خروج از چالش‌های کشاورزی با اصلاح الگوی کشت

مروری بر ضرورت تصویب لایحه الگوی کشت؛

لایحه الگوی کشت محصولات کشاورزی حدود ۱۰ سال است در دولت بلاتکلیف مانده و این در حالی است که تصویب و اجرای آن در شرایط فعلی می توانست به مدیریت مصرف آب و کنترل نوسان قیمت کمک زیادی کند.

چندی پیش محمدرضا اسکندری، وزیر اسبق جهاد کشاورزی با انتقاد از تاخیر طولانی مدت در تصویب الگوی کشت محصولات کشاورزی در این خصوص گفت: لایحه الگوی کشت سال ۸۸ به دولت رفته اما همچنان در دولت مانده و هنوز به مجلس نیز راه نیافته است. باید از مسوولان سوال کرد چرا پس از این همه مدت، این لایحه بی سرانجام مانده است.

وی با اشاره به اینکه باید ۴۵ هزار هکتار گلخانه برای مدیریت مصرف آب در کشور ایجاد شود، تصریح کرد: با این کار ۴۴۰ هزار هکتار از اراضی صیفی و سبزی از فضای آزاد به ۴۵ هزار هکتار فضای گلخانه منتقل خواهد شد و ۷ میلیارد متر مکعب آب صرفه جویی می شود.

وی با بیان اینکه ایران کشور خشکی است ولی با بحران آب مواجه نیستیم، گفت: با مدیریت صحیح می توان مساله آب را در کشور حل کرد.

اسکندری درباره ممنوعیت کشت برنج در استان های غیر شمالی نیز اظهار داشت: با وجود این مساله کشاورزان باز به کشت ادامه می دهند. چرا ما الگوی کشت در کشور نداریم. ضمن اینکه اگر برنج به صورت خشک کشت شود، مشکلی وجود ندارد. فرهنگی از گذشته وجود دارد که کشت برنج را به صورت غرقابی انجام می دهند اما محققان کشورمان به این نتیجه رسیده اند که کشت خشک نیز قابل اجرا است و مسئله بحران آب را نیز کنترل می کند.

وی با بیان اینکه هم اکنون در خوزستان مساله ممنوعیت کشت برنج بحران ساز شده است، تاکید کرد: با این حال کشاورزان به کشت خود ادامه می دهند. چرا که هیچ قانونی در این زمینه وجود ندارد و از همه مهمتر اینکه باید به کشاورزان محصولی جایگزین ارایه دهیم که این اتفاق نیز رخ نداده است.

طرح الگوی کشت؛ ضرورتی اجتناب ناپذیر

مسعود اسدی؛ عضو شورای مرکزی خانه کشاورز ایران گفت: اجرای طرح الگوی کشت محصولات کشاورزی یک نیاز بسیار حیاتی و ضروری در مملکت است.

وی افزود: تدوین الگوی کشت بهینه متناسب با ظرفیت ها و قابلیت های منابع تولیدی، یک گام ضروری در جهت دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی در هر کشوری به شمار می رود.

وی گفت: کشور هرسال به دلیل نبود الگوی مناسب کشت در تولید برخی محصولات با افزایش تولید، کاهش قیمت و گاهی با عدم خریدار مواجه می شود که بر عکس این قضیه هم در حوزه کشاورزی صادق است.

عضو شورای مرکزی خانه کشاورز ایران افزود: فقدان چنین الگویی موجب از بین رفتن منابع پایه کشاورزی، فقیرتر شدن کشاورزان، اتلاف منابع آب و در یک کلام تبعات منفی زیادی را به دنبال دارد.

وی با تاکید بر اینکه اجرای طرح الگوی کشت محصولات کشاورزی به تنهایی با طرح، لایحه و قانون امکان پذیر نیست، ادامه داد: وزارت جهاد کشاورزی تا کنون نتوانسته یک طرح عملیاتی برای الگوی کشت مناسب در کشور تدوین و به مرحله اجرا در آورد.

اسدی با اشاره به تدوین لایحه الگوی کشت محصولات کشاورزی گفت: بدون شک این لایحه در صورت تصویب نیز به خیل لوایح غیر قابل اجرا در بایگانی وزارت جهاد کشاورزی خواهد پیوست چرا که راهکارهای که در لایحه مزبور برای الگوی کشت مد نظرقرارگرفته در عمل قابلیت اجرایی ندارد.

عضو شورای مرکزی خانه کشاورز ایران اضافه کرد: یکی از راهکارهای مورد پیش بینی در لایحه مدنظر ارایه خدمات دولتی به کشاورزانی که این الگوی کشت را رعایت می کنند.

چرا طرح اصلاح الگوی کشت پیشرفت نکرد؟

فرزاد نیک پندار، کارشناس حوزه کشاورزی در رابطه با عدم تصویب و اجرای لایحه اصلاح الگوی کشت گفت: عمده مشکل مربوط به عدم پیشرفت این طرح، نداشتن شفافیت و اطلاعات‌پایه است. متاسفانه هم اکنون هیچ اطلاعات منسجمی در مورد مولفه‌های طبیعی مانند آب و هوایی، فیزیک وشیمیایی خاک، جغرافیایی، تنش‌های زیستی و غیر زیستی و همچنین مولفه‌های فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی، امنیت غذایی، تقاضا و بازار، اشتغال، دانش بومی که برای طراحی الگوی کشت لازم است، وجود ندارد. هرچند طبق ادعای مسوولان مربوطه، طراحی الگوی کشت انجام شده و آماده اجراست، لیکن طراحی الگو در فضای مبهم و غیر شفاف منجر به الگویی ناصحیح خواهد شد که در عمل با شکست مواجه می شود و منابع مادی و معنوی کشور را به هدر خواهد داد.

وی افزود: در مرحله اجرای طرح اصلاح الگوی کشت با مسایلی مواجه خواهیم بود؛ که عمده مشکل فراهم نبودن زیرساخت‌ها است. قطعا اجرای چنین طرحی نیازمند برخی زیرساخت های فنی، مالی و دانشی است.

وی معتقد است: با وجود اینکه اصلاح الگوی کشت ازنظر مدیریت تولید و بهره برداری از منابع پایه، بسیار مهم و حیاتی است و ضرورت داشت این برنامه و رفع موانع آن جزء اولویت های اساسی وزارت جهاد کشاورزی باشد اما متاسفانه تا به‌ حال شاهد اقدام مهمی در این زمینه از طرف دولت نبوده‌ایم و اقدامات دفعی موجود نیز انفعالی بوده است، به‌عنوان‌مثال ممنوعیت کشت برخی محصولات در برخی استان‌ها ازجمله اقدامات انفعالی دولت بوده که ظاهرا در راستای اصلاح الگوی کشت انجام شده ولی در عمل چنین برنامه هایی با الگوی کشت مطلوب تناقض دارد.

این کارشناس حوزه کشاورزی تاکید کرد: قطعا الگوی کشت می‌تواند در تنظیم بازار موثر باشد، به‌شرط آنکه الگوی کشت، متناسب با مولفه‌هایی که قبلا عرض شد طراحی و نیاز بازار داخلی یا بازارهای پایدار خارجی در این الگو لحاظ شود.

گزارش: فرزانه صدقی