فضای اقتصادی دچار نوساناتی شده است .کاهش ارزش پولی ملی و دیگر مشکلاتی که مخالفان آن را به برنامه‌ها و سیاست‌هایی که اردوغان در آینده می‌خواهد اجرا کند و استقلال را از نهاد و بانک‌های ملت بانک مرکزی ترکیه بگیرد، ربط می‌دهند .نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که اردوغان شانس بیشتری برای پیروزی در این انتخابات دارد.