نقوش دوره ایلخانی، ستاره قدیمی در خانه های امروزی خوش می درخشد!

زمانی که تصمیم گرفتم در زمینه طراحی داخلی و دکوراسیون دوره‌ های مختلف معماری ایرانی کار کنم، کمی با شک و تردید پژوهش‌ هایم را آغاز کردم، چراکه همه‌ جا و در اکثر منابع، صحبت از غنای معماری این دوره‌ ها به میان بود. تحقیقات و پژوهش‌ ها همه در سطح عالی انجام گرفته شده بود؛ تا جایی که به مباحث دکوراسیون داخلی، مبلمان و اکسسوری‌ های مربوط به آن ها می‌ رسیدم، با یک کلاف پیچ‌ درپیچ و بی‌ انتها مواجه می‌ شدم؛ اما این بررسی‌ ها در زمان هخامنشیان تا ساسانیان و حتی اولین دوره بعد از ورود اسلام مثال نقضی بر این باورند و با انتشار آن ها در شماره‌ های گذشته مجله لازم دانستم این پژوهش‌ ها را برای سایر دوره‌ های معماری نیز انجام دهم؛ بنابراین در این مطلب به دکوراسیون داخلی ایلخانیان (سبک آذری) می‌ رسم و قصد دارم با بررسی پارچ ه‌ها، نقوش و ترکیب رنگی آن پرده از رازهایش بردارم.

انواع پارچه در دوره ایلخانی

در بررسی پارچه‌ ها و نقوش به کار گرفته شده در این دوره، مدارک موجود بسیار کمی در دسترس است؛ اما خوشبختانه وجود نقاشی‌ های هنر مینیاتور و نقوش سفالینه‌ ها به‌عنوان منابع مهمی جهت این بررسی‌ ها محسوب می‌ شوند. در دوره ایلخانی واردات پارچه‌ های چینی رواج بسیاری داشت؛ بنابراین می‌ توانیم طرح‌ های چینی را در آن ها بیابیم؛ اما بااین‌ وجود کماکان پارچه‌ های ایرانی، اصالت خود را حفظ کردند و دسته‌ بندی‌ های مختلفی را به وجود آوردند:

انواع پارچه‌های ابریشم و حریر پارچه‌های زربفتی ( مخلوط طلا، نقره و ابریشم) پارچه‌های نقاشی شده با مهر و قالب انواع پارچه‌های دوخته‌شده با الیاف زر، سیم و ابریشم و در آخر پارچه مخمل

​مطلب پیشنهادی : رنگ و نقش هخامنشی در خانه شما، همه‌چیز فقط مجسمه نیست!

​

​

نقوش تزئینی پارچه‌ های دوره ایلخانی:

نقوش به‌ کاررفته در پارچه را نیز می‌ توانیم به چند دسته تقسیم نماییم. یک دسته شامل نقش‌ مایه‌ های ملهم از چین بود که شامل حیواناتی نظیر اژدها و سیمرغ می‌ شدند. در مقابل، دسته دیگری قرار داشت که از نقش‌ مایه‌ های کاملا ایرانی شکل گرفته بود. وجود مفاهیم ادبی و حماسی ایرانی و هم‌چنین استفاده از نقوش گیاهی لچک و ترنج گویای این ادعا هستند. ناگفته نماند که به‌ کارگیری این نوع طرح‌های گیاهان به صورت‌ های مختلفی بر روی پارچه‌ ها نقش می‌بسته است. گاهی طرح‌ ها و گره‌ های هندسی در ابعاد بزرگ ایجاد می‌ شدند و اسلیمی‌ ها و ختایی‌ ها فضای مابین آن ها را پر می‌ کردند. گاهی نیز زمینه کار به حاشیه و متن تقسیم می‌ شد که داخل متن با لچک و ترنج طراحی می‌ گشت.
از مهم‌ ترین ویژگی‌ های پارچه‌ های ایلخانی باید به حضور خط به‌خصوص خط ثلث و ترکیب آن با پارچه اشاره داشت.

مطلب پیشنهادی : نقوش دوره اشکانیان، خانه مدرن به سبک ایرانیان قدیم!

رنگ در دوره ایلخانی

همان‌ طور که در ابتدا نیز اشاره کردم، با وجود فقدان نمونه‌ های مشخص از پارچه‌ های آن دوره، سفال‌ های لعاب‌ دار، مینیاتور، بشقاب‌ ها و شمعدان‌ ها همان شکل و رنگی را داشتند که در فرش‌ ها و پارچه‌ ها یافت می‌ شد؛ درنتیجه ترکیب رنگی‌ هایی که از آن ها به دست آمده می‌ تواند راهنمایی برایمان باشد. نتایج برگرفته از این آثار و مقایسه با آثار گذشته، حاکی از آن است که هنرمندان ایران در دوره ایلخانی ترکیب‌ بندی و بخش‌ بندی قطعات رنگ را همچنان حفظ کردند؛ اما آن ها از رنگ‌های متضاد با آگاهی بیشتری استفاده می‌کردند. رنگ‌ آمیزی، چشمگیرتر از دوره پیش بود و رنگ‌ های سرد، بیشتر جای خود را به رنگ‌ های گرم دادند. تنوع نقش و رنگ، قرینه‌سازی و هماهنگ کردن رنگ‌ها راز موفقیت بافندگی این دوره بوده است.

مطلب پیشنهادی : نقوش دوره ساسانی، ترکیب رنگ های باستانی در خانه های امروزی!

رنگ‌های به‌کاررفته در پارچه‌ها و دکوراسیون :

بیشتر رنگ‌های خرمایی و قرمز استفاده از رنگ‌ های تندوتیز به جای رنگ‌ های روشن، معمولی و متداول وجود طرح‌ های رنگارنگ مانند نقشی از شاهنامه به رنگ‌های سبز زیتونی، سبز چمنی، آبی، قرمز، زرد طلایی، دارچینی، سفید و مشکی طرح گل و غنچه و برگ طبیعی به رنگ سیاه و نقره‌ای بر روی زمینه سبز زیتونی

​مطلب پیشنهادی : نقوش دوره سلجوقی، وقتی رنگ های قدیمی دوباره جان می گیرند!

​

کلام آخر

باید این نکته را بدانیم که تقلید جزءبه‌جزء از معماری دوره‌ های گذشته اگر بدون نگاه پیشروانه و ایده باشد، ارمغانی جز تکرار ندارد؛ بنابراین می‌ توانیم با استفاده از همین طرح‌ ها، نقش‌ ها و ترکیب رنگ‌ آمیزی، این سبک‌ ها را زنده نگه ‌داریم. در مطالب بعدی از سلسله مطالب سبک‌ های ایرانی به معماری داخلی و دکوراسیون سایر دوره‌ های معماری ایرانی خواهیم پرداخت.

منبع : مجله منزل | نویسنده : گلنار صفدریان