«پوش‌کشی» حال‌وهوای یزد را کربلایی کرد/ دارالعباده در سوگ حسین(ع)

خبرگزاری مهر ـ گروه استان‌ها: یزد را مردم اقصی نقاط کشور و حتی خارج از کشور تنها به بافت تاریخی و بناهای خشت و گلی و کاشی‌کاری‌های منحصر به‌فرد نمی‌شناسند بلکه یزد شهری است که مراسم عزاداری آن برای سید و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران شهید ایشان در کربلا، شهرتی مثال‌زدنی دارد.

البته مراسم روضه‌خوانی برای شهدای واقعه کربلا به ویژه امام حسین (ع) و برادر باوفای ایشان، حضرت ابوالفضل العباس (ع) در همه ایام سال در یزد برپاست و در اغلب خانه‌ها، حسینیه‌ها، مساجد و تکایا، در طول ماه حداقل یک بار مراسم روضه‌خوانی به صورت دوره‌ای برگزار می‌شود.

اما مراسم روضه‌خوانی در ایام محرم و صفر و حال و هوای دیگری دارد و این سنت‌های قدیمی است که این روضه‌ها را از دیگر روضه‌های سایر ایام سال متفاوت می‌کند.

پوش‌کشی یزد؛ آیینی سنتی که قدمتی بیش از ۲۰۰ سال دارد

تقریبا هر روز از ماه محرم، یک سنت و آیین برای اجرا در یزد وجود دارد و همه مراسم‌های عزاداری به سنت‌های قدیمی آراسته است.

یکی از برنامه‌هایی که به یک آیین تبدیل شده و در آغاز ماه محرم اجرا می‌شود، مراسم پوش‌کشی است که در یزد قدمتی حداقل ۲۰۰ ساله دارد.

صدیقه رمضان‌خانی از محققان فرهنگ عامه یزد در مورد این مراسم آیینی به خبرنگار مهر گفت: پوش پرده‌ای بزرگ و نقاشی شده و اغلب دارای رنگ روشن است که برای مکان‌های روباز از جمله حیاط مساجد، حسینیه‌ها و حتی حیاط خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی بیان کرد: در گذشته از آنجا که مکان‌های روباز در معرض تابش شدید نور خورشید بودند برای در امان نگاه داشتن مردم از گرما و تابش مستقیم نور خورشید، پوش‌ها را با طناب‌های ضخیم از طریق پایه‌هایی که در پشت‌بام‌ها نصب می‌شد، بر سقف این مکان‌ها می‌گستراندند.

پوش‌کشی از گذشته در خانه‌های قدیمی یزد انجام می‌شد

رمضان‌خانی عنوان کرد: این کار حتی در خانه‌ها نیز مرسوم بود زیرا در گذشته شیوه معماری یزد، شیوه حیاط مرکزی بود به نحوی که یک حیاط در مرکز خانه قرار داشت و اتاق‌ها دور تا دور حیاط واقع شده بودند.

وی افزود: در ایام مختلف سال که مردم می‌خواستند در خانه‌های خود مراسمی به ویژه مراسم روضه‌خوانی برپا کنند، به اصطلاح یزدی‌ها پوش بالا می‌کردند و به این ترتیب اتاق‌ها محل استقرار و پذیرایی از زنان و حیاط مرکزی، محل استقرار و پذیرایی از مردان بود.

رمضان‌خانی ادامه داد: در گذشته اغلب مراسم عزاداری عصرها یا صبح‌ها برگزار می‌شد به همین دلیل پوش‌کشی یکی از الزامات برگزاری روضه به شمار می‌رفت اما اکنون که در بسیاری موارد، مراسم‌ها شب‌ها برگزار می‌شود، پوش‌کشی به دست فراموشی سپرده شده که البته بسیاری هم برای مصون ماندن مهمانان خود از گرد و خاک و ... حتی اگر مراسمی در شب داشته باشند، باز هم پوش‌کشی می‌کنند.پوش‌ها این روزها نه تنها در مراسم روضه‌خوانی بلکه بر فراز حیاط سفره‌خانه‌ها و هتل‌های سنتی نیز مشاهده می‌شود زیرا هم به نوعی نشانگر آداب و رسوم و سنن یزدی‌هاست و هم حیاط مرکزی را از گرمای شدید و گرد و خاک و در سایر ایام سال از بارش‌های احتمالی مصون می‌دارد

پوش‌ها این روزها نه تنها در مراسم روضه‌خوانی بلکه بر فراز حیاط سفره‌خانه‌ها و هتل‌های سنتی نیز مشاهده می‌شود زیرا هم به نوعی نشانگر آداب و رسوم و سنن یزدی‌هاست و هم حیاط مرکزی را از گرمای شدید و گرد و خاک و در سایر ایام سال از بارش‌های احتمالی مصون می‌دارد.

جنس پارچه این پوش‌ها بسیار با کیفیت است به نحوی که ممکن است در مکان‌ها ده‌ها سال مورد استفاده قرار گیرد و قرار گرفتن دائم آن در برابر نور خورشید، گزندی به آن وارد نکند.

پوش برای اینکه از عبور و مرور هوا جلوگیری نکند، اغلب از جنس کرباس تهیه می‌شود و هنوز هم در یزد تعداد بسیار محدودی کارگاه‌های پوش دوزی فعالیت می‌کنند که البته فعالیت آنها بسیار اندک و محدود است.

آنچه در این پوش‌ها جلب توجه می‌کند، نقاشی‌هایی است که روی آنها انجام شده و قدمت برخی از آنها به بیش از ۲۰۰ سال می‌رسد.

تقریبا طرح مشترک همه پوش‌ها، یک شیر به همراه شمشیر است که البته عده‌ای برداشت دیگری از این نشان دارند اما واقعیت این نشان، ریشه در واقعه کربلا دارد به نحوی که در تعزیه‌های عصر عاشورا نیز در بسیاری از مناطق از عروسک‌ شیر نیز استفاده می‌شود.

آداب ویژه پوش‌کشی در مسجد جامع یزد

گرچه پوش‌کشی در آغاز محرم در اغلب مساجد و حسینیه‌ها برگزار می‌شود اما در برخی مکان‌ها از جمله مسجد جامع یزد، پوش‌کشی ویژه ۱۰ روز پایانی ماه صفر است و پوش‌کشی چند روزی قبل از آن با مراسم و آدابی ویژه برگزار می‌شود و افراد زیادی برای تماشای این مراسم در مسجد جامع حضور پیدا می‌کنند.

اما یکی از خانه‌های قدیمی یزد که حداقل ۳۵ سال است در دهه اول محرم روضه‌خوانی دارد و مراسم پوش‌کشی آن با آداب ویژه‌ای برگزار می‌شود، منزل پدری شهید محمدرضا دهقانی‌زاده است.

مادر شهید دهقانی‌زاده در مورد مراسمی که هر سال در دهه اول محرم در منزلش برگزار می‌شود، به خبرنگار مهر گفت: سال ۱۳۶۰ فرزند ۲۱ ساله‌ام که پسری بسیار نجیب، با خدا، اهل مدارا با مردم، متدین و علاقمند به مکتب عاشورا بود، به شهادت رسید.

وی افزود: پیش از شهادت فرزندم، مراسم روضه‌خوانی زنانه در سه روز از ماه محرم و سه روز از ماه صفر در منزل برگزار می‌کردیم اما از سال شهادت فرزندم، این مراسم با جمعیت بیشتری از مردان و زنان در دهه اول محرم برگزار می‌شود.

فاطمه بنادکی عنوان کرد: روز اول محرم، وسایل آشپزی، پرچم‌های سیاه، دیگ‌های بزرگ برای طبخ آش، پوش و ... با کمک اقوام و همسایه‌ها از زیرزمین خانه که حالا دیگر به این وسایل اختصاص داده شده، به حیاط آورده می‌شود و همه با هم علاوه بر پوش‌کشی، مقدمات برگزاری ۱۰ روز روضه را نیز فراهم می‌کنند.

وی با بیان اینکه روضه در این ۱۰ شب، بعد از نماز مغرب و عشاء برگزار می‌شود، افزود: با وجود اینکه روضه شب‌ها برگزار می‌شود، پوش‌کشی باید حتما انجام شود تا مهمان‌ها از سرما و گرما و گرد و خاک و ... در امان بمانند و این سنت در هر حال باید برگزار شود.

پوش‌کشی؛ مراسمی که هیچکس شرکت در آن را فراموش نمی‌کند

مادر شهید دهقانی‌زاده عنوان کرد: این مراسم ۳۷ سال است که هر سال در منزل ما برگزار شده و به برکت اباعبدالله الحسین (ع) هر سال بر رونق آن افزوده شده است.

وی ادامه داد: هیچ‌یک از اقوام و همسایه‌ها روز اول محرم یا یک روز قبل از آن را هرگز فراموش نمی‌کنند و حتما برای پوش‌کشی و مراسم ویژه آن به منزل ما می‌آیند و با شور و حال خاصی اقدام به پوش‌کشی و فراهم کردن سایز مقدمات می‌کنند.

یزدی‌ها که از پوش‌کشی به عنوان پوش بالا کردن یاد می‌کنند، این روزها با برافراشته کردن پوش‌ها، حال و هوای دیار خود را کاملا کربلایی کرده‌اند و تا پایان ماه صفر، پرچم‌های سیاه، پوش‌های برافراشته، نخل‌های مشکی پوش و ... به نشانه عزای حسین (ع) در شهر خودنمایی می‌کنند.